Thuốc lá và vòng luẩn quẩn nghèo đói ở khu vực nông thôn

Tại nhiều vùng nông thôn, miền núi của tỉnh Thái Nguyên, thuốc lá vẫn tồn tại như một thói quen ăn sâu trong đời sống sinh hoạt hằng ngày của không ít người dân, đặc biệt là nam giới trong độ tuổi lao động. Điều đáng nói là ở những nơi đời sống kinh tế còn nhiều khó khăn, thu nhập chủ yếu dựa vào sản xuất nông, lâm nghiệp nhỏ lẻ, thói quen hút thuốc lại đang trở thành một trong những nguyên nhân âm thầm duy trì vòng luẩn quẩn nghèo đói, cản trở nỗ lực thoát nghèo bền vững của nhiều hộ gia đình.

Ảnh minh họa.

Tại các xã vùng cao của tỉnh Thái Nguyên như Cao Minh, Vĩnh Thông, Võ Nhai, Định Hóa, thu nhập bình quân của một bộ phận hộ gia đình còn thấp, phụ thuộc lớn vào làm nông nghiệp nhỏ lẻ hoặc đi làm thuê theo thời vụ. Thế nhưng, không ít lao động chính vẫn duy trì thói quen hút thuốc lá thường xuyên mỗi ngày.Với mức giá thuốc lá phổ biến từ 15.000-30.000 đồng/bao, mỗi người hút thuốc có thể tiêu tốn từ 500.000 đến gần 1 triệu đồng mỗi tháng.

Không chỉ dừng lại ở gánh nặng chi tiêu, thuốc lá còn kéo theo hệ lụy nghiêm trọng về sức khỏe, làm gia tăng nguy cơ nghèo đói và tái nghèo. Theo Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) tỉnh Thái Nguyên, tỷ lệ mắc các bệnh không lây nhiễm như tăng huyết áp, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, tim mạch ở khu vực nông thôn có xu hướng gia tăng, trong đó thuốc lá là yếu tố nguy cơ hàng đầu.

Thực tế tại huyện Định Hóa cho thấy, không ít trường hợp lao động chính trong gia đình phải điều trị dài ngày do bệnh phổi, suy hô hấp, làm giảm hoặc mất khả năng lao động. Khi đó, thu nhập gia đình bị cắt giảm đột ngột, trong khi chi phí khám, chữa bệnh, thuốc men, đi lại lại tăng cao, khiến nhiều hộ rơi vào diện tái nghèo sau một đợt ốm đau.

Ở nông thôn Thái Nguyên, phụ nữ và trẻ em thường là những đối tượng chịu tác động gián tiếp nhưng dai dẳng từ thuốc lá. Không gian sinh hoạt chung chật hẹp, thói quen hút thuốc trong nhà khiến trẻ nhỏ thường xuyên phải hít khói thuốc thụ động. Tại một số xã vùng cao phía như Bằng Thành, Na Rì cán bộ y tế ghi nhận tỷ lệ trẻ mắc viêm đường hô hấp tái diễn khá cao, trong đó môi trường sống có khói thuốc là yếu tố phổ biến.

Nhiều bà mẹ cho biết, họ phải chi thêm tiền thuốc, tiền viện phí cho con, trong khi thu nhập gia đình vốn đã hạn chế. Gánh nặng kinh tế, chăm sóc con cái, người ốm dồn lên vai phụ nữ, làm gia tăng bất bình đẳng và kéo dài tình trạng nghèo khó trong gia đình.

Đáng lo ngại hơn, thói quen hút thuốc ở khu vực nông thôn Thái Nguyên đang có xu hướng lặp lại qua các thế hệ. Trẻ em lớn lên trong gia đình có người hút thuốc thường coi đây là hành vi bình thường, dễ hình thành thói quen tương tự khi trưởng thành. Điều này tạo ra một vòng xoáy nghèo đói kéo dài, khi những khoản chi cho thuốc lá tiếp tục bào mòn nguồn lực của gia đình mới.

Thực tế cho thấy, tại các xã có tỷ lệ hộ nghèo cao, tỷ lệ người hút thuốc cũng cao hơn so với khu vực đô thị. Nghịch lý “càng nghèo càng hút thuốc, càng hút thuốc lại càng nghèo” đang là thách thức không nhỏ đối với mục tiêu giảm nghèo bền vững của tỉnh.

Những năm gần đây, Thái Nguyên đã triển khai nhiều hoạt động truyền thông về phòng, chống tác hại của thuốc lá, lồng ghép vào sinh hoạt chi bộ, hội nông dân, hội phụ nữ, các buổi họp xóm. Một số địa phương đã thí điểm mô hình “thôn, xóm không khói thuốc”, bước đầu tạo chuyển biến trong nhận thức của người dân.

Theo CDC Thái Nguyên, khi người dân được tiếp cận thông tin không chỉ về tác hại sức khỏe mà cả tác động kinh tế của thuốc lá đối với gia đình, đặc biệt là nguy cơ nghèo đói và tái nghèo, khả năng từ bỏ thuốc lá cao hơn rõ rệt.

Thuốc lá không chỉ lấy đi sức khỏe, mà còn âm thầm rút cạn nguồn lực kinh tế của những gia đình nông thôn vốn đã khó khăn. Đối với Thái Nguyên, nơi tỷ lệ hộ nghèo vẫn tập trung ở khu vực miền núi, vùng sâu, việc giảm tỷ lệ hút thuốc lá chính là một giải pháp quan trọng để cắt đứt vòng luẩn quẩn nghèo đói.

Mỗi điếu thuốc được dập tắt không chỉ là bảo vệ sức khỏe cá nhân, mà còn mở ra cơ hội để gia đình có thêm nguồn lực đầu tư cho giáo dục, sản xuất, vươn lên thoát nghèo bền vững - nền tảng cho một nông thôn Thái Nguyên văn minh, phát triển.