Nan giải xử lý nợ đọng bảo hiểm xã hội

Không phải là vấn đề mới nhưng tình trạng doanh nghiệp (DN) chậm đóng, nợ đọng bảo hiểm xã hội (BHXH) chưa bao giờ hết “nóng”. Điều này đồng nghĩa với việc người lao động (NLĐ) sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng về quyền lợi; đồng thời tác động trực tiếp đến chính sách an sinh xã hội nói chung.

Cán bộ, nhân viên BHXH tỉnh giải quyết chế độ BHXH cho người thụ hưởng.

Theo số liệu từ cơ quan BHXH tỉnh, tính đến tháng 2-2024, Thái Nguyên có hơn 2.000 DN nợ BHXH với số tiền trên 84,4 tỷ đồng. Theo đó, số DN nợ BHXH của NLĐ từ 6 tháng trở lên là 65 đơn vị. 

Hiện nay, số người bị ảnh hưởng do DN chậm đóng BHXH là trên 30.000 người. Một trong những đơn vị nợ BHXH của NLĐ lâu nhất phải kể đến HTX Công nghiệp và Vận tải Chiến Công, phường Mỏ Chè (TP. Sông Công). Hoạt động trong lĩnh vực thương mại, dịch vụ và khai khoáng, đơn vị này nợ BHXH của NLĐ từ tháng 4-2018, với số tiền nợ đọng là 2,739 tỷ đồng. Hay Công ty CP may Thành Hưng, xã Bảo Lý (Phú Bình), nợ 2,807 tỷ đồng BHXH, từ tháng 10-2022, 121 lao động của DN này đang bị thiệt thòi về chế độ BHXH, BHYT.

Đề cập đến vấn đề nợ đọng BHXH, ông Đinh Văn Sơn, Phó Giám đốc BHXH tỉnh, cho hay nguyên nhân của tình trạng nợ đọng, chậm đóng BHXH là do một số DN gặp khó khăn trong sản xuất, kinh doanh sau một thời gian dài chịu ảnh hưởng của dịch COVID-19 và tình hình suy thoái kinh tế. Bên cạnh đó, một số DN không tuân thủ pháp luật về BHXH. Thực tế cho thấy, có tình trạng DN mặc dù đã trích tiền lương tháng đóng BHXH cho NLĐ nhưng không nộp cho cơ quan BHXH mà lấy để phục vụ cho lợi ích khác.

Nhằm bảo vệ quyền lợi cho NLĐ, thời gian qua, cơ quan BHXH tỉnh đã phối hợp với các đơn vị liên quan nhắc nhở các DN thực hiện đúng nghĩa vụ nộp BHXH cho NLĐ. Cơ quan BHXH tỉnh cũng tổ chức các cuộc làm việc với những DN nợ đọng BHXH lớn và tổ chức hội nghị đối thoại với DN có thắc mắc về chính sách thu, nộp BHXH.

Một hình thức khác "mạnh tay" hơn là BHXH phối hợp với các ngành liên quan thanh, kiểm tra việc thực hiện quy định về luật BHXH, BHYT của các DN. Trong năm 2024, qua thanh tra, kiểm tra đã truy đóng BHXH, BHYT, BHTN cho hàng trăm lao động với số tiền hàng tỷ đồng.

Mặc dù đã có những hình thức đôn đốc tích cực trong thu, nộp BHXH của các DN, nhưng trên thực tế, việc thu nợ BHXH cho NLĐ còn gặp nhiều khó khăn và chưa có chế tài xử phạt nghiêm minh đối với những DN chây ỳ, trốn đóng BHXH.

Các doanh nghiệp khi sử dụng lao động đều phải đóng bảo hiểm xã hội cho người lao động (ảnh mang tính chất minh họa).

Ông Đinh Văn Sơn cho biết thêm, đến thời điểm hiện tại, chưa có DN nào bị khởi tố do trốn nộp BHXH cho NLĐ. Bởi trên thực tế, DN vẫn kê khai lao động đầy đủ, số tiền cần trích nộp nhưng sản xuất khó khăn, nên đóng không đủ, do đó chưa cấu thành hành vi trốn nộp BHXH. Ngoài ra, quy định về DN nợ BHXH trong Bộ luật Hình sự là “trốn thuế”, trong khi các văn bản về xử lý vi phạm hành vi lại là “chậm đóng, đóng không đủ” nên khi làm việc với cơ quan chức năng, người sử dụng lao động cho rằng họ không trốn đóng BHXH mà chỉ chậm đóng và đưa ra nhiều lý do khác nhau.

Bà Hoàng Thu Hằng, Phó Chủ tịch Liên đoàn Lao động tỉnh, chia sẻ: Theo quy định, để tổ chức công đoàn khởi kiện và tòa án chấp nhận thụ lý vụ án thì phải có giấy ủy quyền của NLĐ, nhưng hiện nay LĐLĐ tỉnh không nhận được đơn hoặc giấy ủy quyền của NLĐ trong việc nợ, trốn đóng BHXH. Mặt khác, khi đơn vị sử dụng lao động nợ BHXH của NLĐ từ 12 tháng trở lên, ngành chức năng có thể khởi kiện. Tuy nhiên, việc khởi kiện gặp nhiều vướng mắc, nhất là sự chưa thống nhất giữa Luật BHXH, Bộ luật Lao động, Luật Công đoàn và Bộ luật Tố tụng dân sự...

Để khắc phục tình trạng nợ đọng BHXH, hiện nay, ngoài đẩy mạnh công tác tuyên truyền về chế độ, chính sách BHXH đến các DN, NLĐ, Ngành tiếp tục chủ động phối hợp với các đơn vị liên quan thành lập đoàn liên ngành để thanh, kiểm tra các DN chậm đóng BHXH; trong đó tập trung vào các đơn vị, DN chậm đóng với số tiền lớn, thời gian kéo dài.

Có thể thấy, mặc dù đã có những giải pháp đốc thu nợ đọng BHXH cho NLĐ, nhưng đây vẫn là vấn đề nan giải. Nhiệm vụ này cần được ngành BHXH tăng cường hơn nữa trong thời gian tới; trong đó đặc biệt chú trọng giải pháp phối hợp với các đơn vị liên quan thu thập hồ sơ, tài liệu chứng minh, nếu có yếu tố gian lận trong chậm đóng BHXH sẽ xử lý theo quy định của pháp luật.