Xây dựng khu tái định cư trước: Quy định và thực tế

Thời gian qua, công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất còn không ít bất cập, hạn chế dẫn tới nhiều khiếu kiện, khiếu nại. Để giải quyết vấn đề này, Luật Đất đai 2024 (có hiệu lực từ ngày 1-8 vừa qua) đã sửa đổi, bổ sung nhiều nội dung nhằm đảm bảo quyền lợi của người dân khi Nhà nước thu hồi đất. Theo đó, cơ quan chức năng phải bố trí tái định cư xong mới được ra quyết định thu hồi đất; chỗ ở, điều kiện sống ở nơi tái định cư bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ. Quy định là vậy song thực tế tại các địa phương vẫn còn nhiều khó khăn, cần nhanh chóng khắc phục.

Khu tái định cư đường Vành đai V trên địa bàn thị trấn Hương Sơn (Phú Bình) đang được hoàn thiện hạ tầng.

Thuê nhà, ở nhờ, làm nhà tạm… để bàn giao đất

Trên địa bàn xã Điềm Thụy (Phú Bình) đang triển khai nhiều dự án khu dân cư, khu đô thị, đường giao thông cần thu hồi đất. Riêng Dự án tuyến đường nối ĐT.261 - ĐT.266 có 83 hộ bị ảnh hưởng đến nhà và tài sản, trong đó 28 hộ phải di dời chỗ ở.

Để đảm bảo tiến độ thi công, cấp ủy, chính quyền xã đã làm tốt công tác tuyên truyền tạo sự đồng thuận của nhân dân trong bàn giao mặt bằng cho chủ đầu tư.

Trong số 28 hộ phải bố trí tái định cư (TĐC), hộ ông Dương Văn Hiền, ở xóm Trung 3 bị thu hồi 1.900m2 đất, toàn bộ nhà cửa của 3 bố con ông phải phá bỏ. Hai gia đình con trai ông Hiền là Dương Văn Huỳnh và Dương Văn Hiến được bố trí TĐC. Tuy nhiên, hiện nay do chưa có khu TĐC nên 2 hộ phải đi thuê nhà, phần đất còn lại (không phải thu hồi), ông Hiền dựng lều bạt ở tạm.

Ông Dương Văn Hiền nói: Tôi đề nghị UBND huyện và chủ đầu tư Dự án tuyến đường nối ĐT.261 - ĐT.266 đẩy nhanh tiến độ xây dựng khu TĐC để cho các con tôi sớm ổn định cuộc sống. Đối với phần đất chưa thu hồi hết thì địa phương tạo điều kiện để gia đình san mặt bằng để làm nhà.

Nhìn vào chỗ ở tạm bợ của gia đình ông Hiền và nhiều hộ khác khi chưa có khu TĐC đủ thấy người dân rất chia sẻ, ủng hộ chính quyền địa phương vì mục tiêu phát triển chung.

Ông Dương Đình Thơm, Chủ tịch UBND xã Điềm Thụy (Phú Bình): Đề nghị cơ quan chuyên môn sớm tham mưu ban hành giá đất cho từng khu tái định cư. Đồng thời ban hành giá gạo hỗ trợ để làm cơ sở cho địa phương áp dụng mức hỗ trợ ổn định đời sống người dân, phục vụ công tác giải phóng mặt bằng.

Hộ gia đình ông Dương Văn Hiền (ở xóm Trung 3, xã Điềm Thụy, Phú Bình) bị thu hồi 1.900m2 đất và toàn bộ nhà để phục vụ Dự án đường ĐT.261-ĐT.266. Phần đất còn lại (không phải thu hồi), ông Hiền dựng lều ở tạm.

Ảnh hưởng Dự án đường Vành đai V, gia đình chị Dương Thị Lân (ở tổ dân phố Thơm, thị trấn Hương Sơn, Phú Bình) bị thu hồi trên 400m2 thổ cư, vườn tạp và nhà. Chị Lân cho biết: Gia đình bàn giao mặt bằng từ tháng 6-2023. Khi nhà thầu chưa làm đến thì tôi ở tạm tại chỗ, vì chưa có chỗ TDC nên mới đây gia đình đã chuyển ra ở trọ. Chúng tôi được đền bù 1,06 tỷ đồng, riêng nộp tiền mua 240m2 đất ở khu TĐC đã mất hơn 900 triệu đồng, giờ chỉ còn 120 triệu đồng để làm nhà.

Trên địa bàn phường Tân Lập (TP. Thái Nguyên) cũng đang triển khai 11 dự án khu dân cư, khu đô thị nhưng hiện mới có 3 dự án TĐC cơ bản hoàn thiện hạ tầng; khoảng 400 hộ được bố trí TĐC, chiếm trên 50% số hộ bị ảnh hưởng, có nhu cầu và đủ điều kiện bố trí TĐC.

Hầu hết các hộ đề nghị Trung tâm Phát triển quỹ đất TP. Thái Nguyên đẩy nhanh tiến độ xây dựng các khu TĐC để giao đất cho bà con làm nhà ở, ổn định cuộc sống.

 Hạ tầng nơi ở mới chưa hoàn chỉnh

Theo thống kê, tổng diện tích đất thu hồi phục vụ các công trình, dự án trên địa bàn phường Tân Lập là trên 83ha, 1.100 hộ và 2 tổ chức bị ảnh hưởng. Hầu hết công trình, dự án đều triển khai bảo đảm tiến độ và nhận được sự đồng thuận của nhân dân trong giải phóng mặt bằng. Trong quá trình thu hồi đất, Trung tâm Phát triển quỹ đất TP. Thái Nguyên đã thực hiện xây dựng 3 khu TĐC. 

Thực tế tại 2 khu TĐC trên địa bàn phường Tân Lập, chúng tôi nhận thấy điều kiện hạ tầng đường, điện được đầu tư khá đồng bộ, tuy nhiên đến nay vẫn còn một số hạng mục chưa hoàn thiện. 

Ông Dương Văn Quảng, Bí thư Chi bộ tổ dân phố số 13, phường Tân Lập, thông tin: Tổ dân phố 13 có 170 hộ, tới 90% phải thu hồi đất. Nơi ở mới nhìn chung tốt hơn chỗ cũ. Tuy nhiên, khu TĐC chưa hoàn thiện hạ tầng đồng bộ. Những hộ ra ở trước được hỗ trợ đường dây điện lắp đến tận nhà. Hộ ra ở sau không biết có được hỗ trợ hay không. Hệ thống điện chiếu sáng hiện chưa được đầu tư, cây xanh mới để ô chờ chưa trồng.

Gia đình ông Đoàn Quang Trung, ở tổ dân phố số 2, phường Tân Lập, bị thu hồi 3.180m2 đất và được TĐC 600m2. Ông Trung phản ánh: Đường điện, đường đi lại ở khu TĐC còn làm tạm thời, hệ thống cống rãnh chưa thông nên cứ mưa to là úng ngập. Tôi đề nghị chủ đầu tư làm lại hệ thống điện, đường, thoát nước hoàn chỉnh, cũng như trồng cây xanh theo đúng tiêu chuẩn quy định.

Ông Lê Văn Định, Phó Chủ tịch UBND phường Tân Lập (TP. Thái Nguyên): Về một số hộ dân đã bàn giao mặt bằng nhưng chưa có vị trí tái định cư, UBND phường sẽ kiến nghị TP. Thái Nguyên sớm hoàn chỉnh các khu tái định cư nhằm bảo đảm điều kiện về chỗ ở, ổn định đời sống cho bà con.

Tại khu TĐC đường Vành đai V (thị trấn Hương Sơn, Phú Bình), một số hộ dân cũng phản ánh khi làm nhà phải kéo nhờ hệ thống điện và nước. Hạ tầng khu TĐC đang được nhà thầu hoàn thiện.

Chưa có khu tái định cư, nhiều hộ ở xã Điềm Thụy đã đi ở nhờ, thuê nhà để bàn giao đất cho chủ đầu tư triển khai Dự án đường nối ĐT.261 - ĐT.266 đúng tiến độ.

Quy hoạch khu tái định cư phải đi trước

Trên địa bàn huyện Phú Bình đang triển khai quyết liệt 3 dự án trọng điểm: Vành đai 5, tuyến đường nối ĐT.261 - ĐT.266, đường nối Quốc lộ 37 với ĐT. 269 cùng hàng loạt khu dân cư, cụm công nghiệp, khu công nghiệp.

Để đảm bảo tiến độ, chính quyền địa phương đã tăng cường tuyên truyền, vận động người dân ủng hộ dự án để phê duyệt được phương án bồi thường, nhận tiền bàn giao mặt bằng cho chủ đầu tư.

Với mỗi hoàn cảnh gia đình, Trung tâm Phát triển quỹ đất cùng các cấp, ngành vận dụng các biện pháp hỗ trợ khác nhau. Ví dụ như khi chưa có khu TĐC thì hỗ trợ người dân tìm địa điểm thuê nhà, ở nhà người thân, thậm chí một số hộ còn khắc phục khó khăn bằng cách dựng tạm lều bạt để ở trong khi chờ có khu TĐC.

Địa phương cũng ưu tiên dùng quỹ đất phù hợp với quy hoạch cho chuyển đổi mục đích sử dụng đất để các hộ làm nhà tạm, chờ khu TĐC xây dựng xong thì sẽ bàn giao đất cho địa phương.

Với cách làm trên, 28 hộ phải di chuyển chỗ ở do ảnh hưởng bởi dự án xây dựng tuyến đường ĐT.261 - ĐT.266 và 33 hộ ảnh hưởng dự án đường Vành đai V cơ bản đã bàn giao đất cho chủ đầu tư.

Về lâu dài, theo ông Dương Đại Đồng, Giám đốc Trung tâm Phát triển quỹ đất huyện Phú Bình: Trung tâm đang tham mưu cho UBND huyện xây dựng nhiều khu TĐC trước. Cụ thể, thị trấn Hương Sơn đang lâp quy hoạch 1 khu TĐC, xã Điềm Thụy có 2 khu TĐC, xã Nga My 1 khu TĐC và xã Tân Hòa 2 khu TĐC. Tất cả khu TĐC này, đơn vị đều tham mưu xây dựng trước khi tổ chức thu hồi đất triển khai các dự án. Hy vọng sẽ đáp ứng cơ bản các yêu cầu và nguyện vọng của nhân dân, để các dự án triển khai đúng tiến độ.