Tuy là điểm du lịch hoang sơ, chưa được đầu tư, khai thác, nhưng thác Ba Dội, thuộc xã Phú Xuyên (Đại Từ) đã có rất nhiều khách du lịch tìm đến, bởi vẻ đẹp mê hoặc lòng người của thiên nhiên, cộng với khí hậu trong lành, mát mẻ.
Để đến được thác, chúng tôi phải gửi xe tại nhà ông Hứa Văn Quang, xóm 11, xã Phú Xuyên (đây là hộ sống gần thác nhất) và đi bộ khoảng 1,5km. Con đường mòn dẫn vào chân thác một bên là hồ nước rộng lớn uốn lượn ôm lấy chân núi, còn một bên là sườn đồi thoai thoải với bát ngát chè xanh, thỉnh thoảng lại xuất hiện những đồi cỏ trải rộng tựa những thảo nguyên thu nhỏ. Càng vào gần chân thác, núi càng cao, cây cối càng rậm rạp.
Ông Quang cho biết: Trước kia ở đây có rất nhiều lan rừng, muông thú. Những ngày nắng nóng tôi thường vào đây để được hòa mình với thiên nhiên. Vài năm gần đây, khách du lịch ở các nơi đến đây rất đông, nhất là mùa hè. Vào ngày cuối tuần, mỗi ngày có tới vài trăm người đến tắm. Để phục vụ khách du lịch, đồng thời kiếm thêm thu nhập cho gia đình, tôi đã mở dịch vụ gửi xe tại nhà, có ngày lên đến hơn 100 xe.
Sau khoảng 30 phút vừa đi vừa trò chuyện, chúng tôi đã đến được chân thác. Giữa núi rừng hoang sơ, yên tĩnh, vách đá sừng sững, cây cối đan nhau, dòng thác như dải lụa trắng phơi mình vắt lên vách núi. Ông Lương Văn Đường, Chủ tịch UBND xã Phú Xuyên cho biết: Thác nước này được bắt nguồn từ dòng suối Hương nằm sâu bên trong dãy núi Tam Đảo, gặp vách đá, dòng nước từ trên cao đổ xuống, tạo thành thác nước cao, quanh năm tung bọt trắng xóa. Quần thể thác Ba Dội gồm 3 ngọn thác là: thác Ba Dội, thác Ba Sum và thác Đát Luông. Trong đó, Ba Dội là thác nước trung tâm với ba tầng thác, xen giữa các tầng thác là những hồ nước nhỏ tự nhiên, nước trong thấu đáy. Xung quanh hồ có những phản đá phẳng, rộng xếp kề nhau. Khách du lịch thường đến tắm ở những hồ nước này để được đắm mình trong làn nước mát lạnh, hòa với thiên nhiên hoang sơ hùng vĩ, ngắm non nước hữu tình của một vùng rừng Tam Đảo.
Gọi là thác, nhưng nước ở đây đổ xuống không dữ dội, ồn ào mà các dòng thác hiền hòa, mềm mại tuôn xuống, rồi chảy tiếp len lỏi qua những cánh rừng và điểm cuối cùng của dòng nước là đổ vào hồ Vai Bành. Đây là hồ nước tự nhiên rộng lớn, độ sâu có chỗ lên tới 30m, nước luôn trong xanh. Hồ không những là một thắng cảnh đẹp, hữu tình mà còn là nguồn cung cấp nước sản xuất cho xã Phú Xuyên và các xã lân cận như: Yên Lãng, Na Mao... Trong hồ có rất nhiều cá to, bởi hằng năm, địa phương đều cho thả các loại cá xuống hồ. Vì thế mà, một số người dân trong xã đã đầu tư dựng chòi quanh hồ để mở dịch vụ câu cá. Với giá 70.000 đồng/ngày, du khách có thể thỏa thích thử sức trải nghiệm thú vui này khi đến đây.
Đứng phía bờ hồ Vai Bành vừa câu cá, ta vừa có thể chiêm ngưỡng toàn cảnh vẻ đẹp của thắng cảnh thác Ba Dội. Từ đó, thấy được sự kỳ diệu của tạo hóa, đã họa lên phía góc rừng Tam Đảo một bức tranh thiên nhiên vừa thực, lại như mơ, khiến du khách nao lòng. Theo truyền thuyết của người dân bản địa, xưa kia các loài động vật hoang dã trong rừng thường đến đây uống nước. Vào những hôm trời xanh, nước trong, mây trắng, có bảy tiên nữ từ trên trời xuống thác tắm. Mãi đến bây giờ, thỉnh thoảng, dân bản lại nhìn thấy từ trên trời, phía đầu thác có đám mây trắng giống hình nàng tiên nữ xinh đẹp ôm lấy dòng thác. Cứ mỗi lần đám mây ấy xuất hiện, thì ở thượng nguồn con thác lại có mưa to, gió lớn...
Ai đã từng đến đây, chắc chắn sẽ “phải lòng” nét đẹp của thác Ba Dội và không khỏi tò mò muốn khám phá vẻ đẹp của thiên nhiên cũng như sự thần bí của câu chuyện về những nàng tiên huyền thoại giáng trần tắm thác.