Kiềm chế lạm phát - Phía trước vẫn một nỗi lo

Theo đánh giá của các chuyên gia kinh tế trong và ngoài nước, trong ngắn và trung hạn, kiềm chế lạm phát vẫn là ưu tiên số một trong điều hành kinh tế.

Lạm phát cao - nỗi lo hồi đầu năm đã trở thành hiện thực khi 3/4 chặng đường của năm trôi qua, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) đã lên tới mức 16,63% so với thời điểm cuối tháng 12-2010. Lạm phát cao gây bất ổn vĩ mô, xóa nhòa thành quả tăng trưởng...

Xem xét diễn biến lạm phát năm 2011 cho thấy, độ trễ của chính sách nới lỏng tiền tệ, tài khóa từ quý VI-2010 đã cộng hưởng mạnh với tác động điều hành chính sách trong quý I năm nay. Việc điều chỉnh giá các nguyên nhiên liệu đầu vào của nền kinh tế như điện, than, xăng dầu theo lộ trình thị trường hóa, điều chỉnh mạnh tỷ giá đồng Việt Nam với USD khiến chỉ số giá tiêu dùng tính đến tháng 4 đã tăng cao kỷ lục, hơn 9% so với tháng 12/2010. 

Qua 7 tháng thực hiện Nghị quyết 11 của Chính phủ, từ giữa quý III đã có chuyển biến tích cực. CPI tháng 8 bắt đầu rời “đỉnh”, tháng 9 tăng ở mức 0,82% so với tháng trước đó, là mức tăng chỉ số giá tiêu dùng thấp nhất từ đầu năm, và là tháng thứ hai có mức tăng CPI dưới 1%. Tuy nhiên, nếu so với thời điểm cuối tháng 12/2010, CPI 9 tháng đã tăng 16,63%, trong khi tăng trưởng Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) đạt ở mức 5,76% %.

Trong phiên họp thường kỳ tháng 9, khép lại 3 quý của năm, các thành viên Chính phủ thống nhất nhận định: Lạm phát ở nước ta trong thời gian qua so với nhiều nước luôn ở mức cao và kéo dài do nhiều nguyên nhân, bao gồm cầu kéo, chi phí đẩy và một số yếu tố đặc thù tác động làm gia tăng các yếu tố cầu kéo và chi phí đẩy. Nhưng nguyên nhân chủ yếu chính là cầu kéo (tổng mức đầu tư vượt quá tiết kiệm, tín dụng, tổng phương tiện thanh toán tăng nhanh...).

Nhìn nhận việc điều hành chính sách chống lạm phát thời gian qua, TS Nguyễn Đức Thành, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu kinh tế và Chính sách - Đại học Kinh tế- Đại học Quốc gia Hà Nội cho rằng: Giải pháp chống lạm phát thông qua chính sách thắt chặt tiền tệ, tăng lãi suất dường như còn thụ động, chỉ được áp dụng khi lạm phát đã xảy ra, khiến hiệu lực không cao. Trong khi đó, “ký ức” về lạm phát trong dân đã tồn tại lâu dài, khiến cho lạm phát thấp dễ bị đẩy lên cao, nhưng lạm phát cao thì “cân bằng bền”, gây khó khăn cho các giải pháp kiểm soát lạm phát và đòi hỏi phải duy trì các chính sách lâu dài, người điều hành đủ kiên nhẫn.

Trong phiên họp thường kỳ tháng 9 của Chính phủ, lần đầu tiên nhận định về “lạm phát tâm lý” được đưa ra, cho thấy đây là đặc điểm riêng, tác động tới lạm phát ở nước ta, nên công tác điều hành cũng phải có những giải pháp phù hợp. Bộ trưởng Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Vũ Đức Đam nêu rõ: “Nghiên cứu của các nhà khoa học cho thấy, nếu lãi suất tăng 1% thì lạm phát chỉ tăng 0,03%, nhưng "lạm phát tâm lý" tăng 1% thì nó sẽ gây lạm phát thực là 0,64%. Nguy hiểm hơn, nếu tỷ giá tăng 1% thì lạm phát có thể tăng 2%”. 

Chúng ta nhớ lại khuyến nghị của các chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực tài chính, tiền tệ thế giới, khi có mặt tại Việt Nam dự Hội nghị hằng năm Ngân hàng Phát triển châu Á lần thứ 44 hồi đầu tháng 5 vừa rồi. Ba điểm bất cập trong hoạch định chính sách của Việt Nam, trong đó có chính sách chống lạm phát là thiếu cấu trúc chính sách chặt chẽ; phối hợp giữa các bộ kém; ngân sách, nhân lực, khung pháp lý cần thiết cho việc thực hiện không đầy đủ. Do vậy, để chống lạm phát hiệu quả, phải triển khai đồng bộ các giải pháp.

Khuyến nghị mới đây của các chuyên gia Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) cho rằng: Việt Nam nên đặt mục tiêu lạm phát cơ bản, “bóc tách” riêng lạm phát cơ bản,  vì nếu chỉ nhìn theo lạm phát thông thường (theo cách tính CPI hiện nay) thì sẽ bị ảnh hưởng lên xuống thất thường theo biến động của giá cả, điều này sẽ ảnh hưởng tới việc điều hành chính sách tiền tệ.

Thực tiễn thời gian qua cho thấy, còn có sự “vênh” trong triển khai chính sách. Trong khi điều hành tiền tệ theo hướng thắt chặt thì chính sách tài khóa chưa “đồng thanh tương ứng”. Việc cắt giảm đầu tư công còn chưa thể hiện rõ hiệu quả.

Theo các chuyên gia kinh tế, trong khi triển khai thắt chặt chính sách chống lạm phát, điều quan trọng là phải kiểm soát chặt khu vực công, vốn đang sử dụng các nguồn lực kém hiệu quả, đồng thời có chính sách khuyến khích khu vực tư nhân phát huy tính năng động, tạo ra động lực mới cho phát triển, tránh đà suy giảm kinh tế, bất ổn vĩ mô - thường là hậu quả đi kèm của một nền kinh tế xảy ra lạm phát cao, kéo dài./.