Xã hội ngày càng phát triển, đại bộ phận người dân không còn chú ý tới ăn gì cho no mà họ quan tâm tới ăn ngon, mong muốn được khám phá, thưởng thức các món ăn mang tính đặc trưng vùng, miền, địa phương, dân tộc… Nem chua Văn Yên (Đại Từ) không làm thực khách thất vọng, bởi sự thơm ngon, đậm đà, dai giòn… mà món ăn này đem lại.
Hơn 20 năm nay, nghề làm nem chua bán đã mang lại thu nhập ổn định cho gia đình chị Võ Thị Hoa, xóm Giữa 1, xã Văn Yên. Nguồn thu từ bán nem không chỉ giúp vợ chồng chị xây dựng được nhà cửa khang trang mà còn nuôi 3 con ăn học tới nơi tới chốn, trong đó có 2 cháu học đại học.
Thế nhưng, khi hỏi nghề làm nem chua có từ bao giờ thì cả hai vợ chồng chị đều không biết, chỉ biết rằng ngay từ khi còn nhỏ, anh chị đã thấy ông bà nội, ngoại làm nem rồi đến bố mẹ mình làm nem và sau này ngoài làm ruộng, anh chị cũng làm nem để bán.
Khi nhu cầu ăn nem chua tăng cao, vài gia đình không thể đáp ứng đủ sản phẩm, nên rủ thêm anh em họ hàng, người xóm, làng cùng làm mới đáp ứng được nhu cầu đặt nem chua của khách. Nghề làm nem chua bắt đầu lớn mạnh dần theo năm tháng. Từ chỗ chỉ có vài gia đình làm, đến nay hàng trăm hộ ở xã Văn Yên biết làm nem, nhưng để sống hoàn toàn bằng nghề này mới có khoảng 20 hộ.
Hầu hết hộ làm nem chua ở Văn Yên khi chúng tôi có dịp trò chuyện đều cho biết nghề được truyền lại từ đời ông, cha. Kể cả những bậc cao niên cũng không thể nhớ nghề này có từ bao giờ, bởi ngay từ nhỏ họ đã được bố mẹ làm cho ăn món này.
Ông Ngô Văn Thắng, Chủ tịch UBND xã Văn Yên, cho biết: Chúng tôi đã có ý tưởng thành lập hợp tác xã sản xuất nem chua từ lâu nhưng chưa thực hiện được. Các hộ dân chủ yếu vẫn mạnh ai nấy làm, chưa có người nào thực sự tâm huyết đứng lên thành lập hợp tác xã, tạo môi trường hoạt động chuyên nghiệp cho những người sản xuất nem chua - món ăn đặc sản, không thể thiếu trong các bữa tiệc tùng, cỗ bàn quan trọng của người dân Văn Yên.
Trong gian phòng dành riêng để chế biến nem chua, chị Võ Thị Hoa chuẩn bị các loại gia vị từ mắm, muối, rượu, tỏi, ớt, lá ổi, lá chuối… Còn anh Trần Văn Thành (chồng chị Hoa) thì chuẩn bị thịt lợn đã được thái nhỏ theo kích cỡ để chuẩn bị cho công đoạn trộn, ướp, ủ. Là đời thứ 3 trong gia đình có truyền thống làm nem chua và có thâm niên kinh doanh món ăn này hơn 20 năm nay, nên anh chị có nhiều kinh nghiệm cũng như bí quyết riêng.
Nguyên liệu để làm món ăn này đều là những thứ dân dã dễ mua ngoài chợ, khó mua nhất lại là lá chuối. Bởi để gói nem phải là loại lá chuối hột. Lá chuối hột mềm, dẻo dễ gói và không có vị chát.
Còn thịt lợn được chọn làm nem chua phải là loại thịt mông, thăn tươi mới, mỡ trắng, khi cầm miếng thịt lên phải có độ dẻo, dính. Nếu vì lợi nhuận mà chọn loại thịt thải loại, không đảm bảo chất lượng thì nem sẽ nhanh bị thối, hỏng, mất uy tín.
Chị Lê Thị Dung cũng có thâm niên làm nghề sản xuất nem chua hơn 10 năm nay lại cho rằng: Có lẽ khách hàng mua nem của gia đình tôi vì tôi thái thịt lợn bằng tay mà không sử dụng máy thái thịt như nhiều hộ khác. Trong các khâu chế biến ra 1 quả nem, tôi đều rất coi trọng yếu tố vệ sinh an toàn thực phẩm, nhằm đảm bảo sức khỏe cho người tiêu dùng.
Một buổi “cùng ăn, cùng làm” với một số gia đình làm nem chua ở Văn Yên chúng tôi nhận thấy, để có được quả nem thơm ngon, chua đúng độ thì người làm phải trải qua rất nhiều công đoạn. Từ 4 giờ sáng, thịt lợn tươi sau khi mua về được pha thành những miếng to bản, mỏng trước khi thái thành từng sợi. Sau đó, thịt được tẩm ướp các loại gia vị như muối, hạt tiêu, bột ngọt, tỏi băm, một chút rượu trắng.
Cùng với đó, bì lợn được luộc chín, thái sợi và thêm mỡ trắng cũng thái sợi (tỷ lệ cứ 10kg nguyên liệu thì trong đó có 2kg bì, 1kg mỡ). Toàn bộ được trộn lẫn, tẩm ướp trong 3-4 tiếng mới đem gói với lá ổi, bao gói bằng lá chuối hột. Muối trộn với thịt phải là loại muối hạt nhỏ, được rang qua chảo gang, bởi nếu làm muối tươi thì quả nem sẽ ra nhiều nước, thậm chí bị thối, không thể lên men.
Bữa trưa hôm đến Văn Yên tìm hiểu về nghề sản xuất nem chua, chúng tôi đã thưởng thức món đặc sản này theo cách mộc mạc và đơn giản nhất, đó là bóc nem bỏ vào một chiếc đĩa rồi rắc thính gạo lên, sau đó trộn đều rồi lấy lá sung cuộn theo từng miếng nhỏ, chấm với tương ớt. Món ăn có hương vị thơm, ngon, chua, cay, ngọt, bùi, giòn dai, thơm, mát thật ấn tượng.
Nem chua Văn Yên còn có thể ăn theo cách khác, người dùng có thể nướng nem qua than hoa hoặc lăn qua chảo nóng để dậy mùi thơm. Vị chua của nem hòa quyện với vị chát chát, bùi bùi của lá ổi, thơm của thính gạo rang… Chúng tôi cảm nhận được hương vị đặc biệt, khó quên mà nhiều loại nem chua ở nơi khác không có được.
Tuy nhiên, đến nay, số người biết đến nem chua Văn Yên vẫn chưa nhiều, nem chủ yếu được tiêu thụ tại các xã trên địa bàn huyện và một số địa phương lân cận như Phú Lương, Định Hóa, TP. Thái Nguyên. Do vậy, người dân Văn Yên rất mong muốn món ăn truyền thống của quê mình xây dựng được thương hiệu, giới thiệu, quảng bá rộng rãi để nhiều người được thưởng thức.
Năm 2017, xã đã đem sản phẩm nem chua tham gia Hội chợ triển lãm “Mỗi xã, phường một sản phẩm” và được nhận Bằng khen của Chủ tịch UBND tỉnh. Xã Văn Yên đã xây dựng kế hoạch vận động, tuyên truyền để thành lập hợp tác xã sản xuất nem chua Văn Yên và xây dựng sản phẩm nem chua đạt tiêu chuẩn OCOP. Từ đó góp phần phát triển nghề truyền thống, đem lại thu nhập ổn định, bền vững cho bà con…
Ngồi quây quần bên đĩa nem chua, trò chuyện với người dân Văn Yên, chúng tôi cảm nhận được sự hiếu khách, thật thà, chân chất, cởi mở của họ khi chia sẻ về nghề; trong đó còn toát lên niềm tự hào, khí khái khi kể về lịch sử của vùng quê núi Văn - núi Võ, nơi có người Anh hùng xuất chúng Lưu Nhân Chú...
Hương vị món ăn trứ danh càng thêm đậm đà, thơm ngon bởi hòa quện trong đó là tình người, là hương đất, hương rừng của miền quê anh hùng hào kiệt, bình yên, tươi đẹp dưới chân núi Tam Đảo.
Về trang chủ
