Thay đổi văn hóa ký nhận

Vụ khởi tố lãnh đạo Trường Cao đẳng Du lịch Hà Nội mới đây thu hút sự quan tâm của dư luận bởi tính chất pháp lý của sự việc và những vấn đề sâu xa mà nó đặt ra đối với quản trị tài chính công. Từ một vụ việc cụ thể, nhiều lỗ hổng quen thuộc trong cơ chế chi tiêu và kiểm soát nội bộ, nhất là trong môi trường giáo dục, tiếp tục được phơi bày.

Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Du lịch Hà Nội - Phạm Văn Long (ngoài cùng bên trái) và các bị can.

Theo kết quả điều tra ban đầu, việc chi trả tiền cho sinh viên tham gia phục vụ Lễ kỷ niệm A80 tại nhà trường có dấu hiệu vi phạm, thiếu minh bạch. Hiệu trưởng bị cáo buộc chỉ đạo cấp dưới hoàn thiện chứng từ theo cách để trống phần ghi số tiền, yêu cầu sinh viên ký nhận trước. Trên cơ sở đó, một phần tiền đáng lẽ phải chi trả đã bị giữ lại, với tổng số tiền hơn 200 triệu đồng.

Điều đáng nói là cách làm này không phải hiện tượng cá biệt. Trong thực tế, việc người nhận ký vào chứng từ không ghi đủ nội dung vẫn diễn ra ở không ít nơi. Khi bị phát hiện, lời giải thích thường là sơ suất, nhầm lẫn hoặc hẹn chi trả vào đợt sau.

Về nguyên tắc kế toán và quản trị công, đây là hành vi không thể chấp nhận. Không ai được phép yêu cầu người khác ký vào chứng từ trống, nhất là với tiền ngân sách. Sinh viên trong trường hợp này bị đặt vào thế bị động, hoặc ký để được nhận hỗ trợ, hoặc từ chối và chấp nhận thiệt thòi.

Nhìn rộng hơn, vụ việc phản ánh những bất cập kéo dài trong cơ chế chi tiêu cho hội họp, hội thảo, công tác phí tại một số đơn vị. Mức chi chưa theo kịp thực tế, trong khi thủ tục thanh quyết toán còn nặng hình thức, khiến nhiều nơi tìm cách đối phó. Từ việc chia nhỏ nội dung chi trên giấy tờ, kéo dài thời gian hội nghị, cho tới việc hợp thức hóa danh sách ký nhận để đủ hồ sơ, tất cả tạo ra một vùng xám kéo dài, nơi ranh giới giữa linh hoạt và vi phạm ngày càng mờ nhạt.

Từ câu chuyện của Trường Cao đẳng Du lịch Hà Nội cho thấy, nếu muốn minh bạch hóa tài chính công, việc xử lý cá nhân là cần thiết nhưng chưa đủ. Quan trọng hơn là phải xử lý tận gốc, từ thiết kế cơ chế đến thay đổi thói quen quản trị. Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư 12/2025/TT-BTC với định hướng chi trả qua tài khoản cá nhân, hạn chế tiền mặt. Vấn đề còn lại nằm ở khâu thực thi, thanh tra và việc gắn trách nhiệm cụ thể của người đứng đầu khi đơn vị vẫn duy trì phát tiền mặt gắn với danh sách ký tay.

Cùng với đó, cần xác lập một nguyên tắc rõ ràng: Bất kỳ ai ký vào chứng từ không ghi đầy đủ số tiền và nội dung chi đều bị coi là vi phạm quy định về chứng từ kế toán. Một nền tài chính công minh bạch đòi hỏi kỷ luật nghiêm minh, và một môi trường giáo dục lành mạnh càng không thể dung dưỡng thói quen ký khống.

Đã đến lúc cần nhìn thẳng vào những bất cập tồn tại nhiều năm để có điều chỉnh căn cơ trong quy trình quyết toán hội nghị, hội thảo. Minh bạch tài chính là yêu cầu tất yếu nhằm bảo vệ ngân sách nhà nước và giữ gìn sự liêm chính của đội ngũ cán bộ, công chức trước những cám dỗ rất đời thường nhưng đầy hệ lụy.