Theo báo cáo đánh giá về tình hình giải ngân vốn trái phiếu Chính phủ cho Đề án kiên cố hóa trường lớp học và nhà công vụ giáo viên giai đoạn 2008-2012 (viết tắt là đề án kiên cố trường lớp học) của Kho bạc Nhà nước tỉnh Thái Nguyên, riêng năm 2008 số dự án đã được phân bổ kế hoạch vốn là 208 dự án. Với tổng vốn đầu tư là 76.600 triệu đồng.
Tại Thông báo ý kiến kết luận của Văn phòng Chính phủ, Phó Thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân đã có ý kiến kết luận trong Hội nghị giao ban xây dựng cơ bản (XDCB) và giải ngân nguồn vốn trái phiếu Chính phủ (TPCP) cho các dự án giáo dục, y tế ngày 13/10/2008, trong đó, ý kiến của các tỉnh, thành phố, các Bộ ngành đã thể hiện quyết tâm “… Trong năm 2008, thực hiện kết quả giải ngân cho các dự án từ 70% đến 80% kế hoạch vốn giao và hoàn thành giải ngân 100% kế hoạch trước 31/3/2009.
Tuy nhiên, đến ngày 25/3 năm 2009, toàn tỉnh mới có 176 dự án được triển khai thực hiện và giải ngân (gồm 149 dự án xây dựng phòng học và 27 dự án xây dựng nhà công vụ), với số vốn đã giải ngân là 63.550 triệu đồng, đạt 83% kế hoạch vốn. Còn 33 dự án chưa được giải ngân qua kho bạc Nhà nước. Một số đơn vị có tỷ lệ giải ngân cao (trên 90%) kế hoạch vốn là Định Hóa, Sông Công, Phú Bình, Đại Từ, Phổ yên, Võ Nhai. Các đơn vị còn thanh toán đạt thấp là thành phố Thái Nguyên (46,93%) và Đồng Hỷ (đạt 68,91%), Sở Giáo dục và Đào tạo (49,74%). Vì sao cùng triển khai thực hiện nhưng lại có đơn vị thực hiện giải ngân nhanh và có những đơn vị triển khai thực hiện giải ngân còn thấp?
Được biết, tháng 7/2008, UBND tỉnh mới có Quyết định phê duyệt kế hoạch phân bổ vốn trái phiếu Chính phủ cho các đơn vị. Đến tháng 9/2008, UBND tỉnh có Quyết định phê duyệt mẫu thiết kế nhà lớp học trường mầm non, tiểu học, THCS và nhà công vụ cho giáo viên thuộc Đề án kiến cố hóa trường lớp học. Căn cứ vào số vốn được phân bổ, tình hình trường lớp học; năng lực đội ngũ cán bộ; yếu tố địa chất ở các địa phương… nên mỗi đơn vị đã lựa chọn cách thức đầu tư hợp lý nhằm đảm bảo mục tiêu cao nhất là có thêm nhiều phòng học được xây dựng; giải ngân nhanh; đặc biệt là lồng ghép với một số nguồn vốn khác để thực hiện chương trình trường chuẩn Quốc gia. Vì thế, vấn đề giải ngân nhanh hay chậm đều có lý do riêng ở mỗi đơn vị.
Qua tìm hiểu công tác giải ngân ở huyện Đại Từ - một trong những đơn vị được tỉnh đánh giá là có số vốn phân bổ nhiều thứ hai trong cả tỉnh (sau Phú Bình) nhưng giải ngân nhanh nhất - được biết: Đại Từ được phân bổ kế hoạch vốn TPCP với tổng nguồn vốn là 12 tỷ 357 triệu đồng. Căn cứ kế hoạch vốn được phân bổ, huyện đã tập trung đầu tư xây dựng 25 hạng mục công trình, trong đó có 9 công trình (gồm 65 phòng học) trường tiểu học; 10 công trình (gồm 54 phòng học) trường mầm non; 1 công trình (gồm 8 phòng học) trường trung học cơ sở... Nhìn chung, phần lớn các công trình đã hoàn thành công tác giải ngân ngay trong tháng 12/2008 và những công trình còn lại giải ngân xong trong tháng 3/2009.
Ông Lưu Văn Toán, Trưởng phòng Công thương của huyện cho biết: Để đảm bảo công tác giải ngân đúng kế hoạch, Đại Từ đã có sự chuẩn bị trước về hồ sơ và nắm bắt được thiết kế mẫu cơ bản nên khi được thông báo vốn là triển khai điều chỉnh thiết kế mẫu và mở thầu ngay. Bên cạnh đó, chúng tôi coi thủ tục là khâu quan trọng của công tác giải ngân. Vì thế, các bộ phận liên quan, các phòng chức năng đã làm việc hết mình, không kể ngày đêm để hoàn thiện các thủ tục trong thời gian ngắn nhất. Trong 25 công trình có 15 công trình phải thực hiện đấu thầu, 10 công trình chỉ thấu. Đối với những công trình đấu thầu huyện tổ chức mở thầu 3 đợt, phương pháp làm của huyện là cứ chấm thầu xong đến đâu, khép hồ sơ triển khai thực hiện giải ngân đến đó. Do tập trung cán bộ và làm cả ngoài giờ nên mỗi đợt chỉ 15 ngày là xong. Đi đôi là phải kể đến sự lãnh đạo, chỉ đạo sát sao của UBND huyện. Tuần nào, huyện cũng họp giao ban với các ngành liên quan để nghe tiến độ, giải quyết vướng mắc kịp thời. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện cũng không phải không có khó khăn như công tác giải phóng mặt bằng, địa chất phức tạp phải xử lý, nhưng hầu hết đều được giải quyết để đảm bảo tiến độ” .
Đối với thành phố Thái Nguyên - đơn vị được tỉnh đánh giá là giải ngân chậm so với các huyện, thị khác - TPTN được phân bổ kế hoạch vốn là 10 tỷ 100 triệu đồng. Thành phố đã triển khai thực hiện 35 công trình (2 công trình không có mặt bằng xây dựng). Hiện có 18 công trình đã khởi công, 10 công trình đang chấm thầu xây lắp, 5 công trình đang chuẩn bị bán hồ sơ. Ông Nguyễn Tiến Dũng, Trưởng phòng Giáo dục và đào tạo TPTN khẳng định: do kế hoạch phân bổ vốn tháng 7-2008 mới có, lại chờ thiết kế mẫu và thực hiện đầy đủ các thủ tục đấu thầu. Thời gian quá ngắn (nếu tính đến 31/12/2008 chỉ còn khoảng gần 1 tháng), lại triển khai nhiều công trình thực hiện đấu thầu, đòi hỏi phải có thời gian nên việc giải ngân của thành phố chưa đáp ứng với yêu cầu của tỉnh đề ra. Trong tháng 4/2009, Thành phố sẽ khởi công 10 công trình và mở thầu, xét thầu 5 công trình; phấn đấu đến 30/6/2009 sẽ hoàn thành thanh toán 100% kế hoạch vốn”.
Cùng với thành phố Thái Nguyên, còn có huyện Đồng Hỷ cũng được phân bổ vốn TPCP 8.530 triệu đồng. Huyện đã triển khai xây dựng 44 phòng học, 35 gian nhà công vụ. Đến thời điểm 25/3 đa số các công trình đã cơ bản được hoàn thành; một số phòng học và nhà công vụ đã bàn giao đưa vào sử dụng; một số đang hoàn thiện phần xây lắp. Tuy nhiên, việc giải ngân chậm hơn so với các huyện, thị khác cũng là do huyện khởi công xây dựng nhiều công trình, lại lồng ghép với một số chương trình khác (hiện còn 2 phòng học đang phải chờ vốn của Plan chưa thanh toán được). Bên cạnh đó, kế hoạch vốn có muộn lại phải thực hiện đầy đủ các quy trình như chờ thiết kế mẫu, phải thuê thẩm định thiết kế mẫu phù hợp với địa chất… Mặc dù các công trình của huyện chỉ tập trung đầu tư xây dựng nhà một tầng, trị giá nhỏ, thực hiện theo hình thức chỉ thầu nhưng cũng phải đảm bảo đầy đủ các thủ tục nên khó hoàn thành vào thời điểm 31/3/2009. Theo ý kiến của các phòng chuyên môn TPPN và huyện Đồng Hỷ, tại buổi làm việc của Đoàn công tác Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Giáo dục trong tháng 3-2009 vừa qua, thì việc thực hiện giải ngân của hai đơn vị trên là không chậm.
Tóm lại, công tác giải ngân ở các huyện còn đạt thấp so với các huyện khác là do: thời gian ngắn, công trình nhiều, phải đảm bảo thủ tục đấu thầu, thuê thẩm định thiết kế mẫu, lại không thực hiện “cuốn chiếu”, kết hợp lồng ghép với các nguồn vốn khác nên kéo dài thời gian giải ngân.
Từ thực tế trên, cho thấy: mặc dù cùng triển khai thực hiện, nhưng có nơi nhanh, có nơi chậm so với yêu cầu đề ra. Tất nhiên, việc giải ngân nhanh, hay chậm còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố nhưng mấu chốt quan trọng vẫn là phải có sự vào cuộc, chỉ đạo sát sao của lãnh đạo UBND các huyện; sự phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban chuyên môn liên quan; sự nhiệt tình, mẫn cán của đội ngũ cán bộ và chủ động trong công việc. Mặc dù ngày 2/1/2009 Bộ Tài chính có công văn số 33/BTC-NSNN hướng dẫn thực hiện Thông tư 108 về xử lý ngân sách cuối năm và lập, báo cáo quyết toán ngân sách hàng năm đã đề nghị các địa phương cần lưu ý về thời hạn chi, tạm ứng ngân sách, trong đó có nêu: “…vốn trái phiếu Chính phủ thời hạn giải ngân đến hết năm 2009” để thực hiện Nghị quyết số 30 của Chính phủ nhằm ngăn chặn suy giảm kinh tế. Song với quyết tâm của tỉnh đã cam kết tại Hội nghị giao ban ngày 13/10/2008 nêu trên thì một số đơn vị chưa đáp ứng yêu cầu.
Nếu việc giải ngân vốn năm 2008 chậm thì kéo theo sẽ bị T.W giảm nguồn vốn TPCP phân bổ vào năm sau. Điều đó sẽ ảnh hưởng đến việc hoàn thiện các công trình nằm trong kế hoạch đang triển khai khi không được thu từ đóng góp của nhân dân và nguồn vốn của địa phương thì hạn hẹp. Từ tình hình trên, tỉnh nên có sự đúc kết kinh nghiệm từ những đơn vị làm tốt để có biện pháp chỉ đạo thống nhất nhằm đẩy nhanh tiến độ không chỉ những công trình vốn TPCP mà còn các nguồn vốn khác.
