Họ là những nông dân thời đại mới:

Kỳ 2: Làm chè hữu cơ, chuyện 'cá bơi ngược dòng'

Cháu là “cá bơi ngược dòng”, cô à. - Ừ, cá bơi ngược dòng là cá khỏe, cố lên cháu nhé! - Gian nan lắm ạ, nhưng cháu sẽ kiên trì… Đó là câu chuyện của Hoàng Tuấn, một “con cá bơi ngược dòng”.

Nhiều sinh viên thực tập đến nghiên cứu, làm bài tập về sản xuất sạch tại HTX Trà an toàn Phú Đô.

Giải Đồng quốc tế và chặng đường gian nan

Vậy mà đã 3 năm tôi mới trở lại xóm Phú Thọ (xã Phú Đô, huyện Phú Lương, nay là xã Vô Tranh). Phú Thọ vẫn xanh màu của lúa, của núi, của rừng. Nương chè thoai thoải lấp lóa dưới nắng. Hệ thống phun tưới tự động xoay tròn cần mẫn tung dòng nước trắng bạc mát dịu thấm đẫm từng búp trà xuân. Nơi đây hội tụ văn hóa đa sắc màu, của các dân tộc: Mông, Dao...

Khung cảnh nên thơ, con người lam làm chịu khó, vậy nhưng Phú Thọ vẫn cần một “cú hích” nào đó để bật mạnh hơn, thoát hẳn ra, thành điểm du lịch sinh thái, thành làng quê văn minh, giàu có… thì dường như “cú hích” đó vẫn mơ hồ và không biết sẽ bắt đầu từ đâu.

Điểm đến của tôi lần này vẫn là HTX Trà an toàn Phú Đô và Hoàng Tuấn, Giám đốc HTX, người đang chờ tôi bên phẩm trà đặc biệt. Khẽ khàng “đánh thức” chiếc ấm sứ nâu bằng nước sôi già, xúc những cánh trà khô cong cho vào ấm, Tuấn kể cho tôi nghe về Giải thưởng Golden Leaf Award do Hiệp hội Trà sư Úc tổ chức.

Đây là cuộc thi độc lập, do các chuyên gia thử nếm chuyên nghiệp đánh giá, nhằm phân biệt các loại trà có chất lượng cao nhất và hương vị ngon nhất hiện đang lưu hành trên thị trường Úc. Có tổng số 683 mẫu chè gửi đến cuộc thi Golden Leaf Awards năm 2024, trong đó có 122 mẫu từ 20 đơn vị sản xuất, kinh doanh chè Việt Nam. Sản phẩm trà Tôm nõn Hoàng Gia của HTX Trà an toàn Phú Đô đoạt giải Đồng.

Tãi trên lòng bàn tay những cánh trà điểm màu trắng bạc rồi rót ra chén thức uống màu vàng nhẹ, Tuấn khẽ khàng: Đến đời cháu là đời thứ ba của gia tộc họ Hoàng làm phẩm trà này nên cháu đặt tên cho sản phẩm là Tôm nõn Hoàng Gia. Phẩm trà này cháu thu hoạch trên nương chè canh tác hữu cơ gần 8 năm rồi, không sử dụng bất cứ phụ phẩm nào, hương vị giữ nguyên bản của giống trà cành lai LDP1. Cánh trà có lớp tuyết trắng phủ trên đầu búp, nên sản phẩm độc đáo về hình thức, ngon và sạch về chất lượng, được người yêu trà đánh giá 5 sao trên Google Map của HTX, được nhiều người gốc Việt sinh sống ở các nước như Úc, Mỹ, Đức đặt mua.

Tôi nâng chén trà đặt ngang mũi, khép hờ mắt thưởng trọn vẹn hương cốm thơm ngọt dịu dàng qua khứu giác rồi chậm rãi nhấp một ngụm nhỏ, ngậm cho hương trà, nước trà nóng “chạy” quanh khoang miệng, thấm từ từ xuống họng. Vị đậm dịu, ngọt hậu của trà khiến tâm trạng tôi lâng lâng sảng khoái.

Nhớ lại gần 8 năm về trước, chàng trai dân tộc Tày Hoàng Văn Tuấn cầm tấm bằng Thạc sĩ ngành Tài Nguyên - Môi trường về nhà làm chè trong sự thất vọng vô bờ của gia đình. Bố mẹ của Tuấn là ông Hoàng Văn Dương và bà Hoàng Thị Bình vừa thương vừa giận đứa con trai duy nhất. Bao công sức nuôi ăn học, bao hy vọng dồn vào con, chỉ mong con “mở mày mở mặt” cho bố mẹ thơm lây, vậy mà cuối cùng nó lại “chui về xó rừng làm chè”, lại phơi lưng dưới nắng, đêm hôm sao sấy, nghèo vẫn hoàn nghèo như đời ông, đời bố nó khi xưa.

Nương chè của HTX Trà an toàn Phú Đô.

Không nói ra, nhưng áp lực Tuấn chịu đựng còn lớn hơn. Ì xèo thiên hạ có thể giả như không nghe thấy, nhưng phương pháp làm chè cũ “ăn” vào máu thịt gia đình anh và người dân nơi này, giờ bắt đầu từ đâu để thay đổi? Bao đêm trắng ngổn ngang suy nghĩ, rồi cuối cùng tình yêu với quê hương chiến thắng, phải cứu đất, cứu sức khỏe người nông dân, trước hết là bố mẹ, mình và con cái mình nữa.

Tôi đã nghe Tuấn “dốc bầu” tâm sự về xuất phát điểm đầy liều lĩnh của mình. Bao đêm không ngủ, bạn tri kỷ của Tuấn là những cuốn sách về thổ nhưỡng, khí hậu, nông nghiệp tử tế và môi trường bền vững; là các nhà khoa học và những người đã làm nông nghiệp sạch. Rồi nương chè để cỏ mọc tự do, rồi mẻ than sinh học đầu tiên cải tạo đất, mẻ thuốc trừ sâu bằng dược liệu đầu tiên tự chế… dặm dài xa ngái bắt đầu bằng bước chân đầu tiên như thế.

“Vua chuyển đổi số nông nghiệp” và quan điểm “kinh doanh minh bạch, đàng hoàng”

Bắt tay vào làm chè hữu cơ, Tuấn nghiên cứu kỹ bộ tiêu chí về sản xuất nông nghiệp hữu cơ. Nhưng làm sao cho người tiêu dùng tin đây là sản phẩm sạch? Thì phải “mắt thấy, tai nghe” các công đoạn làm chè. Và thế là Tuấn chăm chỉ chụp ảnh, quay video, mục đích ban đầu là để gửi cho khách hàng để họ hiểu quá trình sản xuất, sau đó Tuấn cập nhật thường xuyên lên “Nhật ký sản xuất điện tử Facefarm”.

Nhật ký sản xuất điện tử Facefarm của Công ty TNHH Sorimachi Việt Nam (công ty 100% vốn của Sorimachi Corporation, Nhật Bản), ra đời nhằm quản lý, truy xuất nguồn gốc và minh bạch hóa quy trình sản xuất, giúp nâng cao chất lượng sản phẩm và niềm tin của khách hàng. Facefarm còn hỗ trợ tạo mã QR cho từng nhóm sản phẩm, giúp khách hàng dễ dàng truy xuất nguồn gốc, tăng cường minh bạch và niềm tin đối với sản phẩm.

Thật không ngờ, hành trình “minh bạch hóa” ấy của Tuấn được Cục Kinh tế Hợp tác và Phát triển Nông thôn Việt Nam (Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn) phối hợp với Công ty Sorimachi trao Danh hiệu "Vua chuyển đổi số nông nghiệp" lần thứ nhất (2024) nhờ tiên phong trong việc áp dụng công nghệ số vào sản xuất chè.

HTX Trà an toàn Phú Đô của Hoàng Tuấn được trao danh hiệu “Vua chuyển đổi số nông nghiệp", năm 2024.

Không chỉ minh bạch các khâu sản xuất, chế biến trà, Hoàng Tuấn còn chủ động minh bạch thuế. Thể hiện bằng việc chủ động kê khai thu nhập, chi phí, lợi nhuận và nộp thuế đúng quy định; việc ghi chép chi tiết doanh thu từ bán chè, chi phí đầu vào, tiền công, chi phí sản xuất; sử dụng hóa đơn điện tử cho các giao dịch mua bán, áp dụng phần mềm kế toán để dễ kiểm soát dòng tiền và phục vụ kiểm tra thuế khi cần.

Hoàng Tuấn cho biết: Minh bạch thuế không làm khó HTX, ngược lại giúp HTX Trà an toàn Phú Đô bước vào con đường chuyên nghiệp hơn, dễ tiếp cận vốn, thị trường, đối tác lớn và mở rộng tầm ảnh hưởng, nâng cao năng lực cạnh tranh và uy tín của sản phẩm chè Tuấn Nhung.

Theo chân Tuấn đi thu hoạch lứa trà xuân, tôi ngợp trong mùi thơm thanh sạch và màu nõn non của búp trà chăm sóc hữu cơ. Do độ PH của đất đã đạt mức yêu cầu nên Tuấn không dùng than sinh học như vài năm trước nữa mà dùng phân bò bón cho lứa chè năm nay. Hiện HTX của Tuấn có 32 hộ liên kết, tổng diện tích 27,2ha chè, trong đó hơn 15ha đạt VietGAP, 5ha canh tác oganic, còn lại là trà sinh thái.

HTX của Tuấn đã tạo dựng được tệp khách đặt niềm tin vào nhà sản xuất. Sản lượng trà khô bán ra mỗi năm cao hơn khoảng 60% so với năm trước. Giữ cho vùng không khí trong lành, vùng đất đai quê hương mình ngày càng thanh sạch, đó là đích đến của Tuấn và những nông dân mới đang ngày càng nhiều lên ở nông thôn Thái Nguyên.

Và Hoàng Tuấn - chàng trai Tày “bơi ngược dòng” từ thành phố về bản, từ giảng đường về nương chè, không chỉ đang làm ra những búp trà ngon, sạch, mà còn đang gieo trồng giá trị của tri thức, của trách nhiệm với môi trường sống và sức khỏe cộng đồng.

Nếu mỗi vùng quê có được một “người kể chuyện bằng hành động” như Tuấn, thì giấc mơ về một nền nông nghiệp sạch, có thương hiệu và có tầm vóc không còn xa vời. Khi đó, những nương chè không chỉ là sản phẩm, mà còn là biểu tượng của ý chí, của khát vọng vươn lên và là lời hồi đáp đẹp đẽ nhất cho câu hỏi: Làm nông dân thời đại mới có thể là một lựa chọn tự hào của người trẻ hôm nay?