Mặc dù tổng kim ngạch xuất khẩu của tỉnh hai tháng đầu năm 2009 vượt tới 36% so với cùng kỳ năm trước, nhưng theo nhận định của các nhà chuyên môn thì kết quả này không mang ý nghĩa quyết định đối với mục tiêu hoàn thành kế hoạch xuất khẩu cả năm của tỉnh.
Hai tháng qua, trong 9 mặt hàng xuất khẩu chủ lực của tỉnh thì chỉ có 4 mặt hàng vượt so với cùng kỳ năm trước, 5 mặt hàng còn lại đều giảm ở mức thấp nhất, cá biệt có mặt hàng chỉ bằng 19% cùng kỳ. Đây là một trong những dấu hiệu báo trước những khó khăn trong hoạt động xuất khẩu của tỉnh năm nay.
Trước tiên xin nhận định chung về những khó khăn, thách thức mà hoạt động xuất khẩu của tỉnh sẽ gặp phải, ít nhất là trong năm 2009 này. Cuộc khủng hoảng kinh tế và tài chính toàn cầu đã kéo theo sự sụt giảm mạnh mẽ của giá trị hàng hóa và nhu cầu nhập khẩu của các quốc gia, từ đó tác động tiêu cực đến hoạt động xuất khẩu hàng hóa của các nước nói chung. Với Thái Nguyên, mặc dù kinh tế đang có bước phát triển khá, nhưng quy mô sản xuất còn nhỏ lẻ, chất lượng tăng trưởng chưa cao, năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp và các sản phẩm hàng hóa còn thấp. Thị trường bán lẻ trong tỉnh phát triển không đều giữa các vùng miền, sức mua thấp so với bình quân chung của cả nước…
Năm nay, kế hoạch xuất khẩu của tỉnh đề ra là đạt giá trị kim ngạch 121 triệu USD, trong đó xuất khẩu địa phương là 75 triệu USD, xuất khẩu Trung ương là 46 triệu USD. Các mặt hàng chủ yếu gồm: may mặc 53 triệu USD, chè các loại 11 nghìn tấn, giấy đế 6.600 tấn, dụng cụ cầm tay 2,6 triệu USD, các mặt hàng khác 36 triệu USD. Theo ông Dương Huy Khải, Trưởng phòng Quản lý Thương mại và Hội nhập kinh tế quốc tế (Sở Công thương) thì mặc dù kế hoạch đề ra tương đương năm 2008 nhưng với năm nay, đây được xem là mục tiêu khá cao so với thực tế. Bởi, giá các mặt hàng xuất khẩu giảm mạnh, thị trường xuất khẩu bị thu hẹp… Các doanh nghiệp tiêu biểu hoạt động trong lĩnh vực xuất khẩu như: Công ty CP Xuất nhập khẩu Thái Nguyên, Công ty CP Đầu tư và Thương mại TNG, Công ty CP tập đoàn Tân Cương-Hoàng Bình… cũng cho rằng giá trị một số mặt hàng xuất khẩu năm nay giảm tới 300% nên để đạt được mục tiêu của tỉnh đề ra là rất khó, đòi hỏi sự năng động và quyết tâm cao độ của từng đơn vị.
Có thể nhận thấy, những năm trước nhóm hàng khóang sản (quặng các loại) là một trong những mặt hàng xuất khẩu chủ lực của tỉnh (chủ yếu do các doanh nghiệp trung ương đóng trên địa bàn đảm nhiệm), nhưng năm nay nhóm hàng này không có trong kế hoạch xuất khẩu của địa phương bởi thực hiện theo quy định không xuất thô khóang sản ra nước ngoài của Chính phủ. Do vậy, trong hai tháng qua, giá trị xuất khẩu khối các doanh nghiệp trung ương đạt rất thấp, chỉ bằng 44% so với cùng kỳ. Được giao kế hoạch xuất khẩu ở mức rất cao (11 nghìn tấn), tăng hơn hai lần so với kết quả thực hiện năm 2008, nên khả năng hoàn thành kế hoạch của mặt hàng chè khô các loại là rất khó. Theo nhận định của các doanh nghiệp xuất khẩu chè thì khối lượng xuất khẩu chè khô như kế hoạch đề ra năm nay gần bằng 40% sản lượng chè búp khô của cả tỉnh. Mặt khác, hiện tại chè Thái Nguyên đang được quan tâm đầu tư sản xuất, chế biến theo hướng đặc sản để tiêu thụ trong nước (giá bán 1kg chè đặc sản gấp 4-5 lần 1kg chè khô xuất khẩu). Do vậy, khả năng năm 2009 xuất khẩu mặt hàng chè khô các loại chỉ có thể đạt khoảng 80% kế hoạch.
Năm nay, giá trị xuất khẩu của tỉnh chủ yếu trông vào nhóm các mặt hàng may mặc và kim khí. Công ty CP Đầu tư và Thương mại TNG - đơn vị xuất khẩu hàng may mặc duy nhất của tỉnh - đưa ra chỉ tiêu phấn đấu đạt 53 triệu USD, tăng 23,3% so với năm 2008, chiếm 44% trong tổng kim ngạch xuất khẩu toàn tỉnh và chiếm 70,7% kim ngạch của khối doanh nghiệp địa phương. Đánh giá của các nhà chuyên môn cho rằng, xuất khẩu hàng dệt may năm nay tiếp tục gặp khó khăn trên tất cả các thị trường, đặc biệt là thị trường Hoa Kỳ. Bởi, hàng dệt may Trung Quốc-đối thủ cạnh tranh rất lớn với chúng ta lại không cần hạn ngạch khi xuất sang thị trường Hoa Kỳ. Tuy nhiên, với sự chủ động nắm bắt và mở rộng thị trường, Công ty CP Đầu tư và Thương mại TNG không những đảm bảo xuất khẩu ổn định vào Hoa Kỳ mà còn có được những hợp đồng lớn với các bạn hàng Canada, EU… Do vậy, khả năng hoàn thành kế hoạch xuất khẩu hàng dệt may năm nay là khả thi. Với các mặt hàng kim khí như: dụng cụ cầm tay, dụng cụ y tế, thú y của các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (Công ty CP Meninfa, Công ty TNHH Manimeinfa, ManiHanoi), mặt hàng thép cán các loại… cũng có được thị trường xuất khẩu ổn định, nên khả năng hoàn thành kết hoạch là rất cao.
Tuy có hai nhóm hàng thế mạnh kéo lại, song nhiệm vụ hoàn thành kế hoạch xuất khẩu cả năm của tỉnh là không dễ. Vậy nên, ngay từ bây giờ nhiệm vụ số một được đặt ra chính là đẩy mạnh xúc tiến mở rộng thị trường, tăng cường sản xuất và xuất khẩu các mặt hàng có tiềm năng, thế mạnh, khuyến khích sử dụng nguyên liệu nội địa. Tiếp đó, tập trung khai thác tốt các thị trường: Trung Quốc, Đài
