Ở Thái Nguyên, nói về chè, ai cũng nghĩ đến các vùng đất Tân Cương (T.P Thái Nguyên); La Bằng (Đại Từ); Tức Tranh (Phú Lương)… Nhưng còn có một vùng đất được nhân dân, du khách chú ý – đó là xóm người Mông Khe Cạn, xã Văn Lăng (Đồng Hỷ), đồng bào trồng chè, nhờ cây chè mà cuộc sống ngày càng ổn định.
Ông Hoàng Văn Mùi, người cao tuổi có uy tín trong cộng đồng người dân tộc Mông, được UBND tỉnh tặng nhiều Bằng khen, kể: Chúng tôi người gốc Cao Bằng, gần 40 năm trước đã theo nhau tìm về đất này lập nghiệp. Những người đầu tiên về đây là các cụ: Hoàng Văn Páo, Hoàng Văn Lầu, Hoàng Văn Thành và Hoàng Văn Cao. Trong những năm tháng khó khăn, bà con được Nhà nước hỗ trợ ổn định cuộc sống, như làm nhà ở, phát triển sản xuất, trong đó có việc vận động và hỗ trợ người dân trồng chè.
Năm 1996, việc trồng chè trở thành một phong trào chuyển đổi cây trồng rộng trên toàn xóm. Hầu hết các triền đồi dốc, các bãi đất cao không thuận lợi nguồn nước tưới được đồng bào trồng chè. Để có hạt giống tốt, bà con tự đến Nông trường chè Sông Cầu, xin hái quả chè mang về bóc lấy hạt, ngâm ủ theo hướng dẫn của cán bộ khuyến nông và bảo nhau kinh nghiệm tra hạt. Ông Dương Văn Long, Chi hội trưởng Chi hội Nông dân xóm cho biết: Người Mông mình sống thực tế, phải thấy được cái hay thì mới theo. Chính vì thế, khi thấy nhà ông Mùi, ông Lầu, ông Vụ (3 hộ trồng chè đầu tiên của xóm) hái ngọn, lá chè bán được tiền, liền bảo nhau đến học hỏi, làm theo. Hiện hầu hết các hộ trong xóm đều trồng chè, tổng diện tích chè của bà con trong xóm cộng lại có khoảng gần 70.000m2.
Hỏi chuyện làm chè, bà Nguyễn Thị Bần cho biết: Gia đình tôi có 10 sào đất, đủ cả ngô, lúa, chè. Ngô cho bắp, lúa cho hạt để làm lương thực, cây chè cho tiền mua sắm. Còn ông Hoàng Văn Mầu cho biết: Năm 2010 về trước, chè của người Mông mình bán giá rất thấp, vài chục nghìn đồng/kg. Nhưng sau mấy lần chúng tôi rủ nhau về vùng chè Tân Cương học hỏi kinh nghiệm từ việc chăm sóc, thu hái, bảo quản, sao sấy và áp dụng làm theo, nên chè bán được giá cao hơn. Cây chè đã giúp chúng tôi có cuộc sống ổn định hơn.
Ông Vũ Đại Lâm, cán bộ khuyến nông, Trạm Khuyến nông huyện được tăng cường về xã chia sẻ: Chè xóm người Mông Khe Cạn có giá bán thấp, nhưng đồng bào tuân thủ rất tốt quy trình sản xuất chè an toàn. Vì thế người tiêu dùng luôn yên tâm khi mua và sử dụng.
Mặt trời vùi xuống núi rất nhanh, chúng tôi vội dời bàn trà, trở ra con đường bê tông sạch, đẹp uốn dọc xóm, qua các vạt chè. Đi giữa khung cảnh làng quê thanh bình, tôi như lây niềm vui về một vùng đất đang từng ngày “thay da, đổi thịt” một phần nhờ vào cây chè.
