Vườn Thanh Long ruột đỏ và kỳ vọng của người đàn ông Sán Dìu

Mắt ngời sáng tin tưởng, cựu chiến binh đã có 20 năm quân ngũ Trần Bình Dưỡng nói chắc nịch: Với những gì đã làm, đã thấy, tôi cho rằng cây Thanh Long ruột đỏ sẽ là cây làm giàu, thay thế cây vải, cây mơ của nông dân tỉnh mình.

Đường vào Xóm 6, Thị trấn Bắc Sơn (Phổ Yên) gập ghềnh khó đi hơn chúng tôi tưởng. Đang là cuối mùa đông, các con suối trơ đá cuội, hai bên đường là đồi thấp lúp xúp sim guột và nương chè cằn cỗi. Nhưng ở nơi sỏi đá này, một người đàn ông dân tộc Sán Dìu đang thành triệu phú từ cây Thanh Long ruột đỏ. Hơn nữa, anh còn nuôi kỳ vọng nhiều người sẽ trồng loại cây này, biến đồi cằn thành vùng Thanh Long xuất khẩu. Anh là Trần Bình Dưỡng, 60 tuổi, gốc vùng Phúc Thuận, nơi có đến 50% dân số là người dân tộc Sán Dìu.

Sau 20 năm phục vụ quân đội, năm 1990 anh Dưỡng nghỉ hưu khi mới 40 tuổi. Về với gia đình ở xóm 6 này, anh đứng ngồi không yên khi chứng kiến cảnh 3 con nheo nhóc, vợ làm lụng vất vả không kiếm nổi 100 nghìn/năm để nộp khoán. Là công nhân nông trường chè, vợ anh cũng như nhiều công nhân lúc đó được đơn vị giao khoán 1,2 ha đất đồi chè đã hết chu kỳ khai thác.  Trên mảnh đất cằn khô đó, vợ chồng anh hết trồng hồng, mơ, mận, vải, lại quay về chè nhưng túng thiếu vẫn hoàn túng thiếu. Bởi trên 30 năm khai thác, nắng mưa bào mòn, độ màu của đất đã kiệt, chưa kể hoa trái đến kỳ thu hoạch bán rẻ như cho. Đang loay hoay chưa biết “cây gì, con gì” thì một buổi sáng cách đây 6 năm, trên ti vi giới thiệu cây Thanh Long ruột đỏ. Theo thông tin của truyền hình thì loại cây này thuộc họ Xương rồng, lai từ Thanh Long ruột trắng của Việt Nam và Thanh Long ruột đỏ của Mêhicô, có khả năng chịu hạn rất tốt, giống cây có bán ở Viện Rau quả TW. Sau 1 đêm suy nghĩ, sáng hôm sau anh lặng lẳng bắt xe tìm về Viện Rau quả ở Gia Lâm (Hà Nội), dồn tiền mua được 8 mầm cây (2 gốc) mang về trồng theo hướng dẫn. 2 gốc Thanh Long trồng 6 năm trước đã trở thành “cây tổ” của vườn Thanh Long 200 gốc của anh, nhưng lại đang là những gốc cho quả sung sức nhất trong tuổi đời 15 năm thu hoạch của loại cây này. Đi trong vườn Thanh Long đẹp như tranh vẽ, trong rét ngọt, những quả Thanh Long cuối vụ càng đỏ rực, nổi bật trên lùm lá xanh biếc, chúng tôi cảm nhận được sự cần cù chịu khó của người chiến sĩ năm xưa này.

Trên 2/3 diện tích đất được nông trường giao năm xưa giờ là 200 gốc Thanh Long đang cho thu hoạch, mỗi cây cách nhau 3 mét. Điều lạ là trên đầu cây đều được “tròng” 1 chiếc lốp xe như người đàn bà đội khăn. Anh bảo, đó chính là mẹo hay anh học lỏm được, cho cây “đội khăn” như thế rồi vắt chéo các cành lên “khăn” cho dinh dưỡng chảy dồn về ngọn, quả từ đấy sẽ ra rất sai.

Khi quả Thanh Long được bổ ra, chúng tôi ồ lên ngạc nhiên vì lần đầu tiên nhìn thấy loại Thanh Long ruột đỏ rực, lấm tấm hạt đen rất đẹp. Vị của quả cũng đặc biệt: thơm nhẹ, ngọt dịu và mát như ướp trong tủ lạnh.

6 năm gắn bó với Thanh Long, điều anh Dưỡng tâm đắc nhất là cây dễ tính, chịu hạn, sống khỏe trên vùng đất đã hết chất màu, cây lại ít sâu bệnh. Nhưng thuyết phục hơn là giá trị kinh tế: mỗi năm ít nhất một cây cho 15kg quả, với giá bán hiện nay là 15 nghìn/kg, 200 gốc Thanh Long cho thu 45-50 triệu đồng/năm. So sánh với cây vải, anh Dưỡng cho biết Thanh Long ưu thế hơn hẳn vì thu hoạch rải rác 6 tháng/năm, quả hái về có thể để hàng chục ngày, mang đi xa không sợ dập nát. Chưa kể, loại Thanh Long này vỏ và ruột đỏ đẹp, ngon, tốt cho sức khỏe, quả nhỏ (khoảng 3 quả/kg), thích hợp làm quà tặng. Với ưu điểm nổi trội như vậy nên từ khi được thu hoạch đến nay anh Dưỡng chưa bao giờ phải mang Thanh Long đi bán. Để ý ở chợ thành phố cũng như các chợ huyện, anh cũng chưa thấy bán loại quả này.

Nhưng điều anh Dưỡng băn khoăn nhất là sự “lan truyền” giống cây ưu thế này chưa mạnh, dù anh đã trình bày ở  nhiều cuộc họp để rủ rê người khác cùng làm.

- Tôi khẳng định cây Thanh Long này sẽ là “điểm dừng”trong quá trình tìm kiếm “cây gì, con gì” của nông dân tỉnh ta hiện nay. Nếu 1 triệu dân Thái Nguyên mỗi năm chỉ ăn 1 kg Thanh Long thôi thì chúng ta phải có vài nghìn vườn cây như của tôi. Nếu Phúc Thuận có vùng Thanh Long, tôi sẽ không phải bán nhỏ lẻ mà có thể xuất hàng xe tải đến các chợ, các siêu thị trong cả nước.

Giờ diện tích đất bạc màu đã cho gia đình anh vài chục triệu/năm. Anh đang ươm khoảng 6000 mầm cây để mở rộng diện tích và cung cấp cho bà con trong vùng. Sắp tới, toàn bộ diện tích đất cằn của anh sẽ phủ kín Thanh Long ruột đỏ, anh còn dự tính nuôi khoảng 600 đến 1000 con gà đồi để lấy phân bón cho cây, tính sơ sơ anh sẽ thu về 40 đến 50 triệu đồng lãi/năm.

Thanh Long ruột đỏ có trở thành cây mũi nhọn của nông dân tỉnh ta hay không, điều đó còn phải có thời gian, nhưng Thanh Long đã làm gia đình anh Dưỡng “đổi đời” đang là sự thật. 6 năm là khoảng thời gian khẳng định sự lựa chọn và hướng làm kinh tế của người đàn ông dân tộc Sán Dìu này là đúng đắn.