Bưởi Diễn - một sản phẩm thơm ngon, thứ đặc sản của đất Thăng Long ngàn năm văn hiến đang khoe trái trĩu cành trên vùng đất Thái Nguyên cách mạng. Người có công đưa bưởi Diễn về Thái Nguyên là ông Nguyễn Quang Yên, thương binh hạng 3/4, xóm Làng Dỗ, xã Tân Quang, T.X Sông Công.
Không phải là người Thái Nguyên nhưng ông Nguyễn Quang Yên lại có duyên nợ với mảnh đất này. Năm 1981 sau khi phục viên ông trở về quê ở xóm 2, xã Đắc Sở, huyện Hoài Đức, (Hà Nội) làm nghề buôn hoa quả, ông thường lên Thái Nguyên mua na, hồng... về bán ở chợ đầu mối Long Biên. Năm 1997, trong một lần đi mua bưởi Diễn ở xã Minh Khai, huyện Từ Liêm (Hà Nội), ông thấy trong một vườn nhưng bưởi Diễn lại hình thành hai loại quả, một loại trông nhỏ hơn bổ ra vỏ mỏng bưởi lại ngọt hơn loại kia. Tò mò ông hỏi chủ vườn mới biết khi trồng vườn bưởi này do không mua đủ đất phù sa để trồng nên một nửa vườn phải trồng bằng đất đồi, không ngờ cây bưởi Diễn trồng trên đất đồi cho trái tuy nhỏ nhưng thơm và ngon hơn.
Câu chuyện ông chủ vườn kể tưởng như chỉ thoảng qua đã khiến người thương binh hình thành một ý tưởng mới. Ông Yên mua 2 cây bưởi Diễn mang về nhà người anh ở xóm Đông Tiến, Tân Quang, T.X Sông Công để trồng. Ba năm sau cây cho trái, mang quả ra so sánh thì thấy chất lượng không hề thua kém loại quả trồng ở Hà Nội. Thấy vậy, ông bàn với vợ mua đất ở Thái Nguyên để trồng bưởi.
Năm 2004, sau khi vay mượn cộng với số tiền gia đình tích góp được ông bà mua một quả đồi trọc hơn 6.176m2 ở xóm Làng Dỗ, xã Tân Quang, T.X Sông Công rồi thuê người phát cây bụi, đào hố để trồng bưởi. Tháng 9/2004, ông mua 600 cây bưởi Diễn về trồng. Tổng đầu tư cho vườn bưởi Diễn lên tới trên 300 triệu đồng. Ông cất một căn nhà nhỏ để ở, chăm sóc cây và trở thành công dân thường trú của xóm Làng Dỗ.
Cây bưởi Diễn được ông trồng chăm sóc đúng kỹ thuật nên tỷ lệ sống đạt trên 90%. Để có được kỹ thuật chăm sóc cây ông đã mất cả năm trời tìm hiểu và học hỏi cách trồng, chăm sóc cây của các chủ vườn bưởi có tiếng ở Từ Liêm (Hà Nội), tất cả những gì học được ông đều cẩn thận ghi chép lại để áp dụng vào vườn bưởi của gia đình.
Năm 2007 vườn bưởi bắt đầu thu hoạch lứa đầu tiên được hơn 1.000 quả, ông bán được gần 20 triệu đồng, trừ chi phí thu lãi khoảng 15 triệu đồng. Năm 2008, thu hoạch được gần 1 vạn quả bán được hơn 100 triệu đồng; năm 2009 vườn bưởi của ông cho khoảng trên 1 vạn quả, giá bán trên thị trường hiện nay là 15.000 đồng/quả. Tiếng lành đồn xa, nhiều hộ dân ở các địa phương khác như Đại Từ, T.P Thái Nguyên, Phổ Yên… đã tìm đến nhà ông mua cây giống và học hỏi kinh nghiệm trồng bưởi. Với giá 25.000 đồng/cây ghép, năm 2008 ông bán gần 800 cây giống thu về hơn 20 triệu đồng.
Không chỉ làm giàu cho mình ông còn hướng dẫn cho nhiều người dân khác trong tỉnh về kỹ thuật trồng và chăm sóc bưởi Diễn. Gia đình ông Đỗ Văn Xuân ở xóm Đồng Tiến, xã Tân Quang được ông giúp đỡ cây giống và kỹ thuật đã trồng 100 cây bưởi, ông Dương Văn Hà, xóm Làng Dỗ trồng 100 cây bưởi… Được biết vừa qua Hội Nông dân huyện Võ Nhai đã tổ chức đoàn đến thăm quan học hỏi kinh nghiệm trồng bưởi Diễn của ông để về áp dụng tại Võ Nhai.
