Nguyên nhân chính làm gia tăng nguy cơ nhiễm HIV ở phụ nữ

Số liệu thống kê cho thấy sự bất bình đẳng giới, thiếu tiếp cận chăm sóc y tế và sự thiếu hiểu biết vẫn là những rào cản lớn trong việc kiểm soát dịch bệnh HIV, đặc biệt đối với phụ nữ và trẻ em.

Một trong những nguyên nhân chính làm gia tăng nguy cơ nhiễm HIV ở phụ nữ đó chính là bất bình đẳng giới. Ảnh minh họa

Theo báo cáo của Chương trình phối hợp của Liên Hợp Quốc về HIV/AIDS (UNAIDS), khoảng 1,3 triệu người đã nhiễm HIV trong năm 2023. Con số này vẫn cao gấp ba lần so với mục tiêu chấm dứt AIDS như một mối đe dọa sức khỏe cộng đồng vào năm 2030 của Liên Hợp Quốc.

Báo cáo cũng cho biết khoảng 630.000 người đã tử vong vì các bệnh liên quan đến AIDS trong năm ngoái, mức thấp nhất kể từ đỉnh điểm 2,1 triệu ca vào năm 2004. Tiến bộ này phần lớn nhờ vào các liệu pháp ARV giúp giảm lượng virus trong máu bệnh nhân. Tuy nhiên, báo cáo cảnh báo trong số gần 40 triệu người nhiễm HIV trên toàn thế giới, vẫn còn khoảng 9,3 triệu người chưa được điều trị.

Số liệu thống kê cho thấy sự bất bình đẳng giới, thiếu tiếp cận chăm sóc y tế và sự thiếu hiểu biết vẫn là những rào cản lớn trong việc kiểm soát dịch bệnh. Hiện tỉ lệ nhiễm HIV ở trẻ em vẫn còn cao, số 76.000 ca tử vong liên quan đến AIDS ở trẻ em dưới 14 tuổi trong năm 2023 vẫn là một con số đáng lo ngại khi trẻ em chỉ chiếm 3% số người nhiễm HIV nhưng lại chiếm 12% số ca tử vong liên quan.

Phó Giám đốc UNICEF về HIV/AIDS, bà Anurita Bains nhấn mạnh sự cần thiết phải đầu tư nguồn lực và nỗ lực mở rộng chương trình điều trị, bao gồm cả việc áp dụng công nghệ xét nghiệm tiên tiến hơn nhằm bảo đảm trẻ em có quyền tiếp cận với liệu pháp kháng virus. Hiện tại, chỉ 57% trẻ em từ 14 tuổi trở xuống và 65% thanh thiếu niên từ 15-19 tuổi có thể tiếp cận được thuốc điều trị cần thiết.

Một trong những nguyên nhân chính làm gia tăng nguy cơ nhiễm HIV ở phụ nữ đó chính là bất bình đẳng giới. Điển hình, phụ nữ thường thiếu quyền tự quyết về sức khỏe tình dục khiến họ dễ bị nhiễm HIV từ chồng hoặc bạn tình. Ở những khu vực có tỉ lệ HIV cao, phụ nữ bị bạo hành tình dục có nguy cơ nhiễm HIV cao hơn tới 50%.

Đáng lưu ý, sự bất bình đẳng này đặc biệt nghiêm trọng ở khu vực châu Phi cận Sahara, nơi phụ nữ chiếm 63% số ca nhiễm mới HIV trong năm 2021. Trong khi đó, nguy cơ nhiễm HIV ở trẻ em gái vị thành niên và nhóm tuổi 15-24 ở khu vực này cao gấp 3 lần so với nam giới. Ngoài ra, nghiên cứu cũng cho thấy, tỉ lệ lây nhiễm HIV ở trẻ em gái giảm tới 50% nếu được tiếp tục đi học và hoàn thành chương trình giáo dục trung học và nguy cơ giảm càng nhiều nếu các bé gái được hỗ trợ đúng mức.

Mặc dù có tiến bộ đáng kể trong việc giảm số ca nhiễm HIV mới và tử vong trên toàn cầu, song vẫn còn khoảng 630.000 người chết vì các bệnh liên quan đến AIDS trong năm 2023. Nguyên nhân chính là sự khan hiếm tiếp cận liệu pháp kháng virus, đặc biệt ở các nhóm dân số dễ bị tổn thương. Các phương pháp tiến bộ như việc tìm ra thuốc tiêm "Lenacapavir" có thể ngăn ngừa nhiễm bệnh gần như hoàn hảo, hoặc một số trường hợp chữa khỏi bằng ghép tế bào gốc lại chưa khả thi đối với đa số bệnh nhân. Do đó, biện pháp lý tưởng hơn được các chuyên gia nhắc tới vẫn là sự ra đời của vaccine ngừa HIV.

Châu Á là khu vực có số người sống chung với HIV lớn thứ hai trên thế giới. Khu vực này đang phải đối mặt với sự gia tăng đáng kể về số ca nhiễm mới, đặc biệt là ở Đông Nam Á, với Lào và Philippines là những khu vực được quan tâm nhiều nhất.

Từ năm 2010 - 2022, số ca nhiễm HIV mới tăng 32% ở nam giới đồng tính và những người đàn ông có quan hệ tình dục với nam giới. Philippines là minh chứng cho sự cấp thiết của việc ngăn chặn sự gia tăng dịch bệnh. Quốc gia này dự báo số ca nhiễm HIV sẽ tăng lên đến 448 ngàn vào năm 2030 nếu các biện pháp phòng ngừa và can thiệp không được mở rộng. Bộ Y tế Philippines (DOH) đang hợp tác với Hội đồng phòng chống AIDS quốc gia để triển khai chiến dịch chống lại sự kỳ thị và thúc đẩy các cuộc thảo luận về phòng ngừa HIV/AIDS, đồng thời khuyến khích xét nghiệm định kỳ ở các cơ sở chăm sóc sức khỏe địa phương.

Trường hợp Brunei, dù từng có tỉ lệ nhiễm HIV thấp, nhưng trong vài năm trở lại đây cũng ghi nhận sự gia tăng đáng kể với 57 ca nhiễm mới trong năm 2023, chủ yếu ở nam giới trong độ tuổi 20-34.

Để giảm thiểu lây nhiễm HIV trong cộng đồng, phương pháp dự phòng lây truyền HIV bằng PrEP được xem như công cụ quan trọng giúp giảm thiểu tỉ lệ nhiễm HIV. Việc sử dụng đều đặn thuốc PrEP có thể làm giảm nguy cơ nhiễm HIV qua đường quan hệ tình dục lên đến 99%.

Tình trạng lây nhiễm HIV ở phụ nữ và trẻ em là một vấn đề nghiêm trọng cần được giải quyết khẩn cấp trên toàn cầu. Các giải pháp bao gồm tăng cường tiếp cận chăm sóc y tế, giảm thiểu sự bất bình đẳng giới, nâng cao nhận thức cộng đồng và thực hiện các biện pháp phòng ngừa hiệu quả sẽ giúp giảm lây nhiễm trong nhóm này. Bên cạnh đó, việc mở rộng các chương trình xét nghiệm, điều trị và hỗ trợ cho nhóm dễ bị tổn thương là việc làm rất cần thiết để kiểm soát lây nhiễm HIV và hướng tới kết thúc dịch AIDS vào năm 2030.