Giữ đất lúa: Chính sách có, chỉ lo thiếu quyết tâm

10 năm, 370.000ha đất lúa đã mất mặc dù chính sách giữ đất đã có từ lâu. Do đó, mục tiêu bảo vệ 3,8 triệu ha đất lúa còn lại, điều cần là quyết tâm.

Chính phủ vừa ban hành Nghị định 42/2012 về quản lý, sử dụng đất trồng lúa với những qui định cụ thể về quản lý, qui hoạch sử dụng, cùng chính sách hỗ trợ cho người sản xuất lúa hàng năm, hỗ trợ trong trường hợp thiệt hại do thiên tai, dịch bệnh.

Đây được xem là quyết tâm của Chính phủ trong việc duy trì ổn định 3,8 triệu ha đất trồng lúa nhằm đảm bảo an ninh lương thực quốc gia và xuất khẩu. Tuy nhiên, để điều này trở thành hiện thực, điều mọi người băn khoăn là chúng ta không phải lo thiếu chính sách mà chỉ lo thiếu quyết tâm. 

Không phải đến bây giờ việc bảo vệ đất lúa mới được đặt ra mà cách đây gần 20 năm, từ những năm 1993-1994, Chính phủ đã chủ trương nghiêm cấm chuyển đất trồng lúa tùy tiện sang sử dụng vào các mục đích khác.

Thế nhưng, vì nhiều lý do, các địa phương đã đua nhau cấp phép thành lập các khu công nghiệp, đô thị bất chấp cả qui định của chính phủ, làm cho diện tích đất trồng lúa cả nước trong 10 năm 200-2010 giảm gần 370.000ha, trong đó, giảm mạnh nhất là trong 5 năm 2000-2005 với hơn 303.000ha. Chỉ đến khi Quốc hội, Chính phủ ra tay siết chặt, 5 năm sau từ 2005 – 2010, tình trạng này mới giảm.  

Công bằng mà nói, sự phát triển nhanh chóng các khu công nghiệp, đô thị đã đem lại một diện mạo mới cho nhiều địa phương, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng tỉ trọng công nghiệp dịch vụ trong nền kinh tế đất nước.

Tuy nhiên, không phải ở đâu, việc chuyển đất trồng lúa sang các sử dụng vào các mục đích khác cũng mang lại kết quả như mong đợi. Hiện tỉ lệ lấp đầy các Khu công nghiệp mới đạt 60%, cá biệt có nơi như Khu công nghiệp Hòa Khánh, thành phố Đà Nẵng mới 12% diện tích được thuê, còn tại Đồng bằng sông Cửu Long, tỉ lệ này cũng mới chỉ 22% . Nhiều Khu công nghiệp ở Bắc Giang, Bắc Ninh nhiều năm nay chỉ là những bãi đất hoang, trong khi nông dân không có ruộng sản xuất, đời sống khó khăn. Các dự án đô thị thương mại thì thường được tô vẽ bằng hình ảnh các công trình hoành tráng, hiện đại nhưng rồi chỉ lác đác một vài hạng mục được triển khai.

Sản xuất lúa gạo là nguồn lực chủ yếu đảm bảo an ninh lương thực, góp phần ổn định kinh tế, chính trị và xã hội của đất nước. Bởi với 70 % dân số sống ở nông thôn, dù có công nghiệp hóa đến đâu, văn minh đến đâu, người Việt Nam vẫn phải ăn cơm. Đó là chưa kể, nông nghiệp đã là bệ đỡ cho nền kinh tế nước ta mấy năm khó khăn vừa qua.

Hiện cả nước còn 4,1 triệu ha đất trồng lúa. Bộ Tài nguyên - Môi trường dự tính từ nay đến năm 2020, diện tích này sẽ mất khoảng 300.000ha do phải chuyển cho các nhu cầu sử dụng khác và ảnh hưởng của biến đổi khí hậu. Nghĩa là cả nước chỉ còn 3,8 triệu ha đất trồng lúa, với điều kiện phải bảo vệ hết sức nghiêm ngặt.

Vì vậy, Nghị định 42 của Chính phủ về Quản lý, sử dụng đất trồng lúa quy định hạn chế tối đa việc chuyển đất chuyên trồng lúa nước sang sử dụng vào các mục đích phi nông nghiệp; khuyến khích việc khai hoang mở rộng diện tích đất trồng lúa, cải tạo đất lúa khác thành đất chuyên trồng lúa nước, cùng những qui định nghiêm ngặt trong trường hợp phải chuyển đất chuyên trồng lúa nước sang sử dụng vào các mục đích khác được xem là một liệu pháp mạnh để chữa căn bệnh nhờn thuốc của các địa phương.

Nhà nước cũng hỗ trợ ngân sách cho các địa phương sản xuất lúa 500.000 đồng/ha/năm đối với đất chuyên trồng lúa nước và 100.000 đồng/ha/năm đối với đất lúa khác. Tổ chức, hộ gia đình, cá nhân trồng lúa cũng được hỗ trợ với mức tương tự; cùng nhiều hỗ trợ khác như chi phí phân bón, thuốc bảo vệ thực vật khi sản xuất lúa bị thiệt hại, chi phí khai hoang…

Còn nhớ, tại Kỳ họp thứ 2 Quốc hội khóa 13, Bộ trưởng Bộ NN- PTNT Cao Đức Phát đã khẳng định và kêu gọi các đại biểu Quốc hội phải phát huy vai trò của mình trong việc giám sát việc bảo vệ 3,8 triệu đất lúa. Còn Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng thì mặc dù “hoan nghênh phát triển công nghiệp vì hiệu quả sản xuất trên một đơn vị diện tích đạt cao”, nhưng ông  khẳng định là: “ đừng lấy vào đất lúa”. Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng trong phiên họp Chính phủ tháng 3 vừa rồi cũng đã dứt khoát: “Lấy đất lúa phải có quy hoạch và phải được Thủ tướng cho phép”.

Từ thực tế chỉ trong 10 năm, chúng ta đã mất 370.000ha đất lúa, mặc dù Chính phủ đã nghiêm cấm từ gần 20 năm trước, nghĩ về mục tiêu giữ 3,8 triệu hecta đất trồng lúa hiện nay mới thấy rằng cái chúng ta thiếu không phải là chính sách, mà là ở sự quyết tâm trong quá trình triển khai thực hiện./.