Từ khi thành lập đến nay (năm 2003), Phòng Giao dịch Ngân hàng Chính sách – Xã hội Phú Lương (GDPL) luôn hoàn thành tốt các chỉ tiêu được giao, đặc biệt từ năm 2005 đến năm 2008, hầu như năm nào cũng được UBND tỉnh tặng Bằng khen vì có thành tích trong hoạt động ngân hàng.
Phú Lương là địa bàn có nhiều hộ nghèo (theo điều tra giai đoạn 2005-2010 có 7.943 hộ, chiếm 31,5% tổng số hộ toàn huyện); có nhiều xã miền núi đi lại khó khăn (xã đi xa nhất là Yên Trạch, có tới 80% là hộ nghèo và vừa đi, vừa về là 74 km). Trong khi đó, đội ngũ cán bộ của Phòng Giao dịch Ngân hàng Chính sách – xã hội Phú Lương (viết tắt là GDPL) chỉ có 9 người, nhưng cũng chỉ có 3 cán bộ tín dụng, còn lại là Ban giám đốc, kế toán, thủ quỹ, lái xe. Tính ra, bình quân mỗi cán bộ tín dụng của Phòng phải phụ trách từ 5 đến 6 xã với 3.377 hộ nghèo; số tiền quản lý là 27,6 tỷ đồng. Đó là những nét “trích ngang” nổi bật khi đánh giá về hoạt động của Phòng GDPL.
Điều mà chúng tôi tò mò muốn biết chính là: Vì sao Phòng GDPL hoạt động trong điều kiện địa bàn miền núi vùng cao khó khăn, số hộ nghèo rất đông nhưng nợ quá hạn ở đây nhiều năm nay lại hầu như không có? Đây là “ước mơ” của nhiều ngân hàng trong điều kiện hoạt động kinh doanh tiền tệ khó khăn như hiện nay. Theo anh Đào Lại Hiền, Giám đốc Phòng GDPL cho biết: "Chỉ tính riêng năm 2008, với tổng dư nợ cho vay 75 tỷ 403 triệu đồng, nhưng nợ quá hạn chỉ có 15 triệu đồng. Số nợ quá hạn không phải nợ mới phát sinh, mà là nợ cũ từ những năm chưa thành lập Phòng GDPL được chuyển sang từ Ngân hàng người nghèo. Những hộ còn nợ tập trung vào các trường hợp ốm chết, trốn đi miền Nam, mất tích..) nên vẫn còn “treo” không trả được".
Qua tìm hiểu chúng tôi được biết, để quản lý đồng vốn có hiệu quả, đặc biệt là không để nợ quá hạn, Phòng đã coi trọng công tác vận động tuyên truyền là chính. Từ đó giúp người dân hiểu được chính sách của Nhà nước đã quan tâm đến hộ nghèo như thế nào thì hộ nghèo cũng phải có trách nhiệm bảo quản đồng vốn, không những không bị thất thoát, mà còn hỗ trợ giúp người nghèo vượt lên khó khăn, ổn định cuộc sống. Bên cạnh đó, Phòng đã tổ chức mở 14 điểm giao dịch về cơ sở và thông qua các tổ chức đoàn thể thành lập 315 tổ tiết kiệm và vay vốn tại 273 thôn, bản. Phòng đã thiết lập được mối quan hệ chặt chẽ giữa trách nhiệm của ngân hàng, UBND xã, các tổ chức đoàn thể và các tổ quản lý vay vốn. Hàng tháng, do cán bộ ít, điểm giao dịch nhiều, tổ vay vốn đông, cán bộ tín dụng phải có kế hoạch cụ thể cho từng điểm giao dịch để làm công tác cho vay, thu nợ, thu lãi, tiếp dân. Nếu có gì vướng mắc đều giải đáp kịp thời. Cũng mỗi tháng, Ban giám đốc Phòng GDPL phân công nhau đến các điểm giao dịch họp một lần với lãnh đạo xã, cán bộ đoàn thể liên quan, các tổ vay vốn để nếu dân có vướng mắc gì, cần hỏi ai, thuộc trách nhiệm của người nào thì người đó trả lời ngay.
Cũng do các xã ở quá xa trung tâm huyện, các tổ vay vốn nằm rải rác tại các thôn, bản, nên trước đây, cán bộ ngân hàng phải vào xã để họp từ 6 giờ 30 phút sáng, đợi đến 11 giờ trưa mới tập trung được đầy đủ các “ban bệ” theo quy định để họp. Đến lúc đó đã quá muộn, chỉ giải quyết được vài trường hợp đã quá trưa, làm ảnh hưởng đến hiệu quả công việc. Vì thế, Phòng đã cải tiến họp bằng việc quy định bắt buộc các thành phần liên quan phải có mặt đúng 7 giờ sáng. Nếu thành phần nào đến muộn sẽ gửi cho xã, các tổ chức đoàn thể để trừ điểm thi đua vào cuối năm. Hiện, việc trên đã đi vào nền nếp và chỉ trong một ngày, cán bộ tín dụng đã có thể giải quyết được rất nhiều việc. Ở các điểm giao dịch đều niêm yết công khai doanh số các hộ vay vốn; có hòm thư góp ý. Với cách làm như vậy, từ năm 2003 đến nay, Phòng GDPL chưa hề nhận được đơn thư khiếu nại nào, vì các vướng mắc đều được giải quyết dứt điểm, kịp thời, tại chỗ, công khai, dân chủ.
Trong công tác quản lý vốn, bên cạnh việc Phòng thường xuyên đi kiểm tra điểm các hộ vay vốn, đã giao cho các tổ chức đoàn thể kiểm tra, giám sát lẫn nhau xem sử dụng vốn có đúng mục đích, có hiệu quả hay không và có biện pháp xử lý kịp thời khi sử dụng vốn sai mục đích, không hiệu quả. Cũng từ công tác tuyên truyền, giáo dục nên các tổ vay vốn luôn có trách nhiệm rất cao đối đồng vốn vay. Đối với những trường hợp nợ quá hạn, các thành viên trong tổ đã tương trợ lẫn nhau, góp vốn để trả nợ cho một người nào đó chẳng may chưa có tiền trả. Đồng thời, Phòng cũng quy định các hộ vay vốn nên trả lãi theo tháng, không để dồn 3 tháng trả một lần. Với cách làm này sẽ tránh được tiêu cực cho các tổ trưởng quản lý vốn; hộ vay có điều kiện trả, vì số tiền ít (ví dụ 1 hộ vay 10 triệu đồng, trả lãi 1 tháng chỉ hết 65 nghìn đồng (lãi suất 0,65%/tháng), nếu để dồn 3 tháng sẽ là 195 nghìn đồng). Với người nông dân, một lúc trả ra 195 nghìn đồng sẽ khó khăn hơn nhiều. Bên cạnh đó, nếu chẳng may có hộ nào trong tổ chưa có điều kiện trả, với số tiền 65 nghìn đồng, thì tổ trưởng cũng có thể ứng ra trả trước và thu của hộ đó sau sẽ thuận lợi hơn).
Cách làm này của Phòng GDPL đang là mô hình sẽ được nhân rộng trong tương lai đối với nhiều ngân hàng CSXH khác. Với số tiền gốc, Phòng hướng cho các hộ nên phân kỳ trả dần trong các tháng, năm; không nên trả một lúc hàng vài triệu đồng sẽ rất khó khăn với hộ nghèo. Hàng tháng, tổ nào đến ngày quy định chưa nộp được là cán bộ tín dụng đã xuống ngay cơ sở, hỏi tận nơi để kiểm tra từ các hộ và có hướng giải quyết kịp thời. Ngoài ra, Phòng cũng ràng buộc trách nhiệm của cán bộ ủy thác rất lớn. Cán bộ ủy thác phải thực hiện đầy đủ 6 công đoạn ủy thác theo quy định của ngân hàng thì mới được hưởng tiền hoa hồng.
Ở Phú Lương, một trong những tổ chức đoàn thể quản lý vốn của Ngân hàng Chính sách – Xã hội (NHCSXH) tốt nhất là Hội Nông dân. Chúng tôi đã trao đổi với ông Từ Xuân Hiền, Chủ tịch Hội Nông dân xã Động Đạt. Ông cho biết: xã có 453 hộ nông dân nghèo. Năm 2008, đã có 44 hộ thoát nghèo. Thành công này là nhờ có sự hỗ trợ từ vốn vay của Phòng GDPL. Hiện, Hội Nông dân xã đang quản lý dự nợ 3,3 tỷ đồng, với tổng số 448 hộ đang vay vốn; đợt I-2009 có thêm 29 lượt hộ. Tuy nhiên, số hộ nợ quá hạn từ nhiều năm nay không có. Vì giữa Phòng GDPL và Hội Nông dân xã thực hiện đúng các quy trình vay vốn, quản lý, giám sát chặt chẽ và quan trọng là tuyên truyền vận động rất tốt nên ý thức của người dân nhận thức rất rõ về ý nghĩa của đồng vốn chính sách. Đặc biệt, trong năm 2008, do khủng hoảng kinh tế chung, các ngân hàng thương mại nâng lãi suất cho vay lên cao, nhưng NHCSXH vẫn giữ nguyên lãi suất cho hộ nghèo. Chính điều này đã thể hiện sự quan tâm rất lớn của Đảng, Nhà nước đối với những hộ nghèo. Vì thế chúng tôi càng phải có ý thức trách nhiệm hơn để bảo đảm an toàn đồng vốn cho nhiều người nghèo khác được vay phát triển kinh tế.
Ông Dương Tế Hanh, Chủ tịch UBND xã Động Đạt còn cho biết thêm: Ý thức của người dân về trả nợ ngân hàng sòng phẳng không chỉ với những hộ vay vốn có lãi suất mà cả những hộ được vay không lãi như các hộ ở xóm Đồng Tâm (bình quân vay 3 triệu đồng/hộ) từ NHCSXH, không có lãi đồng nào; nhưng đến hạn trả nợ gốc họ cũng rất sòng phẳng, không thiếu một xu”.
Nhiều năm nay, nhờ có đồng vốn hỗ trợ từ NHCSXH nên Phú Lương đã giảm được hộ nghèo đáng kể (năm 2005 còn 31,5%, năm 2008, giảm xuống còn 23,55% tổng số hộ nghèo toàn huyện). Đạt được kết quả trên, là có sự đóng góp rất lớn của Phòng GDPL trong việc chuyển tải đồng vốn của Nhà nước đến với hộ nghèo. Hiện nay, Phòng GDPL đang cho vay với tổng dư nợ trên 83 tỷ đồng với 10.133 hộ nghèo vay vốn (tính đến hết tháng 1/2009), chủ yếu không những đầu tư cho các hộ sản xuất nông nghiệp, chăn nuôi, trồng rừng nhằm xóa đói giảm nghèo đến từng hộ mà còn làm thức dậy những vùng kinh tế nhờ sự đầu tư có tập trung của Phòng GDPL như vùng chè Vô Tranh, Tức Tranh, Phú Đô, Yên Lạc; ngành nghề gia công cơ, kim khí ở thị trấn Đu; chăn nuôi trâu, bò đàn ở Giang Tiên…cũng từ bàn tay của các hộ nghèo. Bên cạnh đó là phải có sự nỗ lực sát sao từ phía ngân hàng; sự vào cuộc một tích cực, có trách nhiệm của từng cán bộ UBND xã, các tổ chức đoàn thể, các tổ vay vốn trong quản lý đồng vốn; các thành viên trong từng tổ vay vốn có tinh thần ‘tương thân tương ái” cùng giúp nhau vượt nghèo.
