Trong giai đoạn 2007-2010, ĐH Thái Nguyên và tỉnh Thái Nguyên đã thống nhất hợp tác chuyển giao KHCN trên 5 lĩnh vực, tập trung ưu tiên chuyển giao KHCN nhằm tạo ra sản phẩm hàng hoá có sức cạnh tranh cao, ứng dụng công nghệ sinh học vào sản xuất, phục vụ đời sống, bảo vệ môi trường, tạo ra những tập đoàn giống cây trồng, vật nuôi có chất lượng cao...
Chúng tôi đến thăm mô hình nuôi cá của anh Nguyễn Văn Thọ, xóm Chiềng, xã Lương Phú (Phú Bình) đúng vào ngày gia đình tổ chức kiểm tra sự sinh trưởng theo chu kỳ của cá. Anh Thọ cho biết: “Trước đây gia đình chỉ thả cá theo phương thức quản canh, không xử lý vệ sinh ao trước khi thả cá. Thức ăn chăn nuôi chủ yếu từ nguồn tự nhiên. Trung bình thu được khoảng 400kg cá/1.000 m2 ao/năm. Cá thịt đưa ra thị trường kích cỡ nhỏ (từ 2-5 lạng/con) nên giá bán thấp. Khi tham gia dự án “Xây dựng mô hình thâm canh thuỷ sản tổng hợp đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm và nâng cao thu nhập trên một đơn vị diện tích” do Trường ĐH Nông lâm Thái Nguyên phối hợp cùng Sở KH&CN, Phòng Nông nghiệp và PTNT huyện tổ chức, tôi được tập huấn bài bản về cách nuôi, được hỗ trợ 60% giống cá, 40% thức ăn chăn nuôi, các loại phân khử khuẩn trước khi thả cá, máy ép thức ăn... Qua kiểm tra sinh trưởng của cá sau 6 tháng nuôi, tôi nắm chắc sản lượng tăng 4 lần so với trước. Dự kiến sau khi trừ chi phí thu gần 30 triệu đồng/3.000m2 ao nuôi/9 tháng”.
Theo Th.s Nguyễn Hữu Thọ, Phó trưởng Phòng Quản lý khoa học và Quan hệ quốc tế, Trường ĐH Nông lâm: “Trước đây, việc chuyển giao KHCN theo hướng Trường có gì thì làm nấy. Nhưng trong giai đoạn 2007-2010 có sự đổi mới, đó là căn cứ vào nhu cầu của nhân dân, địa phương, nhà trường tiến hành chuyển giao các đề tài, dự án KHCN đến tận xóm, bản”. 2 năm qua, ĐH Nông lâm đã triển khai một loạt các đề tài, dự án chuyển giao KHCN cho tỉnh như: Xây dựng mô hình sản xuất chè an toàn theo tiêu chuẩn VietGap nhằm nâng cao chất lượng chè Thái Nguyên; xây dựng mô hình sản xuất ngô lai, lúa giống; sản xuất, chế biến và tiêu thụ lúa Bao Thai (Định Hoá). Các đề tài trên đều xuất phát từ thực tiễn cuộc sống, bởi tuy Thái Nguyên có tiềm năng phát triển cây chè, nhưng hiện nay phần lớn bà con chỉ bán sản phẩm thô, hiệu quả kinh tế không cao. Còn về các loại giống cây trồng như lúa, ngô thì các trại giống trên địa bàn tỉnh chưa cung cấp đủ cho bà con nên thiếu sự chủ động về giống. Tại các cuộc tiếp xúc cử tri trước kỳ họp HĐND tỉnh, Quốc hội đã có khá nhiều ý kiến phản ánh về chất lượng các giống cây trồng không đảm bảo chất lượng. Theo đồng chí Nguyễn Văn Vỵ, Giám đốc Sở KH&CN: “Việc ký kết văn bản hợp tác chuyển giao KHCN giữa tỉnh và ĐH Thái Nguyên là điều kiện để huy động tiềm lực của các cơ quan TW đóng trên địa bàn phục vụ nhiệm vụ chính trị của địa phương. Bản thân các nhà trường có “sân chơi” trong việc đưa các đề tài khoa học vào thực tiễn. Các trường thuộc ĐH Thái Nguyên đã rất tích cực phối hợp với tỉnh trong việc chuyển giao KHCN. Tuy nhiên, có đơn vị kiến thức chuyển giao quá hàn lâm, hoặc yêu cầu về nguồn lực đầu tư cho dự án lớn không phù hợp với điều kiện của tỉnh. Thực tiễn nhiều năm qua cho thấy Trường ĐH Nông lâm Thái Nguyên có rất nhiều dự án chuyển giao KHCN phù hợp với điều kiện của tỉnh, nên dễ dàng triển khai hơn cả”.
Không thể phủ nhận về hiệu quả các đề tài, dự án chuyển giao KHCN đã đóng góp rất lớn vào việc nâng cao trình độ cho nhân dân trong chăn nuôi, trồng trọt, tăng thu nhập trên một đơn vị diện tích. Tuy nhiên, sau khi dự án kết thúc thì vấn đề mở rộng mô hình thực sự khó khăn. Theo đồng chí Nguyễn Văn Vỵ thì: “Nhiều hộ dân ví việc kết thúc dự án như là bị “cai sữa đột ngột”… Thực tế đúng như vậy. Vấn đề trở ngại nhất hiện nay của Thái Nguyên cũng như các tỉnh khác là không có nguồn lực để hỗ trợ nhân dân mở rộng các mô hình theo các đề tài, dự án chuyển giao KHCN. Còn về phía các nhà khoa học, theo PGS-TS Đặng Kim Vui, Hiệu trưởng Trường ĐH Nông lâm: “Mục đích lớn nhất của các nhà khoa học là nâng cao kiến thức cho cộng đồng. Nhưng đã có khá nhiều hộ tham gia dự án sau khi dự án kết thúc thì họ cũng bỏ luôn do không có điều kiện để thực hiện tiếp. Vì thế khả năng mở rộng mô hình là rất khó. Nếu các dự án được đánh giá là hiệu quả mà không được nhân rộng thì mục tiêu đề ra sẽ không đạt được”.
Thiết nghĩ, từ thực trạng này đặt ra một vấn đề cần quan tâm là: Trước khi tiến hành các dự án chuyển giao KHCN, các địa phương cần tuyên truyền cho nhân dân hiểu mục đích chính của dự án là nâng cao kiến thức làm kinh tế cho cộng đồng. Từ đó, căn cứ vào điều kiện cụ thể của từng hộ để áp dụng triển khai, tránh tình trạng trông chờ, ỉ lại vào nguồn hỗ trợ của Nhà nước. Bên cạnh đó, các tổ chức đoàn thể có thể đứng ra tín chấp với các ngân hàng hỗ trợ nông dân trong việc vay vốn đầu tư mở rộng các mô hình. Bên cạnh đó thẳng thắn nhìn nhận thì việc chuyển giao KHCN thời gian qua mới chỉ dừng lại ở 3 nhà (Nhà nước, nhà khoa học, nhà nông) mà vắng bóng nhà doanh nghiệp. Đây cũng là yếu tố khiến các dự án chưa thực sự phát triển bền vững.
