Kênh mương xuống cấp ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất

Hệ thống kênh dẫn nước từ hồ Vai Miếu đi qua địa bàn sau một thời gian sử dụng đã bị xuống cấp nghiêm trọng, khiến cho mỗi lần hồ xả nước lại chảy tràn vào ruộng lúa của người dân gây ngập úng ở đầu nguồn, nhưng lại thiếu nước phục vụ sản xuất ở các xóm cuối nguồn.

Được xây dựng từ năm 2000, hồ Vai Miếu thuộc địa phận xã Ký Phú (Đại Từ) có diện tích mặt nước khoảng 40ha. Hồ có nhiệm vụ cung cấp nước tưới phục vụ cho hàng nghìn ha đất nông nghiệp ở các xã: Ký Phú, Vạn Thọ, Cát Nê và một phần của xã Văn Yên. Năm 2001, bằng nguồn vốn ngân sách Nhà nước, một hệ thống kênh mương dẫn nước từ hồ đến các xã đã được đầu tư xây dựng với tổng chiều dài trên 10 km. Công trình do Ban quản lý Dự án 402, trực thuộc Bộ Nông nghiệp và PTNT làm chủ đầu tư. Sau khi hoàn thành và đưa vào sử dụng vào tháng 6/2002, toàn bộ hệ thống kênh mương nói trên được bàn giao cho Công ty TNHH Một thành viên Khai thác thủy lợi Thái Nguyên quản lý. Hệ thống kênh mương dẫn nước từ hồ Vai Miếu đã góp phần quan trọng vào việc cung cấp nước phục vụ sản xuất cho hàng nghìn ha đất nông nghiệp của 4 xã: Ký Phú, Vạn Thọ, Cát Nê và Văn Yên. Tuy nhiên, chỉ sau vài năm, cả 3 tuyến kênh chính: Ký Phú, N3, N6 với tổng chiều dài hơn 10km đều đã xuống cấp nghiêm trọng, trong đó hư hỏng nặng nhất là các đoạn kênh  mương ở xóm Gió, xóm Soi và xóm Chuối… (xã Ký Phú).

Có mặt tại xóm Soi, chúng tôi nhận thấy tuyến kênh chính từ hồ Vai Miếu đi qua địa phận xóm hầu như đã hỏng hoàn toàn. Thành kênh bị vỡ vụn nên người dân phải kè tạm bợ bằng cọc tre và đất đá. Lòng kênh bằng bê tông bị nước xói mòn chỉ còn trơ lại đá sỏi. Chính vì vậy, mỗi lần Ban Quản lý hồ Vai Miếu xả nước phục phụ sản xuất là nước lại chảy tràn vào những chân ruộng ở 2 bên rìa kênh, gây nên tình trạng ngập úng. Bà Ngô Thị Nhị, xóm Soi cho biết: “Gia đình tôi có 6 sào ruộng đều ở gần các tuyến kênh chính. Từ 4 năm nay, vụ nào tôi cũng phải cấy lại vì ruộng bị ngập úng. Có vụ, thời gian ngập úng quá lâu, không cấy lại được nên gần như mất trắng”. Xóm Soi có hơn 10 hộ có chân ruộng thấp ở gần các tuyến kênh dẫn nước nên thường xuyên bị ngập úng (với diện tích gần 2ha) như vậy. Ông Trần Văn Hào, Trưởng xóm Soi cho biết: Đoạn kênh chảy qua địa bàn xóm dài khoảng 1 km đều đã hỏng, trong đó có 400 mét gần như hỏng hoàn toàn. Để khắc phục, bà con đã tự bảo nhau kè tạm những chỗ kênh hỏng bằng tre và đất đá. Tháng 3 vừa qua, xóm đã huy động mỗi hộ đóng góp 40 nghìn đồng để tu sửa lại những chỗ hỏng nặng nhất.

Đoạn kênh N3 chảy qua xóm Chuối cũng đã bị xuống cấp rất nhiều. Anh Nguyễn Ngọc Minh, Trưởng xóm Chuối thông tin: Trong tổng chiều dài 1.300m kênh mương chảy qua địa bàn xóm, có khoảng 300m bị vỡ hoàn toàn, 700m bị hư hỏng nhẹ. Nguyên nhân là do chất lượng công trình không đảm bảo. Sau khi xây dựng xong, nhiều đoạn chỉ cần dùng tay cạy nhẹ cũng có thể nhấc được viên gạch lên. Ngoài ra, do thiết kế công trình quá nhỏ (lòng kênh rộng 40cm và cao 40cm) nên không chịu được áp lực nước. Chỉ tính vụ xuân năm nay, xóm đã có gần 20 hộ phải gieo cấy lại vì bị ngập úng, với tổng diện tích khoảng 2ha. Anh Minh cho biết thêm: Xóm đã tổ chức họp dân để kiến nghị lên xã việc sửa chữa và thống nhất sẵn sàng góp sức và nộp tiền đối ứng để sửa chữa hệ thống kênh mương nhưng chưa thấy hồi âm.

Hệ thống kênh dẫn bị hư hỏng, không chỉ gây tình trạng ngập úng, thất thoát nước ở đầu nguồn mà còn khiến cho nhiều xóm ở cuối nguồn không có nước phục vụ sản xuất. Ông Trần Văn Là, Phó Chủ tịch UBND xã Kỹ Phú cho biết: Các xóm cuối kênh dẫn như Đặn 1, Đặn 2, Đặn 3 năm nào cũng bị tình trạng thiếu nước phục vụ gieo cấy. Đặc biệt, xóm Cạn (cách hồ Vai Miếu khoảng 2km) thì hầu như nước không đến được. Để khắc phục, vụ xuân năm nay, xã đã thành lập một tổ điều hành nước (gồm 5 người) thường xuyên túc trực trong thời gian bà con làm đất gieo cấy. Tổ điều hành sẽ cùng người dân có mặt tại các khu vực kênh mương bị hỏng, tạm thời đắp chặn để nguồn nước không bị chảy tràn vào đồng ruộng, giúp nước dẫn được đi xa hơn. Theo ông Là: Đây chỉ là biện pháp tình thế, mong muốn của xã là sớm được sửa chữa hệ thống kênh mương phục vụ sản xuất cho người dân. Từ năm 2004 đến nay, trong tất các các kỳ họp HĐND và tiếp xúc cử tri các cấp, vấn đề kênh mương luôn được đưa ra bàn thảo, đề nghị cấp trên có cơ chế phối hợp hoặc hỗ trợ sửa chữa nhưng chúng tôi vẫn chưa nhận được câu trả lời.

Trao đổi với chúng tôi, ông Đào Ngọc Dũng, Trạm trưởng Trạm Khai thác thủy lợi huyện Đại Từ xác nhận: Tình trạng xuống cấp của các tuyến kênh mương dẫn nước từ hồ Vai Miếu qua xã Ký Phú đã có từ nhiều năm nay. Người dân đã nhiều lần kiến nghị nhưng phía đơn vị được giao quản lý là Công ty TNHH Một thành viên Khai thác thủy lợi Thái Nguyên vẫn chưa khắc phục. Mới đây, đoàn cán bộ kỹ thuật của Công ty đã về địa phương để khảo sát và dự kiến sẽ sửa chữa, khắc phục những đoạn kênh bị hỏng vào cuối năm nay. Người dân xã Ký Phú đang rất mong muốn kế hoạch nói trên sẽ sớm được thực hiện đúng theo kế hoạch, để đảm bảo sản xuất, ổn định cuộc sống…