'Hút cho đỡ stress': Một ngộ nhận phổ biến

Trong áp lực của nhịp sống hiện đại, nhiều người vẫn tìm đến thuốc lá với suy nghĩ “hút cho đỡ stress”. Cảm giác nhẹ nhõm thoáng qua sau mỗi điếu thuốc khiến quan niệm này tồn tại dai dẳng, dù thực chất đó là một ngộ nhận nguy hiểm, che khuất những hệ lụy lâu dài đối với sức khỏe tinh thần và thể chất.

Ảnh minh họa.

Trên thực tế, nicotine chất gây nghiện chính trong thuốc lá  tác động trực tiếp lên hệ thần kinh trung ương. Khi hút thuốc, nicotine kích thích não bộ giải phóng dopamine, một chất dẫn truyền thần kinh tạo cảm giác hưng phấn, dễ chịu. Chính phản ứng sinh hóa này khiến người hút lầm tưởng rằng thuốc lá giúp họ thư giãn, giải tỏa căng thẳng.

Thế nhưng, cảm giác đó chỉ kéo dài trong thời gian rất ngắn. Khi nồng độ nicotine trong máu giảm xuống, cơ thể nhanh chóng rơi vào trạng thái “thiếu hụt”, gây ra cảm giác bồn chồn, cáu gắt, lo lắng - những biểu hiện thường bị nhầm lẫn với stress do công việc hay cuộc sống. Lúc này, người hút lại tìm đến điếu thuốc tiếp theo để “giải tỏa”. Vòng lặp cứ thế tiếp diễn, tạo nên một sự lệ thuộc mà bản thân người trong cuộc khó nhận ra.

Nói cách khác, thuốc lá không giúp giảm stress, mà chỉ tạm thời xoa dịu chính những triệu chứng do nicotine gây ra. Cảm giác “đỡ căng thẳng” thực chất là sự chấm dứt ngắn ngủi của cơn thèm thuốc.

Nhiều nghiên cứu tâm lý - y học đã chỉ ra rằng người hút thuốc thường có mức độ căng thẳng nền cao hơn so với người không hút. Nicotine làm tăng nhịp tim, huyết áp, kích thích hệ thần kinh giao cảm vốn là hệ thống phản ứng khi cơ thể đối mặt với nguy hiểm hoặc áp lực. Về lâu dài, điều này khiến cơ thể luôn ở trạng thái “căng dây”, khó thư giãn thực sự.

Không chỉ vậy, người hút thuốc thường phụ thuộc vào điếu thuốc như một “công cụ đối phó” duy nhất với căng thẳng. Khi không có thuốc, họ dễ rơi vào trạng thái lo âu, mất tập trung, thậm chí hoảng hốt. Điều này làm suy giảm khả năng tự điều chỉnh cảm xúc và kỹ năng quản lý stress - những yếu tố quan trọng để duy trì sức khỏe tinh thần bền vững.

Ở góc độ xã hội, thói quen hút thuốc còn kéo theo những áp lực khác: chi phí mua thuốc, sự phàn nàn của người thân, nguy cơ xung đột trong gia đình, sự kỳ thị ở nơi công cộng. Tất cả những yếu tố này góp phần làm gia tăng stress, thay vì giúp con người thoát khỏi nó.

Một điểm đáng chú ý là nhiều người đổ lỗi cho công việc, mưu sinh, gánh nặng gia đình như nguyên nhân khiến họ phải hút thuốc để “giữ thăng bằng”. Tuy nhiên, stress là trạng thái tâm lý phức tạp, chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố: giấc ngủ, chế độ ăn uống, mối quan hệ xã hội, cách suy nghĩ và đối diện với khó khăn.

Việc dựa vào thuốc lá để giải tỏa căng thẳng vô hình trung khiến người hút bỏ qua những nguyên nhân gốc rễ của stress. Thay vì điều chỉnh nhịp sống, tìm kiếm sự hỗ trợ, hoặc học cách thư giãn lành mạnh, họ chọn một giải pháp nhanh chóng nhưng đầy rủi ro. Lâu dần, thuốc lá trở thành “lá chắn giả”, che phủ vấn đề chứ không giải quyết vấn đề.

Bác sĩ Đoàn Mạnh Thịnh, Trưởng phòng khám Đa khoa (Trung tâm kiểm soát bệnh tật Thái Nguyên) cho rằng: Không chỉ gây hại cho phổi, tim mạch hay các cơ quan nội tạng, thuốc lá còn tác động tiêu cực đến sức khỏe tâm thần. Người hút thuốc lâu năm có nguy cơ cao hơn mắc các rối loạn lo âu, trầm cảm, rối loạn giấc ngủ. Cảm giác mệt mỏi, uể oải vào buổi sáng, khó tập trung trong công việc khiến stress càng chồng chất.

Đáng lo ngại hơn, ở một số người, thuốc lá trở thành “bạn đồng hành” trong những thời điểm khó khăn nhất: thất nghiệp, áp lực kinh tế, mâu thuẫn gia đình. Khi đó, việc hút thuốc không còn là thói quen mà là sự lệ thuộc tâm lý, khiến người hút khó tìm được lối thoát lành mạnh cho những khủng hoảng tinh thần.

Các chuyên gia tâm lý cho rằng, giảm stress bền vững không đến từ một chất kích thích bên ngoài, mà từ sự điều chỉnh bên trong: nghỉ ngơi đầy đủ, vận động thể chất, giao tiếp xã hội tích cực, và khả năng kiểm soát cảm xúc. Chỉ cần 15-30 phút đi bộ, tập thở sâu, nghe nhạc, hoặc trò chuyện với người thân cũng mang lại hiệu quả thư giãn rõ rệt, không kèm theo rủi ro sức khỏe.

Quan trọng hơn, việc từ bỏ thuốc lá giúp cơ thể dần cân bằng lại hoạt động của hệ thần kinh. Nhiều người sau khi cai thuốc cho biết họ ngủ sâu hơn, tinh thần ổn định hơn và ít căng thẳng hơn so với thời kỳ còn hút thuốc. Điều này cho thấy, “stress” không giảm nhờ thuốc lá, mà giảm khi con người thoát khỏi sự lệ thuộc vào nicotine.

 “Hút cho đỡ stress” là một ngộ nhận phổ biến, bắt nguồn từ cảm giác chủ quan và được củng cố bởi thói quen xã hội lâu đời. Để thay đổi điều này, không chỉ cần nỗ lực từ cá nhân người hút, mà còn cần sự đồng hành của gia đình, cộng đồng và các hoạt động truyền thông đúng hướng.

Khi hiểu rõ rằng thuốc lá không phải liều thuốc giải tỏa căng thẳng, mà chính là nguồn gốc làm stress kéo dài và trầm trọng hơn, mỗi người sẽ có thêm động lực để tìm đến những cách thư giãn lành mạnh. Bỏ thuốc lá không chỉ là lựa chọn vì sức khỏe thể chất, mà còn là bước đi quan trọng để bảo vệ sức khỏe tinh thần - nền tảng của một cuộc sống cân bằng và bền vững.