Kinh tế toàn cầu trước nhiều ngã rẽ

Dù chịu rất nhiều ảnh hưởng tiêu cực, nhưng kinh tế toàn cầu vẫn có những điểm sáng nhất định, thắp lên triển vọng cho sự phục hồi, phát triển trong năm 2025 và giai đoạn tiếp theo.

Tàu container vận chuyển hàng hóa tại cảng Long Beach - một trong những cảng quan trọng nhất của Mỹ nói riêng và thế giới nói chung.

Còn hàng loạt thách thức

Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD) và Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) cùng đưa ra số liệu tăng trưởng kinh tế toàn cầu năm 2024 là 3,2%, nhỉnh hơn so với mức 3,1% của năm trước đó. Sự hỗ trợ từ lập trường chính sách tiền tệ của các ngân hàng Trung ương giúp lạm phát toàn phần tiếp tục giảm; thị trường lao động dần hạ nhiệt.

Tuy vậy, kinh tế toàn cầu vẫn còn đối mặt với hàng loạt thách thức. Tình trạng trì trệ kéo dài của một số nền kinh tế lớn, rủi ro địa chính trị và sự trở lại của chủ nghĩa bảo hộ là những “cơn gió ngược” tác động đến tăng trưởng. Trường hợp chính quyền Hoa Kỳ dưới thời Tổng thống Donald Trump thực hiện chính sách áp thuế nhập khẩu thì nguy cơ xảy ra chiến tranh thương mại sẽ hiện hữu. Điều này có thể dẫn đến lạm phát mới, suy thoái toàn cầu hoặc cả hai. Tỷ lệ thất nghiệp, vốn đang ở mức thấp lịch sử có thể gia tăng trở lại. Các xung đột tại Ukraine và Trung Đông, sự bế tắc chính trị tại Đức và Pháp, cùng những lo ngại về nền kinh tế Trung Quốc tiếp tục phủ bóng đen lên bức tranh toàn cầu. Thêm vào đó, một vấn đề nổi lên ngày càng cấp bách là chi phí khắc phục thiệt hại do biến đổi khí hậu.

Theo Ngân hàng Thế giới (WB), các quốc gia nghèo đang ở tình trạng kinh tế tồi tệ nhất trong hai thập kỷ qua, khi chưa kịp phục hồi sau đại dịch. Những cú sốc mới, chẳng hạn như thương mại suy yếu hoặc điều kiện tài chính bất lợi sẽ gây tổn thương nặng nề hơn. Ở những nền kinh tế giàu có, các chính phủ phải đối mặt với áp lực từ cử tri, nhiều người tin rằng sức mua, mức sống và triển vọng tương lai của họ đang suy giảm. Nếu không có biện pháp ứng phó hiệu quả, tình trạng này có thể thúc đẩy sự trỗi dậy của các đảng phái cực đoan, gây chia rẽ.

Ngân sách của các quốc gia, vốn đã căng thẳng sau đại dịch, phải dành nguồn lực cho các ưu tiên mới như ứng phó biến đổi khí hậu, củng cố quốc phòng và chăm sóc dân số già. Đối với các nền kinh tế khỏe mạnh có thể tạo ra nguồn thu cần thiết; còn trường hợp vay nợ để chi tiêu thì nguy khủng hoảng tài chính sẽ ngày càng gia tăng.

Tăng trưởng ở mức vừa phải

Trong báo cáo triển vọng kinh tế mới nhất, IMF nhấn mạnh thông điệp: “Hãy chuẩn bị cho những thời điểm đầy bất định”, tức kinh tế toàn cầu năm tới và giai đoạn tiếp theo sẽ đứng trước nhiều ngã rẽ. Hiện tại, các nhà hoạch định chính sách và thị trường tài chính đang đặt cược vào khả năng vượt qua tất cả những thách thức nêu trên để duy trì đà tăng trưởng chung. Viện Kinh tế thế giới Kiel (IfW) của Đức kỳ vọng mức tăng trưởng tổng sản phẩm quốc nội (GDP) toàn cầu năm 2025 là 3,1%, IMF dự báo khoảng 3,2%, trong khi WB đưa ra con số 3,3%, so với mức tương ứng 3,5% trước đại dịch COVID-19. Ngân hàng Đầu tư Goldman Sachs của Mỹ, dù lạc quan hơn cũng chỉ dự báo tăng trưởng ở mức “vừa phải” trong năm tới.

Triển vọng tăng trưởng khác biệt đáng kể giữa các khu vực. Tăng trưởng của Hoa Kỳ dự báo đạt 2,8% trong năm 2025, trước khi giảm xuống 2,4% trong năm 2026. Trong khu vực Euro, sự phục hồi của thu nhập thực tế, thị trường lao động thắt chặt và việc giảm lãi suất tiếp tục thúc đẩy tăng trưởng, dự báo đạt 1,3% năm 2025 và 1,5% năm 2026. Tăng trưởng của Nhật Bản dự báo đạt 1,5% trong năm 2025, nhưng sau đó giảm xuống 0,6% vào năm 2026. Trung Quốc dự báo sẽ tiếp tục giảm tốc, với tăng trưởng là 4,7% năm 2025 và 4,4% năm 2026.

Báo cáo triển vọng tăng trưởng toàn cầu cũng đưa ra nhiều kịch bản và lưu ý việc kinh tế đối mặt với sự bất định kéo dài. Các cuộc xung đột ở Trung Đông có thể leo thang làm gián đoạn thị trường năng lượng, ảnh hưởng đến niềm tin và tăng trưởng. Căng thẳng thương mại gia tăng cản trở tăng trưởng. Những cú sốc bất lợi hoặc con đường giảm lạm phát có thể dẫn đến những điều chỉnh gây gián đoạn trên các thị trường tài chính. Tuy nhiên, tăng trưởng cũng có thể bất ngờ vượt qua dự báo. Ví dụ, nếu niềm tin tiêu dùng phục hồi nhanh hơn dự kiến, chi tiêu có thể tăng mạnh. Một sự giải quyết sớm các xung đột địa chính trị lớn cũng có thể cải thiện tâm lý và làm giảm giá năng lượng.

Giới chuyên gia cho rằng, việc cải cách cơ cấu là điều cần thiết để đặt nền móng cho tăng trưởng toàn cầu bền vững và mạnh mẽ hơn. Bởi tình trạng thiếu lao động, dân số già hóa vẫn là thách thức lớn đối với nhiều nền kinh tế. Để giải quyết vấn đề này, các chính sách vĩ mô là “chìa khóa”, mang tới lời giải tận gốc cho việc hỗ trợ tăng trưởng dài hạn.