Ở đoạn cuối đường Trường Sơn huyền thoại

Điểm đầu tuyến đường Trường Sơn được mở ở Khe Hó, huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị, điểm cuối là nơi tập kết quân lương, vũ khí đạn, dược ở tỉnh Bình Phước. Trong 17 năm (1959-1975), đã có hơn 2 triệu lượt cán bộ, chiến sĩ hành quân trên tuyến đường này; và hơn 1 triệu tấn hàng từ miền Bắc chi viện kịp thời tới chiến trường miền Nam.

Nhà Giao tế Lộc Ninh (Bình Phước) đón hàng nghìn lượt du khách đến tham quan, trải nghiệm mỗi năm.

Bình Phước, những ngày tháng Tư lịch sử tràn ngập niềm hân hoan chào đón ngày đất nước thống nhất. Đặc biệt, năm nay cả nước tưng bừng tổ chức kỷ niệm 50 năm ngày chấm dứt cảnh đất nước chia cách 2 miền. Nhưng có lẽ vui hơn phải kể đến những cựu chiến binh từng một thời “Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước”. Nhiều người trên 3 miền đất nước đã về với điểm cuối con đường Trường Sơn huyền thoại, sau này là đường mòn Hồ Chí Minh như để được sống lại một thời trung dũng kiên cường, đạp bằng gian khổ trên con đường hành quân Nam tiến.

- “Ở không nhà, đi không dấu, nấu không khói, nói không tiếng”. Anh Nguyễn Năng Kiên, nhân viên của Bảo tàng tỉnh Bình Phước, trực tiếp làm hướng dẫn viên cho chúng tôi tại Nhà Giao tế Lộc Ninh bắt đầu câu chuyện bằng cách nhắc lại tinh thần mở đường của cán bộ, chiến sĩ Binh đoàn 559. 

Cựu chiến binh huyện Củ Chi (TP. Hồ Chí Minh) chụp ảnh bên chiếc bàn tròn diễn ra Hội nghị 4 bên tại Nhà Giao tế Lộc Ninh năm 1973.

Năm 1972, Hà Nội, Hải Phòng và Thái Nguyên là trọng điểm máy bay B52 Mỹ đánh bom. Nhưng ít ai biết từ đầu năm này, vùng đất huyện Lộc Ninh đã hoàn toàn giải phóng. Đó cũng là vùng đất đầu tiên ở miền Nam được quân giải phóng giành lại sự kiểm soát từ tay chính quyền Ngụy Sài Gòn. Lộc Ninh trở thành “thủ phủ” tập trung các cơ quan chính trị, quân sự, hậu cần và tiếp đón các đoàn chính khách đến từ nhiều nước trên thế giới.

Năm 1973, tại Lộc Ninh - đoạn cuối đường Trường Sơn đã diễn ra một sự kiện quan trọng, đó là Hội nghị bốn bên, gồm: Phái đoàn quân sự Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam, Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, Hoa Kỳ, Việt Nam Cộng hòa. Hội nghị bốn bên bàn về các điều khoản đã được ký trong Hiệp định Paris năm 1973 dưới sự giám sát của Ủy ban quốc tế ICCS, gồm bốn nước thành viên: Ba Lan, Canada, Hungary và Indonesia.

Các cựu chiến binh bên chiếc xe tăng M31 của Mỹ đã bị quân dân Lộc Ninh bắn hạ.

Vẫn còn đây những dấu tích xưa: Một chiếc bàn tròn kê giữa nhà cho đại diện 4 bên ngồi họp; phía trong có lá cờ giải phóng mang màu đỏ chiến thắng và màu xanh hòa bình. Trên tường nhà trưng bày Tổ hợp ảnh theo các chủ đề: Hiệp Định Paris, bước ngoặt lịch sử; Trại David - Sống, chiến đấu trong lòng địch; Nhà Giao tế, sân bay quân sự Lộc Ninh, từ lao tù về với vòng tay đồng đội; Di tích Trại David, Nhà Giao tế Lộc Ninh sau giải phóng và hoạt động cựu chiến binh, ban liên hợp quân sự - Trại David.

Các cựu chiến binh: Cao Văn Nhạc, Ngô Văn Hồng, Huỳnh Thị Liên từ vùng đất thép Củ Chi (TP. Hồ Chí Minh) tôi gặp ở đây, khi được hỏi đã phấn chấn: Quân dân Củ Chi tự hào có địa đạo ngầm đánh giặc. Nhưng về đây xem lại các hình ảnh, hiện vật trưng bày trong Nhà Giao tế, chúng tôi mới hiểu thêm được phần nào về cuộc đấu tranh khôn khéo trên mặt trận quân sự và ngoại giao quyết định vận mệnh của đất nước ngay bên chiếc bàn tròn ở vùng đất Lộc Ninh.

Đuôi máy bay địch bị bắn rơi tại Lộc Ninh năm 1974.

Xúc động nhường nào khi đọc lại dòng tên của những cán bộ, chiến sĩ năm xưa đi mở đường. Đó là danh sách gồm 18 đồng chí ở bộ phận C200 phụ trách việc mở đường Trường Sơn từ Nam ra Bắc để bắt liên lạc với Đoàn B90 từ miền Bắc vào. Danh sách 25 đồng chí Đoàn B90 mở đường từ Nam Tây Nguyên vào Đông Nam bộ từ 1959-1961 do đồng chí Trần Quang Sang (Ba Phước) làm Trưởng Đoàn. Trong danh sách những người tiên phong mở đường, mỗi người một quê, nhiều người là dân tộc thiểu số như: Y Blớ (Ê Đê); Trần Ái Cược (Cho Ro), K’ Bá Ngãi (H’Rê)… nhiều người đã hy sinh trước ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng.

Bên tượng đài chiến thắng được dựng lên trong Khu vực Nhà giao tế, anh Nguyễn Năng Kiên tiếp tục câu chuyện bằng một niềm tự hào: Đường Trường Sơn - đường Hồ Chí Minh là tuyến chi viện chiến lược có một không hai trên thế giới, với gần 20.000km chiều dài, hơn 3.000km đường giao liên ngang dọc dãy Trường Sơn, đi qua nước bạn Lào, Campuchia. Từ năm 1968 đến năm 1975, tuyến đường ống dẫn xăng dầu từ Nam Đàn (Nghệ An) đến Bình Phước được xây dựng, một hệ thống đường dẫn xăng dầu với chiều dài hơn 5.000km. Trên tuyến đường Trường Sơn đã có tới 114 trạm bơm đẩy với công suất bơm 600-800m3/ngày và hơn 100 kho xăng dầu, có sức chứa trên 300.000m3.

Các cựu chiến binh bên chiếc máy bơm dầu HY 35/70, loại máy bơm đã chuyển tải hàng vạn lít xăng dầu từ miền Bắc chi viện cho chiến trường miền Nam.

Điều làm Mỹ, Ngụy ngạc nhiên là các kho chứa xăng, dầu được quân giải phóng xây dựng chỉ cách Sài Gòn hơn 100km. Ngạc nhiên hơn là trên dọc tuyến đường Trường Sơn quân đội Mỹ, Ngụy đã liên tục đánh phá bằng các loại hoả lực tối tân nhất, nhưng chúng bất lực, dưới tán rừng bạt ngàn là những đoàn quân nối tiếp nhau hướng về chiến trường miền Nam. Chiếc xe đạp thồ; khẩu pháo 105mm; ô tô Zin 130; và máy bơm dầu HY 35/70 được trưng bày trong khuôn viên Nhà Giao tế Lộc Ninh.

Bên chiếc xe tăng M31 - thần sư 1 của Mỹ đã gây ra nhiều tội ác với nhân dân bị quân dân Lộc Ninh bắn hạ, các cựu chiến binh đã kéo nòng pháo gục xuống trong niềm kiêu hãnh. Gần đó là cánh và đuôi máy bay bị quân dân ta bắn rơi tại Lộc Ninh năm 1974. Tàn tích của một đội quân thiện chiến còn sót lại ở đoạn cuối đường Trường Sơn huyền thoại.

Đồng bào miền Nam đến thăm quan, chụp ảnh bên chiếc xe đạp thồ được trưng bày tại Nhà Giao tế Lộc Ninh.

Chiến tranh đã khép lại trong quá khứ. Những mất mát, đau thương hóa thành huyền thoại bên tượng đài chiến thắng. Lộc Ninh - Vùng đất được giải phóng sớm nhất của miền Nam ruột thịt. Vào những năm cuối của Chiến dịch Sài Gòn, sau đổi tên là Chiến dịch Hồ Chí Minh, Lộc Ninh cùng nhiều vùng đất của tỉnh Bình Phước trở thành nơi tập kết quân, lương an toàn, góp phần làm nên ngày miền Nam toàn thắng. Nay, ở đoạn cuối con đường huyền thoại Trường Sơn, hoa đã nở trên hố bom, lòng người được thỏa nguyện khát vọng hòa bình, hãnh diện cùng đất nước bước vào kỷ nguyên phát triển.