“Xác định rõ khoa học công nghệ (KHCN) là cơ sở, nền tảng để thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, những năm qua huyện Đồng Hỷ đã tích cực đẩy mạnh việc chuyển giao tiến bộ KHCN vào sản xuất, trong đó đặc biệt chú trọng đến các xã thực hiện mô hình xây dựng nông thôn mới. Nhờ vậy, trình độ thâm canh của người dân đã được nâng lên, nhiều giống cây trồng mới có giá trị kinh tế cao được đưa vào gieo trồng, thu nhập kinh tế trên một đơn vị diện tích được nâng lên rõ rệt…”, đó là khẳng định của đồng chí Phạm Kiều Hưng, Phó Trưởng phòng Kinh tế Hạ tầng huyện Đồng Hỷ.
Qua tìm hiểu chúng tôi được biết, những năm qua UBND huyện Đồng Hỷ đã tập trung đưa các mô hình, dự án, ô mẫu vào 3 xã Hóa Thượng, Huống Thượng và Hòa Bình được tỉnh chọn làm điểm xây dựng nông thôn mới. Chỉ tính trong 3 năm qua, đã có gần 10 đề tài, dự án chuyển giao tiến bộ KHCN tại 3 xã này. Tiêu biểu là đề tài ứng dụng KHCN trong ghép cải tạo nhãn, vải do Trạm Khuyến nông huyện triển khai ở 2 xã Hóa Thượng và Hóa Trung với quy mô 2 ha.
Theo Kỹ sư Vũ Xuân Thái, Chủ nhiệm Dự án: Đồng Hỷ là huyện miền núi có diện tích trồng cây ăn quả chiếm 22% tổng diện tích của toàn tỉnh, trong đó vải, nhãn có diện tích lớn nhất 1500 ha trên tổng số 2.158ha. Tuy nhiên, vải, nhãn tiêu thụ khó khăn loại quả này chín tập trung, thời gian thu hoạch ngắn (15 ngày), chất lượng quả không cao do phần lớn cây trồng lâu năm đã già cỗi, sản lượng thấp. Mục tiêu của dự án là ghép cải tạo để trẻ hóa cây lâu năm, nâng cao năng suất, cũng như rải vụ trong quá trình thu hoạch để nâng cao giá trị sản phẩm. Dự án đã chọn 40 chủ vườn của 2 xã để tập huấn và thực hiện kỹ thuật ghép cải tạo.
Gia đình anh Đặng Quang Tân, xóm Việt Cường, xã Hóa Thượng là một trong 20 hộ tham gia dự án cho biết: “Nhà tôi trồng trên 500 gốc nhãn lồng Hưng Yên. Cây lâu năm nhất cũng được hơn 13 năm tuổi, cây ít nhất 5 năm. Những năm đầu mới được thu hoạch quả to đều, rất ngọt, nhưng càng ngày tỷ lệ đậu quả càng kém, hạt to, cùi mỏng. Khi được biết, dự án triển khai ở xã xây dựng nông thôn mới, gia đình tôi đăng ký tham gia và được tập huấn, chuyển giao kỹ thuật. Sau khi ghép cải tạo, tôi thấy khả năng sinh trưởng của cây khỏe, tán có dạng hình cầu, lá màu xanh sẫm. Đặc biệt là tỷ lệ đậu quả nhiều hơn so với trước khi ghép, độ đồng đều của quả trên chùm cao. 500 gốc nhãn của gia đình đều ghép giống HC04 (giống nhãn chín muộn) nên giá bán cũng tăng từ 5 đến 8 nghìn đồng/kg so với những giống chín sớm”. Theo tính toán của Ban quản lý dự án thì theo giá thị trường đối với vải ghép giống chín sớm giá bán 7.000 đồng/kg so với vải chính vụ giá bán 2.000 đồng/kg, thì 1ha vải chín sớm có lợi nhuận hơn 20 triệu đồng. 40 hộ đã tham gia dự án hiện nay trở thành nhà vườn cung cấp giống cho địa phương để mở rộng diện tích cải tạo trên địa bàn toàn huyện. Được biết huyện Đồng Hỷ đã có kế hoạch quy hoạch mở rộng diện tích vải, nhãn trên địa bàn, với mục tiêu đưa ra đến năm 2015 có ít nhất 10% diện tích vải, nhãn được cải tạo.
Một trong những dự án được đánh giá rất cao đó là Dự án xây dựng mô hình ứng dụng tiến bộ KHCN sản xuất hoa chất lượng cao tại các xã Huống Thượng, Hóa Thượng và Hòa Bình và một số đơn vị khác. Dự án này do Viện Nghiên cứu Rau quả chuyển giao. Thông qua thực hiện Dự án đã có 50 lượt cán bộ địa phương, các hộ dân được tập huấn về phương thức triển khai mô hình này. Dự án đã xây dựng mô hình chuyển giao sản xuất hoa ứng dụng công nghệ mới trong nhà lưới và trồng ngoài tự nhiên với tổng diện tích trên 13 nghìn m2. Đã có 8 giống hoa cúc (Chi vàng, Chi đỏ, Vàng mai, Vàng pha lê, Trắng huệ, Thọ tím, vàng Đài Loan, trắng Trung Quốc) 1 giống hoa Lily (Sorbonne), 6 giống hoa đồng tiền (F125, F198, F142, F152, F162, F123) và 4 giống hoa lan (Hồ điệp, Phi điệp, Cát Laya, tai trâu) được trồng thử nghiệm.
Qua kiểm tra cho thấy các giống hoa nêu trên có khả năng sinh trưởng, phát triển tốt, phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng của tỉnh. Tham gia dự án, các hộ trồng hoa đã nắm bắt đầy đủ quy trình sản xuất hoa thương mại để tiếp tục phát triển mô hình khi Dự án kết thúc. Nếu như mô hình trồng hoa ngoài tự nhiên đạt 150-200 triệu đồng/ha/năm thì trồng trong nhà lưới đạt từ 350-400 triệu đồng/năm.
Theo T.S Đặng Văn Đông, Trưởng bộ môn nghiên cứu hoa cây cảnh, Viện Nghiên cứu Rau quả, Chủ nhiệm Dự án: "Là người làm khoa học, chúng tôi rất mừng là các địa phương như Đồng Hỷ đã chọn những xã xây dựng nông thôn mới để tập trung đưa tiến bộ KHCN, từng bước xây dựng các mô hình chuyên canh phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng của từng vùng, cũng như nâng cao giá trị thu nhập cho nhân dân. Thông qua hợp tác với địa phương trong việc chuyển giao các tiến bộ KHCN, chúng tôi đã xác định được chủng loại và các giống hoa phù hợp với điều kiện địa phương, cũng như thị hiếu của người tiêu dùng. Trên cơ sở giống hoa được lựa chọn trồng, đã xác định thời vụ, kỹ thuật trồng, cách chăm sóc cụ thể phù hợp với từng loại hoa, từ đó làm tăng năng suất và hiệu quả kinh tế lên 2-3 lần so với trồng hoa bằng kỹ thuật thông thường và gấp 5-6 lần so với các loại cây trồng khác. Về hiệu quả xã hội đã thu hút được một lực lượng lao động địa phương tham gia, góp phần chuyển đổi cơ cấu cây trồng của huyện, tăng thu nhập cho lao động. Qua mô hình cũng đã đào tạo, phát triển nguồn nhân lực khoa học kỹ thuật và nông dân có trình độ phục vụ sự nghiệp CNH-HĐH nông nghiệp, nông thôn".
Đặc biệt, mới đây huyện Đồng Hỷ đã phối hợp với Trung tâm kiểm định chất lượng giống và vật tư hàng hóa nông nghiệp tỉnh Thái Nguyên, Viện nghiên cứu rau quả triển khai thành công mô hình sản xuất rau an toàn theo quy trình VietGAP tại xóm Cậy, xã Huống Thượng với quy mô diện tích là 3ha. Dự án tiến hành sản xuất trên 6 chủng loại rau thế mạnh trên địa bàn đó là: rau cải, rau ngót, rau bí, cà rốt, cải bắp và đậu đỗ các loại. Bà con sản xuất rau được tập huấn cặn kẽ về kỹ thuật sản xuất rau cũng như quy trình giám sát chứng nhận, đặc biệt là khâu ghi chép sổ sách. Do vậy các chủng loại rau đều phát triển tốt, ít bị sâu bệnh, giảm công chăm sóc và chi phí sử dụng thuốc bảo vệ thực vật. Mô hình đã cung cấp hàng trăm tấn rau sạch và an toàn, với giá bán trên thị trường thời điểm hiện nay từ 5.000-12.000 đồng /kg trừ chi phí mô hình thu lãi trên 100 triệu đồng cho các hộ nông dân. Sau một năm triển khai dự án, đến nay mô hình sản xuất rau an toàn đã được Viện Nghiên cứu rau quả cấp giấy chứng nhận VietGAP trên 6 chủng loại rau.
Được biết, trong đề xuất đăng ký dự án ứng dụng KHCN năm 2015 của huyện Đồng Hỷ với Sở KHCN thì ngoài xây dựng mô hình nuôi cá Trắm đen thương phẩm, nuôi gà an toàn trên địa bàn huyện, có 2 dự án đề xuất tiếp tục triển khai ở các xã xây dựng nông thôn mới đó là mở rộng mô hình sản xuất rau an toàn theo quy trình Việt GAP ở xã Huống Thượng và xây dựng hệ thống tưới bằng van xoay trong sản xuất chè đông tại các xã Hòa Bình, Minh Lập, Văn Hán, Khe Mo.
Từ kết quả đưa các tiến bộ KHCN vào chuyển giao trên địa bàn các xã thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới cho thấy trình độ canh tác của nhân dân, hiệu quả kinh tế mang lại khá cao. Đây là cơ sở để các xã trên sớm hoàn thành tiêu chí về thu nhập, một trong những tiêu chí khó thực hiện nhất trong quá trình xây dựng xã nông thôn mới.
