Các tòa soạn không thể ngồi chờ

Trong kỷ nguyên số, trí tuệ nhân tạo (AI) đang lên ngôi với nhiều ứng dụng mới, tác động mạnh mẽ tới tất cả các lĩnh vực, trong đó có hoạt động báo chí, truyền thông. AI đã, đang và sẽ tạo ra nhiều cơ hội cho các tòa soạn nhưng cũng là thách thức lớn đối với không ít cơ quan báo chí. Trước thực tế trên đòi hỏi mỗi tòa soạn thay vì cứ ngồi chờ thì cần có ngay những hành động cụ thể để nắm bắt và ứng dụng AI.

Sáng ngày 18/3, trong khuôn khổ Hội Báo toàn quốc năm 2023 được tổ chức tại Bảo tàng Hà Nội, Hội Nhà báo Việt Nam phối hợp với Đài Truyền hình Việt Nam tổ chức Hội thảo: Trí tuệ nhân tạo AI và quản trị sáng tạo nội dung trong tòa soạn. Ảnh: Báo Nhân Dân.

AI với báo chí là tất yếu

Các tòa soạn báo, hãng thông tấn lớn trên thế giới từ lâu đã ứng dụng AI vào hoạt động báo chí. Từ việc sử dụng robot để sản xuất tin, bài đơn giản thông qua dữ liệu lớn rồi tổ chức quy trình, theo dõi tin tức thời sự, tự động tạo ra các bản ghi giọng nói, xu hướng người dùng trên mạng xã hội đến việc ứng dụng chatbot để tương tác với độc giả, tự động kiểm chứng thông tin, phân tích cơ sở dữ liệu quy mô lớn, nhận biết hình ảnh và sản xuất video… đều đã được nhiều cơ quan báo chí áp dụng.

Đúc kết từ việc ứng dụng AI tại một số tòa soạn báo lớn trên thế giời cho thấy một bất ngờ: Ở một số nội dung cụ thể, máy móc có thể làm việc chặt chẽ, toàn diện hơn không ít nhà báo. Bằng các thuật toán, AI có thể viết được những câu văn phức tạp và sản xuất ra những bản tin thể thao đầy cảm xúc.

Một số diễn giả cho rằng, thế mạnh của AI là xử lý dữ liệu lớn để cho ra các kết quả nhanh chóng, chính xác và toàn diện hơn. Khi nhà báo cần viết về một đề tài nào đó, AI có thể quét khắp các cơ sở dữ liệu để thu thập thông tin liên quan và gợi ý, đề xuất hướng xử lý cho nhà báo. Thông qua AI giúp các nhà báo tiết kiệm thời gian, trí tuệ để tập trung cho những bài viết chuyên sâu. Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Thanh Lâm chia sẻ: Trí tuệ nhân tạo khiến chúng ta nhận ra đang phí sức, phí lực lượng như thế nào để tạo ra những sản phẩm báo chí giống nhau...

Nhà báo Lê Quốc Minh, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam, trong một diễn đàn về AI với báo chí đã khẳng định: Giữa cuộc cạnh tranh gay gắt từ mạng xã hội, giữa bê bối tin giả đang ngày càng khó kiểm soát, giữa cơn bão phát triển công nghệ truyền thông mới, thì những nhà báo đang có nhiều công cụ hơn bao giờ hết để có thể kể chuyện một cách hoàn thiện và có tính thuyết phục. Báo chí hiện đại không thể tách rời AI nếu không muốn nói đó là xu hướng tất yếu...

Không ứng dụng AI sẽ bị tụt hậu

Tụt hậu là nỗi lo thường trực của các cơ quan báo chí và người làm báo hiện nay. Một chia sẻ mới đây của Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam Lê Quốc Minh khiến nhiều cơ quan báo chí, nhất là người đứng đầu, phải xem xét một cách nghiêm túc về AI trong hoạt động báo chí. Ông nói: Nếu có ai đó cho rằng không cần đầu tư cho AI thì rất là tụt hậu. 4 năm trước, khi tôi đưa vấn đề về AI ra hội nghị báo chí, có người nói đây là chuyện xa xôi, còn lâu AI mới vào Việt Nam. Nhưng thực tế không phải vậy, ngay như ứng dụng ChatGPT trên thế giới vừa xuất hiện là ngay lập tức có mặt ở nước ta chứ không phải đợi đến 5-7 năm như trước đây.

Các công cụ hỗ trợ trí tuệ nhân tạo như ChatGPT hứa hẹn "một cuộc cách mạng" về thông tin.

Một số chuyên gia về AI cho rằng, các tòa soạn không nên chỉ biết đến ChatGPT với chức năng có thể viết bài thay cho phóng viên, mà phải xem và đánh giá thực chất của AI thông qua nhiều ứng dụng tiện ích khác. Đặc biệt, AI sẽ hỗ trợ đắc lực cho báo chí thông qua việc nắm bắt hành vi công chúng, từ đó khuyến nghị nội dung theo hướng cá nhân hóa để lôi kéo, giữ chân người đọc. Và AI chỉ đến với những cơ quan báo chí biết sử dụng các công cụ và nền tảng mới để bắt kịp tốc độ thích nghi công nghệ của độc giả.

Hiện nay đang là "thời đại vàng" của báo chí và sẽ chỉ là "vàng" với những cơ quan báo chí dám thay đổi. Những tờ báo còn lưỡng lự và chậm chân sẽ phải thu hẹp và nhiều tờ báo thậm chí sẽ không còn tồn tại.

Báo chí địa phương không đứng ngoài cuộc

Theo chiến lược chuyển đổi số báo chí đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 vừa được Chính phủ phê duyệt ngày 6/4/2023, cả nước đặt mục tiêu 100% cơ quan báo chí đưa nội dung lên nền tảng số, 90% sử dụng nền tảng phân tích, xử lý dữ liệu tổng hợp tập trung, ứng dụng AI. Ngoài ra, sẽ có 80% cơ quan báo chí hoạt động theo mô hình tòa soạn hội tụ, phù hợp với sự phát triển của khoa học - công nghệ trong hai năm tới. Phấn đấu 100% nhân sự ngành báo chí có kiến thức, kỹ năng tác nghiệp trên môi trường số.

Như vậy có thể thấy, tất cả các cơ quan báo chí, trong đó có hệ thống báo chí địa phương, không thể đứng ngoài cuộc về việc ứng dụng AI.

Ngay sau khi ChatGPT xuất hiện ở Việt Nam, Đài Truyền hình TP. Hồ Chí Minh đã đưa vào ứng dụng thử nghiệm để sản xuất phóng sự truyền hình mảng công nghệ. Dù đang thử nghiệm nhưng bước đầu cho kết quả khả quan, khả năng cao cơ quan này sẽ ứng dụng thường xuyên trong thời gian tới.

Một số đài PT-TH và báo Đảng địa phương đã ứng dụng ngày càng phổ biến trợ lý ảo để thay thế biên tập viên, phát thanh viên khi sản xuất bản tin, video, audio, podcast. Ngoài ra, một vài ứng dụng đơn giản khác như chuyển giọng nói thành văn bản, tìm xu hướng người dùng, bắt trend, kiểm chứng thông tin, bình luận… đã được nhiều tòa soạn cập nhật.

Với Báo Thái Nguyên và Đài PT-TH Thái Nguyên, một số ứng dụng tương tự đã và đang được triển khai, bước đầu đem lại hiệu quả tích cực. Trong năm 2023, Báo Thái Nguyên sẽ triển khai một phần ứng dụng ChatGPT để đưa vào quy trình sản xuất báo chí tự động; sử dụng trợ lý ảo trong tìm kiếm, xác định thông tin báo chí…