Chưa thể "thả" hoàn toàn giá xăng dầu

Từ nay đến cuối năm, sẽ không tăng giá xăng dầu.

Bộ trưởng Tài chính Vương Đình Huệ đã khẳng định điều này tại Hội thảo “Điều hành xăng dầu theo cơ chế thị trường ở Việt Nam” do liên bộ Tài chính – Công thương tổ chức sáng 20/9.

Theo đó, “Những vấn đề do giá Nhà nước điều hành mà khách quan dẫn đến thua lỗ của DN, Nhà nước có trách nhiệm bù đắp những chi phí hợp lý” – Bộ trưởng Vương Đình Huệ khẳng định.

Tại hội thảo này, 3 DN kinh doanh đầu mối là Petrolimex, PV Oil và Xăng dầu Quân đội bày tỏ mong muốn sớm được quyền tự định giá xăng dầu.

Theo các doanh nghiệp đầu mối nhập xăng dầu, Nghị định 84/CP của Chính phủ về quản lý, kinh doanh xăng dầu đã có từ năm 2009 nhưng họ vẫn chưa thể áp dụng trọn vẹn được. Cụ thể, Nghị định 84/CP cho phép giá bán xăng dầu được thực hiện theo cơ chế thị trường, có sự quản lý của Nhà nước, thương nhân đầu mối được quyền quyết định giá bán buôn…

Tuy nhiên, từ khi Nghị định có hiệu lực đến nay, họ vẫn phải thực hiện theo sự quản lý, điều hành của Nhà nước, giá cả cũng do Nhà nước quyết định. Thậm chí, có thời điểm doanh nghiệp đầu mối muốn giảm giá bán để cạnh tranh cũng không được cơ quan chức năng chấp thuận. Theo các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu, việc thực hiện Nghị định 84/CP cho đến thời điểm này chưa thật sự đầy đủ nên khó có thể có giá bán lẻ theo giá thế giới.

“Chúng ta sai lầm trong xác định mục tiêu, đó là nhà nước vừa muốn bình ổn giá, vừa muốn theo cơ chế thị trường nên rốt cục là không đạt được điều gì” - Tổng giám đốc Tổng công ty Xăng dầu Quân đội Vương Đình Dung khẳng định.

Đồng quan điểm này, Thứ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Cẩm Tú chia sẻ thêm, việc điều hành giá xăng dầu được thực hiện theo kiểu “bịt mắt bắt dê”, làm mà không biết mình đang làm gì, chỉ quan tâm đến giá mà không quan tâm đến hệ thống, cung-cầu, lỗ lãi… Lúc đáng tăng thì không dám tăng, lúc giảm thì không giảm, rồi đột nhiên ngày mai lại giảm mà không có lý do gì cả.

Nhìn nhận rõ hơn về công tác điều hành giá xăng dầu, ông Nguyễn Tiến Thỏa – Cục trưởng Cục quản lý giá (Bộ Tài chính) cho rằng: Việc điều hành giá chỉ là những biện pháp tình thế và tạo những khó khăn nhất định cho sản xuất kinh doanh xăng dầu, làm cho hệ thống giá không phản ánh đúng giá trị thị trường. Giá xăng dầu thấp khi “chui” vào các hàng hóa khác cũng không phản ánh đúng giá trị đầu vào. Nhưng việc điều hành này lại có tác dụng tích cực đối với kiềm chế lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô và đảm bảo an sinh xã hội.

Ông Thỏa cũng thừa nhận: Giá xăng dầu chưa hoàn toàn được vận hành theo cơ chế thị trường mà còn mang nhiều dấu ấn can thiệp của Nhà nước bằng cả các biện pháp kinh tế và hành chính để giữ ổn định giá thông qua việc giảm thuế nhập khẩu, không tính lãi định mức trong giá cơ sở trong thời gian điều chỉnh giá tháng 2, 3/2011; yêu cầu DN không điều chỉnh tăng chi phí lưu thông…”.

Từ thực tế này, Thứ trưởng Nguyễn Cẩm Tú cho rằng cần đẩy nhanh việc tự do hóa từng bước thị trường xăng dầu và dành quyền cho DN định giá. “Nếu làm được điều này thì khỏi cần bàn đến bình ổn giá” – ông Nguyễn Cẩm Tú nói.

Trước quan điểm này, Bộ trưởng Vương Đình Huệ đặt vấn đề: “Hãy hình dung một thị trường hoàn toàn tự do, với một Petrolimex (chiếm 60% thị trường) và PV Oil, Petro Saigon, 3 đơn vị chiếm trên 90% thị trường. Nếu các DN này cấu kết với nhau thì sẽ thế nào? Thị trường sẽ ra sao nếu tại một địa bàn nào đó người tiêu dùng không có sự lựa chọn người bán?”.

Bộ trưởng Vương Đình Huệ khẳng định: “Muốn có thị trường phải cấu trúc lại thị trường hiện nay để có một thị trường cạnh tranh sòng phẳng, bình đẳng”.

Qua thời gian hình thành và sử dụng, Quỹ bình ổn giá (BOG) do cách thức quản lý, sử dụng chưa hiệu quả như mong muốn nên một số ý kiến cho rằng cần xóa bỏ quỹ này. Tuy nhiên, theo ý kiến của các chuyên gia kinh tế, nhà quản lý thì việc tồn tại quỹ là cần thiết, vấn đề cần quan tâm là việc tạo lập, quản lý và sử dụng như thế nào cho hiệu quả.

“Sai lầm của chúng ta là sử dụng Quỹ BOG khiến sai lệch, méo mó giá thị trường. Chúng ta đã sai từ bản chất của Quỹ bình ổn giá. Nếu với cơ chế quản lý, sử dụng như hiện nay thì không nên tồn tại Quỹ BOG. Quỹ này phải là quỹ quốc gia, thu qua ngân sách Nhà nước và có đầu mối quản lý là Bộ Tài chính hoặc Công thương, chứ không phải để DN trích lập rồi để đấy” – TS Nguyễn Minh Phong - Viện Nghiên cứu Phát triển kinh tế - xã hội Hà Nội khẳng định.

Chuyên gia kinh tế Nguyễn Thị Hiền cũng đồng tình với việc duy trì Quỹ BOG nhưng với điều kiện việc trích lập, quản lý quỹ phải minh bạch, nằm ngoài kinh doanh và được giám sát chặt chẽ. “Với cơ chế can thiệp quỹ như hiện nay thì cả doanh nghiệp và Bộ Tài chính đều vất vả. DN muốn sử dụng quỹ cũng khó mà Bộ Tài chính lại phải mất nhiều công sức hậu kiểm. Trong điều kiện hiện nay thì cần thiết có quỹ này, nhưng đến một lúc nào đó nếu thấy không cần thiết chúng ta có thể bỏ đi” – Bà Nguyễn Thị Hiền nói.

Bộ trưởng Vương Đình Huệ cũng nhấn mạnh: “Quỹ BOG xăng dầu hiện nay là cần thiết nhưng cần thay đổi cách sử dụng để đảm bảo minh bạch, với mục đích Nhà nước sẽ tập trung sử dụng quỹ này cho tốt. Nếu tồn tại quỹ này thì thời gian tới phải giao cho một cơ quan quản lý. Tuy nhiên đã là quỹ thì phải có “két” và ai là người giữ? Ai là người cầm chìa khóa? Rồi quản lý thu chi nhập xuất như thế nào? Đặc biệt, khi có quỹ trong tay đủ mạnh thì các biện pháp bình ổn giá sẽ tốt hơn”.

“Bộ Tài chính sẽ làm hết sức mình để làm tốt công tác quản lý giá và điều hành” – ông Vương Đình Huệ bày tỏ quyết tâm./.