Đầu lọc thuốc lá – loại rác thải độc hại bị lãng quên

Thuốc lá không chỉ gây hại cho sức khỏe mà còn âm thầm để lại cho môi trường những tác hại nguy hiểm. Sau mỗi điếu thuốc, đầu lọc bị vứt bỏ đang trở thành loại rác thải độc hại phổ biến, len lỏi từ đô thị đến nông thôn và bị xem nhẹ trong đời sống hằng ngày.

Ảnh minh họa.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), trên toàn cầu ước tính có khoảng 4.500 tỷ đầu lọc thuốc lá bị thải ra môi trường mỗi năm, trở thành loại rác thải xuất hiện nhiều nhất trên các tuyến phố, công viên, bãi biển và khu dân cư. Tại Việt Nam, với hơn 15 triệu người hút thuốc, lượng đầu lọc thải ra môi trường mỗi ngày là con số không hề nhỏ.

Thực tế cho thấy, chỉ cần dạo quanh các khu vực công cộng như vỉa hè, bến xe, cổng bệnh viện, chợ dân sinh hay công viên, không khó để bắt gặp những đầu lọc thuốc lá vương vãi dưới gốc cây, khe cống hoặc ven đường. Do kích thước nhỏ, nhẹ và dễ bị bỏ qua, đầu lọc thuốc lá thường không được người hút thuốc xem là “rác thải cần xử lý đúng cách”, mà bị tiện tay vứt xuống đất như một thói quen vô thức.

Trái với suy nghĩ phổ biến rằng đầu lọc thuốc lá làm từ giấy hoặc bông và có thể phân hủy nhanh, các nghiên cứu khoa học chỉ ra rằng đầu lọc thuốc lá chủ yếu được làm từ cellulose acetate, một dạng nhựa tổng hợp rất khó phân hủy. Trong điều kiện tự nhiên, một đầu lọc thuốc lá có thể mất từ 5 đến 10 năm, thậm chí lâu hơn, để phân rã hoàn toàn.

Nguy hiểm hơn, đầu lọc thuốc lá không chỉ là rác thải nhựa mà còn là “túi chứa độc chất”. Trong quá trình hút thuốc, đầu lọc giữ lại hàng nghìn chất độc hại như nicotine, hắc ín, kim loại nặng (chì, cadimi, asen) và các hợp chất hóa học khác. Khi bị vứt ra môi trường, các chất này có thể ngấm vào đất, nguồn nước, gây ảnh hưởng lâu dài đến hệ sinh thái.

Nhiều nghiên cứu môi trường cho thấy, chỉ cần một đầu lọc thuốc lá ngâm trong một lít nước cũng đủ để gây độc cho các loài sinh vật thủy sinh nhỏ. Điều này đặc biệt đáng lo ngại tại các khu vực có hệ thống thoát nước kém, ao hồ nhỏ, mương rãnh nội đồng, nơi đầu lọc thuốc lá dễ dàng bị cuốn theo nước mưa.

Tại các đô thị và vùng nông thôn, đầu lọc thuốc lá thường bị cuốn vào cống rãnh, sông suối, ao hồ, làm gia tăng nguy cơ ô nhiễm nguồn nước. Với trẻ em và vật nuôi, những đầu lọc nhỏ bé này còn tiềm ẩn nguy cơ bị nuốt phải, gây ngộ độc nicotine hoặc tắc nghẽn đường tiêu hóa.

Ở khu vực nông thôn, nơi ý thức phân loại và thu gom rác thải còn hạn chế, đầu lọc thuốc lá thường bị vứt lẫn với rác sinh hoạt hoặc trực tiếp xuống đất. Về lâu dài, các chất độc trong đầu lọc có thể ảnh hưởng đến chất lượng đất canh tác, nguồn nước tưới tiêu và môi trường sống của người dân.

Đáng chú ý, chi phí để thu gom và xử lý loại rác thải nhỏ lẻ nhưng phổ biến này lại đang trở thành gánh nặng cho chính quyền địa phương. Trong khi đó, người gây ra rác thải là những người hút thuốc lá hầu như không phải chịu bất kỳ trách nhiệm trực tiếp nào đối với hậu quả môi trường mà mình để lại.

Mặc dù Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá đã có những quy định về cấm hút thuốc tại nơi công cộng, song vấn đề rác thải từ đầu lọc thuốc lá vẫn chưa được nhấn mạnh đúng mức. Các chiến dịch truyền thông về thuốc lá hiện nay chủ yếu tập trung vào tác hại đối với sức khỏe, trong khi khía cạnh môi trường vẫn còn mờ nhạt.

Thực tế, tại nhiều địa phương, các biển cấm hút thuốc được lắp đặt nhưng hiếm khi đi kèm thùng chứa đầu lọc chuyên dụng. Việc xử phạt hành vi vứt đầu lọc thuốc lá bừa bãi gần như chưa được thực hiện nghiêm, khiến hành vi này tiếp tục bị xem nhẹ.

Đầu lọc thuốc lá không phải là “chuyện nhỏ”. Đó là một vấn đề môi trường thực sự, gắn liền với thói quen tiêu dùng và trách nhiệm cá nhân. Để giảm thiểu tác hại của loại rác thải độc hại bị lãng quên này, cần sự vào cuộc đồng bộ của cả cộng đồng.

Trước hết, mỗi người hút thuốc cần ý thức rằng mỗi đầu lọc bị vứt ra môi trường đều để lại dấu vết ô nhiễm lâu dài. Việc bỏ đầu lọc đúng nơi quy định, không vứt bừa bãi là hành động nhỏ nhưng mang ý nghĩa lớn.

Bên cạnh đó, các cơ quan chức năng cần tăng cường truyền thông, lồng ghép nội dung bảo vệ môi trường vào các chương trình phòng, chống tác hại của thuốc lá; đồng thời nghiên cứu bổ sung các quy định xử lý hành vi xả rác từ đầu lọc thuốc lá.

Về lâu dài, giảm tỷ lệ hút thuốc trong cộng đồng không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe con người mà còn góp phần giảm gánh nặng rác thải độc hại cho môi trường. Khi mỗi điếu thuốc không còn được châm lên, cũng đồng nghĩa với việc một đầu lọc độc hại sẽ không bị thải ra thiên nhiên.