'Hạ nhiệt' căng thẳng biên giới Thái Lan - Campuchia

Trước tình hình căng thẳng biên giới giữa hai nước Thái Lan - Campuchia, Thủ tướng Campuchia ủng hộ đề xuất ngừng bắn do Malaysia đưa ra. Quyền Thủ tướng Thái Lan cũng hoan nghênh đề xuất của Malaysia làm trung gian hòa giải để tiến tới một thỏa thuận ngừng bắn.

Người dân sơ tán khỏi tỉnh biên giới Oddar Meanchey thuộc Campuchia, sau khi căng thẳng tái diễn tại khu vực biên giới giữa Thái Lan và Campuchia, ngày 24/7/2025. Ảnh: THX

Ngày 25-7, Thủ tướng Campuchia Hun Manet tuyên bố ông ủng hộ đề xuất ngừng bắn do Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim đưa ra nhằm chấm dứt căng thẳng biên giới với Thái Lan. Trên mạng xã hội Facebook, Thủ tướng Hun Manet nhấn mạnh “chìa khóa” để giải quyết cuộc xung đột hiện nay giữa nước này và Thái Lan là Bangkok có thiện chí thực sự chấp thuận ngừng bắn.

Trong khi đó, theo hãng thông tấn Thái Lan TNA, cùng ngày, quyền Thủ tướng Phumtham Wechayachai đã hoan nghênh đề xuất của Thủ tướng Malaysia làm trung gian hòa giải để tiến tới một thỏa thuận ngừng bắn với Campuchia.

Hãng Reuters đưa tin Bộ Ngoại giao Thái Lan cho biết, nước này đồng ý về nguyên tắc với đề xuất của Malaysia về một lệnh ngừng bắn giữa lực lượng Thái Lan và Campuchia và sẽ xem xét kế hoạch này, song nhấn mạnh việc thực thi cần dựa trên “các điều kiện phù hợp trên thực địa”…

Ngược dòng thời gian. Trong hơn 1 thế kỷ qua, Thái Lan và Campuchia đã tranh chấp chủ quyền tại nhiều điểm chưa được phân định dọc theo đường biên giới đất liền dài 817km, được Pháp vẽ bản đồ lần đầu tiên vào năm 1907 khi Campuchia còn là thuộc địa của Pháp. Bản đồ đó, mà sau này Thái Lan đã phản đối, dựa trên một thỏa thuận rằng biên giới sẽ được phân định dọc theo đường phân thủy tự nhiên giữa hai nước.

Năm 2000, hai nước đồng ý thành lập Ủy ban Biên giới chung để giải quyết hòa bình các yêu sách chồng lấn, nhưng vẫn chưa đạt được nhiều tiến triển trong việc giải quyết tranh chấp. Tranh cãi chủ quyền tại các di tích lịch sử cũng nhiều lần bùng phát. Đáng chú ý là sự kiện năm 2003 tại Phnom Penh sau một phát ngôn gây tranh cãi về đền Angkor Wat đã khiến đại sứ quán và doanh nghiệp Thái Lan tại Campuchia bị đốt phá.

Ngôi đền Hindu có từ thế kỷ XI mang tên Preah Vihear - hay Khao Phra Viharn theo cách gọi của người Thái - luôn là tâm điểm tranh chấp trong nhiều thập kỷ, khi cả Bangkok và Phnom Penh đều tuyên bố chủ quyền lịch sử đối với ngôi đền. Dù Tòa án Công lý Quốc tế (ICJ) đã trao quyền sở hữu ngôi đền cho Campuchia từ năm 1962, Thái Lan vẫn tiếp tục tuyên bố chủ quyền đối với vùng đất xung quanh.

Khi Campuchia đệ trình hồ sơ lên UNESCO năm 2008 để công nhận đền Preah Vihear là Di sản Thế giới, căng thẳng bùng phát trở lại, dẫn đến các cuộc đụng độ vũ trang, đỉnh điểm là giao tranh dữ dội kéo dài 1 tuần vào năm 2011 với hàng chục người thiệt mạng. ICJ sau đó tái khẳng định phán quyết năm 1962, tuyên bố vùng đất quanh ngôi đền cũng thuộc về Campuchia và yêu cầu quân đội Thái Lan rút lui - điều Bangkok chưa từng chính thức chấp nhận.

Bất chấp những tranh cãi trong quá khứ, mối quan hệ giữa hai chính phủ đương nhiệm từng được xem là nồng ấm, một phần nhờ mối thân tình giữa cựu Thủ tướng Thái Lan Thaksin Shinawatra và cựu Thủ tướng Campuchia Hun Sen.

Tuy nhiên, căng thẳng âm ỉ tái xuất từ tháng 2-2025, khi một nhóm người Campuchia hát quốc ca tại đền Ta Moan Thom - di tích cổ được cả hai nước tuyên bố chủ quyền. Binh lính Thái Lan đã ngăn chặn hành động này, dẫn đến đối đầu căng thẳng.

Nỗ lực “hạ nhiệt” căng thẳng giữa hai nước của Thủ tướng Thái Lan Paetongtarn Shinawatra, con gái ông Thaksin, cũng thất bại sau khi đoạn ghi âm cuộc gọi giữa bà và ông Hun Sen bị rò rỉ. Trong cuộc trao đổi, bà Paetongtarn bị cho là chỉ trích Tư lệnh quân đội Thái Lan, gây làn sóng phẫn nộ trong nước. Hệ quả là bà bị đình chỉ chức vụ Thủ tướng từ ngày 1/7/2025.

Sau vụ đụng độ nghiêm trọng ngày 28/5/2025, Thái Lan và Campuchia đã đồng ý họp Ủy ban Biên giới chung vào ngày 14/6/2025 để tìm cách xoa dịu tình hình. Tuy nhiên, quân đội cả hai nước đều điều động lực lượng tới khu vực biên giới, khiến căng thẳng vẫn ở mức cao.

Tình trạng căng thẳng biên giới giữa Thái Lan và Campuchia leo thang từ rạng sáng 24/7/2025, khi quân đội hai bên nổ súng gần đền Ta Moan Thom, sau đó lan sang một số khu vực khác dọc biên giới. Giao tranh trở nên nghiêm trọng hơn khi quân đội Campuchia và Thái Lan triển khai vũ khí hạng nặng. Giới chức Thái Lan cho biết giao tranh trong hai ngày 24 và 25-7 khiến ít nhất 15 người thiệt mạng, hơn 30 người bị thương. Trong khi đó, phía Campuchia xác nhận có ít nhất 1 dân thường thiệt mạng và 5 người bị thương.