Phần 2NGHỊ QUYẾT VỀ XÂY DỰNG ĐỘI NGŨ TRÍ THỨC TRONG THỜI KỲ ĐẨY MẠNH CÔNG NGHIỆP HÓA, HIỆN ĐẠI HÓA ĐẤT NƯỚC
Câu hỏi 1: Vì sao Hội nghị Trung ương 7, khóa X bàn và ra Nghị quyết về xây dựng đội ngũ trí thức trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước ?
Trả lời:
- Ở mọi thời đại, tri thức luôn là nền tảng tiến bộ xã hội, đội ngũ trí thức là lực lượng nòng cốt sáng tạo và truyền bá tri thức.
- Trong thời đại ngày nay, khi mà cuộc cách mạng khoa học - công nghệ, nhất là công nghệ thông tin phát triển như vũ bão, tri thức ngày càng giữ vai trò quyết định đối với sự phát triển của các quốc gia, dân tộc.
- Muốn thực hiện mục tiêu sớm đưa nước ta ra khỏi tình trạng kém phát triển, cơ bản trở thành một nước công nghiệp theo hướng hiện đại vào năm 2020 đòi hỏi phải lựa chọn con đường phát triển rút ngắn, phát huy đến mức cao nhất mọi nguồn lực, tiềm năng trí tuệ của dân tộc, đặc biệt là năng lực sáng tạo của đội ngũ trí thức.
- Tri thức và đội ngũ trí thức đã trở thành nguồn lực hết sức quan trọng để đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, hội nhập kinh tế thế giới. Tình hình đó đặt ra yêu cầu Đảng phải tiếp tục đổi mới và nâng cao năng lực lãnh đạo đối với trí thức.
Câu hỏi 2: Khái niệm “trí thức” đã được Nghị quyết Trung ương 7, khoá X xác định như thế nào?
Trả lời:
Trong Phần mở đầu của Nghị quyết, Hội nghị Trung ương đưa ra khái niệm “trí thức” như sau:
Trí thức là những người lao động trí óc, có trình độ học vấn cao về lĩnh vực chuyên môn nhất định, có năng lực tư duy độc lập, sáng tạo, truyền bá và làm giàu tri thức, tạo ra những sản phẩm tinh thần và vật chất có giá trị đối với xã hội[1].
Bộ phận tinh hoa trong đội ngũ trí thức tiêu biểu cho trí tuệ của dân tộc, được xã hội suy tôn là hiền tài của đất nước, "là nguyên khí của quốc gia".
Với cách hiểu chung nhất như nêu trong Nghị quyết, trí thức có những đặc trưng cơ bản sau đây:
Thứ nhất, trí thức là những người lao động trí óc, có hiểu biết sâu và rộng, thông thường có trình độ đại học và tương đương trở lên, có năng lực sáng tạo, có trình độ phát triển về trí tuệ, nhạy bén với cái mới và quan tâm đến đổi mới để phát triển.
Thứ hai, trí thức là những người có trình độ chuyên môn sâu, rộng được hình thành qua đào tạo, bồi dưỡng và phát triển không ngừng bằng con đường tự đào tạo, lao động và hoạt động sáng tạo của mỗi cá nhân.
Thứ ba, trí thức là những người có nhu cầu cao về đời sống tinh thần và hướng tới các giá trị chân, thiện, mỹ; có lòng tự trọng, khát vọng tự do, dân chủ, công bằng.
Trước đây, thuật ngữ “tầng lớp trí thức” được sử dụng phổ biến. Gần đây, thuật ngữ “đội ngũ trí thức” được sử dụng nhiều hơn, nhằm nhấn mạnh đặc trưng lao động của trí thức và sự có mặt ngày càng đông đảo của trí thức trên các lĩnh vực, các địa bàn, trong các giai tầng xã hội.
Câu hỏi 3: Hội nghị Trung ương 7, khóa X đánh giá như thế nào về tình hình đội ngũ trí thức? Những đóng góp của trí thức thời gian qua và những hạn chế, yếu kém cần khắc phục?
Trả lời:
- Từ khi Đảng ra đời và lãnh đạo cách mạng, đội ngũ trí thức nước ta đã có những đóng góp to lớn, quan trọng vào thắng lợi của hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ cũng như trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
- Trong những năm qua, đội ngũ trí thức nước ta phát triển nhanh về số lượng và nâng dần về chất lượng, có nhiều đóng góp quan trọng vào công cuộc đổi mới đất nước.
+ Tham gia đào tạo nguồn nhân lực có chất lượng cho đất nước, từng bước nâng cao dân trí, đào tạo nhân tài.
+ Xây dựng những luận cứ khoa học cho việc hoạch định đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, góp phần làm sáng tỏ con đường phát triển của đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa.
+ Sáng tạo nên những công trình, sản phẩm có giá trị về tư tưởng, nghệ thuật, văn hoá. Nâng cao trình độ khoa học và công nghệ của đất nước, vươn lên tiếp cận với trình độ của khu vực và thế giới.
+ Phần đông trí thức Việt Nam ở nước ngoài luôn hướng về Tổ quốc, có đóng góp ngày càng thiết thực vào sự phát triển của đất nước.
- Bên cạnh những ưu điểm, thành tích và đóng góp nói trên, đội ngũ trí thức của nước ta những năm qua cũng bộc lộ một số hạn chế, yếu kém cần khắc phục.
+ Số lượng và chất lượng chưa bảo đảm, cơ cấu chưa hợp lý về ngành nghề, độ tuổi, giới tính. Bộ phận tinh hoa, hiền tài còn ít, chuyên gia đầu ngành thiếu, đội ngũ kế cận hẫng hụt. Chưa có nhiều tập thể khoa học trong nước mạnh.
+ Hoạt động nghiên cứu khoa học thiếu gắn bó mật thiết và chưa đáp ứng yêu cầu đa dạng, phong phú của sản xuất và đời sống.
+ Trình độ của đội ngũ trí thức trong nhiều cơ quan nghiên cứu và các trường đại học còn bất cập, tụt hậu so với yêu cầu phát triển đất nước và so với một số nước tiên tiến trong khu vực, nhất là năng lực sáng tạo, khả năng thực hành và ứng dụng, khả năng liên kết, hợp tác với bên ngoài.
+ Một bộ phận trí thức thiếu ý chí vươn lên, thụ động, bàng quan với thời cuộc. Một số người khác chỉ chăm lo lợi ích cá nhân, đạo đức nghề nghiệp yếu kém, dễ bị mặt trái của cơ chế kinh tế thị trường và các thế lực cơ hội, phản động lôi kéo, kích động.
