Timor-Leste – 'mảnh ghép thứ 11' và bước tiến mới cho Cộng đồng ASEAN

Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 47 vừa kết thúc thành công tốt đẹp tại Kuala Lumpur (Malaysia) đã ghi dấu một sự kiện mang tính bước ngoặt trong lịch sử Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á: Timor-Leste chính thức trở thành thành viên thứ 11 của ASEAN.

Trong hơn một thập kỷ vận động, Timor-Leste không chỉ hoàn thiện hệ thống pháp lý và thiết lập quan hệ ngoại giao với toàn bộ các nước thành viên ASEAN, mà còn chủ động tham gia nhiều hoạt động trong ba trụ cột chính trị - an ninh, kinh tế và văn hóa - xã hội. Việc được kết nạp ngày 26/10/2025 là thành quả xứng đáng cho quyết tâm và nỗ lực bền bỉ của quốc gia nhỏ bé này.

Thủ tướng Timor-Leste Kay Rala Xanana Gusmao (giữa) trong Lễ ký kết tuyên bố về việc kết nạp Timor-Leste vào ASEAN tại Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 47 ở Kuala Lumpur, Malaysia, ngày 26-10. Ảnh: Reuters.

Hành trình 14 năm kiên định của quốc gia trẻ

Với diện tích khoảng 15.000 km² và dân số hơn 1,4 triệu người, Timor-Leste có quy mô khiêm tốn, song lại giữ vị trí địa chiến lược quan trọng giữa Đông Nam Á và Thái Bình Dương. Quốc gia này nằm bên rìa Biển Timor – khu vực giàu tiềm năng dầu khí, đồng thời là tuyến giao thương nối liền Ấn Độ Dương với Thái Bình Dương.

Gia nhập ASEAN giúp Timor-Leste mở rộng cánh cửa hợp tác kinh tế, tiếp cận thị trường hơn 600 triệu dân, cũng như nâng cao vị thế trên trường quốc tế. Thủ tướng Kay Rala Xanana Gusmão gọi đây là “dấu mốc lịch sử, hiện thực hóa khát vọng hội nhập của đất nước”. Trong khi đó, Tổng thống Jose Ramos-Horta khẳng định Timor-Leste sẽ là “người bạn trung thành và vững chắc của ASEAN”, sẵn sàng đóng góp cho hòa bình và ổn định khu vực.

Mặc dù được chào đón, hành trình của Timor-Leste trong ngôi nhà chung ASEAN không dễ dàng. Là một quốc gia trẻ với nền kinh tế còn phụ thuộc nhiều vào dầu mỏ và nông nghiệp, Timor-Leste phải đối mặt với hạn chế về năng lực thể chế, nguồn nhân lực và cơ sở hạ tầng.

Theo Ngân hàng Thế giới, GDP của Timor-Leste năm 2024 chỉ đạt khoảng 1,9 tỷ USD, thấp hơn nhiều so với các nền kinh tế nhỏ nhất ASEAN như Lào hay Campuchia. Sự chênh lệch này khiến một số quốc gia từng lo ngại về khả năng đáp ứng nghĩa vụ thành viên của Timor-Leste.

Tuy nhiên, cũng như các nước ASEAN từng vượt qua giai đoạn khó khăn sau khi gia nhập, Timor-Leste có cơ hội lớn để bứt phá nếu tận dụng tốt sự hỗ trợ khu vực. ASEAN đã nhất trí thành lập lộ trình hội nhập riêng giúp quốc gia này từng bước nâng cao năng lực điều hành, đào tạo nhân lực và tham gia sâu hơn vào các sáng kiến chung.

Việc kết nạp Timor-Leste mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc: ASEAN không chỉ là khối hợp tác kinh tế – chính trị, mà còn là cộng đồng của tinh thần gắn kết và sẻ chia. Trong bối cảnh thế giới biến động nhanh, việc mở rộng thành viên thể hiện cam kết của ASEAN trong xây dựng một cộng đồng bao trùm, không để quốc gia nào bị đứng ngoài tiến trình phát triển khu vực.

Đại sứ Tôn Thị Ngọc Hương, trưởng phái đoàn đại diện thường trực Việt Nam tại ASEAN, cho biết trong nhiều năm qua, Timor-Leste đã thể hiện quyết tâm mạnh mẽ trong việc hoàn thiện thủ tục pháp lý, cải thiện năng lực thể chế và chủ động tham gia các hoạt động của ASEAN, thể hiện tinh thần sẵn sàng đảm nhiệm các nghĩa vụ đi kèm với tư cách thành viên chính thức.

Theo ông Beni Sukadis, chuyên gia Viện Nghiên cứu Quốc phòng và Chiến lược Indonesia, đây là “bước củng cố tính chính danh và uy tín của ASEAN”, đồng thời gửi đi thông điệp rằng khối sẵn sàng đồng hành cùng các quốc gia còn khó khăn trên con đường phát triển và hội nhập.

Bước tiến mới hướng tới một Cộng đồng Đông Nam Á thực sự

Từ góc nhìn chiến lược, việc Timor-Leste trở thành thành viên thứ 11 không chỉ mở rộng ranh giới địa lý của ASEAN về phía Đông, mà còn mở rộng tinh thần hợp tác và trách nhiệm chung. Tổng thống Indonesia Prabowo Subianto khẳng định việc mở rộng thành viên là cần thiết để tăng cường sức mạnh tập thể và vai trò trung tâm của ASEAN trong bối cảnh cạnh tranh địa chính trị ngày càng gay gắt.

Việc Timor-Leste gia nhập ASEAN diễn ra trong thời điểm nhạy cảm của khu vực, khi nhiều điểm nóng đang thử thách tinh thần đoàn kết và vai trò trung tâm của khối. Tuy nhiên, chính trong bối cảnh ấy, sự kiện này càng có ý nghĩa sâu sắc - như lời khẳng định rằng, dù khác biệt về quy mô, trình độ hay hoàn cảnh, mọi quốc gia Đông Nam Á đều có chỗ đứng trong cộng đồng.

Từ quốc gia non trẻ đến thành viên chính thức, hành trình 14 năm của Timor-Leste là minh chứng cho niềm tin vào sức mạnh của hợp tác khu vực. Và với ASEAN, việc chào đón “mảnh ghép thứ 11” không chỉ mở rộng bản đồ, mà còn mở rộng trái tim của một cộng đồng cùng hướng tới hòa bình, phát triển và thịnh vượng chung.