Sau 3 năm thực hiện Chương trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong sản xuất nông nghiệp giai đoạn 2006-2010, huyện Phú Lương đã có những chuyển biến tích cực. Tuy nhiên, do sự chuyển dịch còn thiếu tính đột phá, sự phát triển giữa các vùng, miền không đều nên sản xuất nông nghiệp còn mang tính hàng hóa thấp, sức cạnh tranh yếu...
Chương trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong sản xuất nông nghiệp giai đoạn 2006-2010, huyện Phú Lương xác định cơ cấu nội ngành nông nghiệp là: Trồng trọt 58%, chăn nuôi 30%, lâm nghiệp 5%, thuỷ sản 4%, dịch vụ nông nghiệp 3%; giá trị thu nhập bình quân trên 1 diện tích canh tác đạt 20 triệu đồng/ha.
Bằng việc đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu cây trồng, vật nuôi, 3 năm qua, nông dân Phú Lương từng bước chuyển dịch theo hướng sản xuất hàng hóa, quy mô lớn như: thâm canh lúa cao sản, xây dựng cánh đồng 50 triệu đồng/ha, đưa vào gieo trồng các giống cây mới cho năng suất, chất lượng cao, xây dựng các mô hình trang trại lâm nghiệp, trang trại tổng hợp đem lại hiệu quả kinh tế cao. Việc thay đổi cơ cấu giống đã thúc đẩy sự chuyển dịch mạnh về cơ cấu mùa vụ, tăng năng suất, tăng hệ số sử dụng đất. Cây chè là cây kinh tế mũi nhọn tạo ra sản phẩm hàng hóa vừa xuất khẩu vừa nội tiêu ở địa phương.
Trong 3 năm, Phú Lương đã chuyển đổi diện tích chè già cỗi kém hiệu quả, mở rộng và trồng mới bằng các giống chè cành mới: LDP1, TRI777, Phúc Vân Tiên… nâng tổng diện tích chè lên 4.233,8 ha, trong đó chè kinh doanh là 3.900 ha, năng suất bình quân đạt trên 80 tạ búp tươi/ha, sản lượng đạt 32.300 tấn, giá trị kinh tế đạt 50 triệu đồng/ha/năm. Trong chăn nuôi, huyện thực hiện một số đề án như Sind hóa đàn bò, chăn nuôi trâu thịt, chăn nuôi lợn nái ngoại, gà lông màu. Đến năm 2008, toàn huyện có 18 trang trại nuôi gà, tập trung tại xã Phấn Mễ, Cổ Lũng, thị trấn Đu; 4 trang trại chăn nuôi bò tại Yên Đổ, Yên Ninh; 10 trang trại chăn nuôi lợn. Chăn nuôi đã chiếm một tỷ trọng đáng kể trong thu nhập của các hộ gia đình nói riêng cũng như trong tỷ trọng của ngành nông nghiệp nói chung.
Ngoài ra, trên địa bàn huyện đang phát triển một số mô hình chăn nuôi gia súc, gia cầm và một số con đặc sản khác như: dê, nhím, lợn rừng… Nếu như năm 2005, cơ cấu ngành nông nghiệp của huyện là: trồng trọt 70%, chăn nuôi 26%, lâm nghiệp 1,5%, thuỷ sản 1,1%, dịch vụ nông nghiệp 1,8%. Đến năm 2008, cơ cấu ngành nông nghiệp được chuyển dịch thành: trồng trọt 56%, chăn nuôi 31%, lâm nghiệp 6%, thuỷ sản 4%, dịch vụ nông nghiệp 3%.
Cùng với đó, giá trị sản xuất nông nghiệp trên địa bàn huyện tăng bình quân 6,25%/năm, sản lượng lương thực cây có hạt tăng 4,45%, sản lượng chè tăng 36%, độ che phủ của rừng 44,73%, giá trị thu nhập bình quân trên 1 diện tích đất canh tác đạt trên 30 triệu đồng/ha (một số diện tích đất ruộng có thâm canh đạt trên 55 triệu đồng/ha, đất vườn đồi đạt trên 35 triệu đồng/ha), thu nhập bình quân đầu người đạt 8,2 triệu đồng/người/năm. Qua đây có thể thấy, cơ cấu trong nội ngành nông nghiệp ở Phú Lương đã có sự tăng trưởng và chuyển dịch theo hướng tích cực.
Mặc dù tốc độ chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp đã có những chuyển biến tích cực song so với yêu cầu vẫn còn chậm, tính hàng hóa thấp và sức cạnh tranh yếu. Để tìm hiểu nguyên nhân, chúng tôi đã có mặt tại một số xã trên địa bàn. Qua tìm hiểu ở xã Phấn Mễ, chúng tôi được ông Nguyễn Ngọc Sơn, Chủ tịch UBND xã cho biết: Tại Phấn Mễ, nhờ chủ động nguồn nước nên diện tích gieo trồng 2 vụ lên tới 400 ha trong tổng số 474 ha canh tác toàn xã. Thêm nữa, người dân nơi đây có trình độ thâm canh tương đối cao vào “loại nhất, nhì” huyện nhưng do đất canh tác manh mún, nhỏ lẻ nên người dân muốn ứng dụng khoa học công nghệ, đưa cơ giới hóa vào sản xuất còn hạn chế.
Còn ông Nguyễn Cao Sơn, Chủ tịch UBND xã Phủ Lý lại cho biết: Người dân chúng tôi có điều kiện về đất đai nhưng nguồn vốn đầu tư cho sản xuất nông nghiệp còn hạn hẹp. Những năm gần đây, mặc dù được các ngân hàng giúp đỡ, tạo điều kiện về nguồn vốn vay nhưng do tâm lý người nông dân sợ mạo hiểm trong sản xuất kinh doanh nên chỉ dám vay số vốn nhỏ, trung bình từ 5 đến 10 triệu đồng. Số tiền này không thể đầu tư tăng gia sản xuất theo quy mô lớn và xây dựng những mô hình trang trại. Một nguyên nhân nữa cũng được các địa phương đưa ra là trình độ quản lý kinh tế, kỹ thuật của nông dân còn nhiều hạn chế.
Theo khảo sát của Phòng Nông nghiệp và PTNT huyện thì hiện nay đa phần các lao động nông thôn không qua đào tạo nghề, không bằng cấp, chứng chỉ. Đáng lưu ý, hàng loạt các lớp dạy nghề trong thời gian qua được mở nhưng có rất ít nông dân tham gia. Theo thống kê sơ bộ, trung bình một năm, các cấp, ngành, cơ quan chuyên môn mở khoảng trên 200 lớp tập huấn cho hơn 10 nghìn lượt nông dân. Con số này khá khiêm tốn so với trên 106 nghìn người sống bằng nghề nông nghiệp trên địa bàn huyện. Bản thân nông dân lại không biết phải học cái gì có hiệu quả lâu dài. Điều đó, dẫn tới thực trạng trình độ canh tác của nông dân địa phương không đồng đều, chưa xuất hiện nhiều chủ trang trại có trình độ, bằng cấp. Sau khi tìm hiểu những chủ trang trại thành công trong thời gian qua trên địa bàn thấy chủ yếu vẫn là cán bộ hưu trí hoặc được đào tạo có chuyên ngành từ trình độ sơ cấp trở lên. Song song với đó, các dịch vụ cho ngành nông nghiệp ở đây còn lạc hậu, yếu kém. Các thông tin về thị trường, khoa học kỹ thuật, dịch vụ chế biến bảo quản sau thu hoạch, những chính sách về thị trường, quảng bá thương hiệu còn hết sức hạn chế, người dân mơ hồ về thị trường tiêu thụ.
Theo ông Trần Nho Hưởng, Trưởng phòng Nông nghiệp &PTNT huyện Phú Lương: Để khắc phục những nguyên nhân trên, ngoài sự nỗ lực của các cấp uỷ Đảng, chính quyền, ngành chức năng cần đòi hỏi ý chí tự lực vươn lên của người nông dân. Trong thời gian tới, huyện quan tâm đầu tư công nghệ chế biến, ứng dụng khoa học kỹ thuật mới vào nền sản xuất nông nghiệp; phát triển công nghiệp chế biến, ngành nghề, dịch vụ và công nghiệp nông thôn, ưu tiên phát triển các làng nghề. Cùng với đó, huyện đẩy mạnh chuyển dịch lao động từ nông nghiệp sang phi nông nghiệp, đào tạo nhân lực cho ngành nông nghiệp, đổi mới cơ chế, chính sách nhằm hỗ trợ và tạo điều kiện cho nông dân và các thành phần kinh tế đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn...
