Văn bản, báo cáo theo… mẫu

Đối với mỗi phóng viên, thu thập thông tin là công việc quan trọng để có tư liệu cho một tác phẩm báo chí hay, có sức truyền cảm và hiệu quả tuyên truyền cao. Nghiên cứu các văn bản, báo cáo là một trong những phương pháp thu thập thông tin, số liệu phổ biến.

Các loại báo cáo cuối năm, sơ kết, tổng kết… của các cơ quan, đơn vị khi phát hành thường chứa đựng nhiều thông tin, số liệu, có thể đem ra tính toán, so sánh, đối chiếu để chứng minh sự việc, hiện tượng diễn ra trong thực tế, khi sử dụng trong tác phẩm báo chí giúp những lập luận, đánh giá của tác giả mang tính khách quan, đa chiều và thuyết phục hơn.

Tuy vậy, điểm hạn chế là thông tin từ văn bản thường khuôn mẫu và khô khan. Một số báo cáo của cơ quan, đơn vị, nhất là ở cấp cơ sở lại chung chung, rập khuôn theo mẫu, báo cáo năm sau có khi gần giống so với các năm trước đó.

Mới đây, khi thực hiện bài viết đánh giá những kết quả sau nửa nhiệm kỳ thực hiện nghị quyết của một đảng bộ xã, chúng tôi đã đi thực tế cơ sở để chụp ảnh, phỏng vấn người dân và lãnh đạo xã, lấy báo cáo tổng kết các năm và sơ kết giữa nhiệm kỳ của địa phương.

Điều gây thất vọng là tài liệu báo cáo không đảm bảo tính thuyết phục, thông tin có mâu thuẫn. Đánh giá một số lĩnh vực sản xuất như sản lượng lương thực, số gia súc, gia cầm… có tăng, nhưng so sánh với số liệu năm trước thì lại thấy thấp hơn. Số liệu sơ kết giữa nhiệm kỳ cũng không đồng nhất, phù hợp với đánh giá hằng năm. 

Việc rập khuôn, máy móc không chỉ ở báo cáo sơ kết, tổng kết mà cả nội dung phát biểu tại hội nghị của một số lãnh đạo cơ sở. Như thông báo đánh giá chất lượng sinh hoạt chi bộ sau khi cấp ủy cấp trên về dự cùng cơ sở. Chúng tôi nhận thấy, nội dung chỉ đạo các nơi hầu như giống nhau, chủ yều về quy trình, cách thức tổ chức và nội dung mang tính đảng vụ.

Trong khi các vấn đề đặc thù, cụ thể ở từng chi bộ lại không được nêu rõ. Việc hướng dẫn làm sao để chi bộ nêu cao vai trò lãnh đạo trong phát triển kinh tế hộ gia đình, phân công đảng viên giúp đỡ, hỗ trợ hộ khó khăn thoát nghèo; bồi dưỡng, tạo nguồn phát triển Đảng… ít được đề cập đến. Điều này khiến đội ngũ cán bộ cấp dưới lúng túng, bản thân phóng viên cũng khai thác được rất ít tư liệu phục vụ cho bài viết.

Thông tin từ báo cáo là kênh quan trọng nhưng không phải duy nhất cho một bài báo. Muốn có cái nhìn toàn diện thì phóng viên cần tìm hiểu, đối chiếu nhiều nguồn thông tin khác nhau để tránh phản ánh một chiều, nhất là phụ thuộc vào các văn bản mang tính khuôn mẫu.