Đến nay, toàn tỉnh đã có gần 40 xã hoàn thành 19/19 tiêu chí và đạt chuẩn nông thôn mới. Tuy nhiên, bước vào giai đoạn 2016-2020, nhiều xã nông thôn trong tỉnh đang đứng trước không ít khó khăn khi thực hiện các tiêu chí như hộ nghèo, văn hóa và thu nhập bình quân để hướng tới đạt chuẩn nông thôn mới, nhất là với 15 xã đang phấn đấu về đích trong năm nay.
Theo tổng hợp của Văn phòng điều phối Chương trình xây dựng nông thôn mới (XDNTM) tỉnh, đến hết năm 2015, thu nhập bình quân ở 15 xã phấn đấu đạt chuẩn NTM trong năm 2016 chỉ đạt từ 19 đến 31 triệu đồng/người/năm. Với các xã còn lại, có địa phương chỉ đạt từ 13 đến 15 triệu đồng/người/năm. Đơn cử như Cao Ngạn là một trong những xã phát triển kinh tế vào loại khá của T.P Thái Nguyên, thu nhập bình quân cũng chỉ đạt 31 triệu đồng/người/năm. Hay như các xã Vô Tranh, Yên Đổ (Phú Lương), thu nhập bình quân cũng chỉ đạt từ 28 đến 30 triệu đồng/người/năm. Xã La Hiên (Võ Nhai) - một trong những vùng sản xuất nhiều loại cây ăn quả của tỉnh - thu nhập bình quân mới đạt 25 triệu đồng/người/năm. Cá biệt như các xã Ký Phú (Đại Từ), Linh Sơn (Đồng Hỷ), Bảo Cường (Định Hóa), Phúc Hà (T.P Thái Nguyên), thu nhập bình quân mới dừng lại ở mức từ 19 đến 20 triệu đồng/người/năm... Trong khi đó, để đạt chuẩn tiêu chí này theo Bộ tiêu chí Quốc gia về Chương trình XDNTM, thu nhập bình quân phải đạt từ 35 triệu đồng/người/năm trở lên.
Một khó khăn nữa đối với các xã đang phấn đấu đạt chuẩn NTM là sau khi điều tra hộ nghèo theo Quyết định số 59/QĐ-TTg ngày 19-11-2015 của Thủ tướng Chính phủ về việc ban hành chuẩn nghèo tiếp cận đa chiều áp dụng cho giai đoạn 2016-2020, tỷ lệ hộ nghèo ở các xã nông thôn trên địa bàn tỉnh đều tăng cao so với chuẩn nghèo cũ. Hiện nay, tỷ lệ hộ nghèo ở khu vực nông thôn trung bình là 17,62% (toàn tỉnh có 140 xã nông thôn). Trong đó, riêng với 15 xã đăng ký đạt chuẩn NTM trong năm nay, số xã có tỷ lệ hộ nghèo dưới 12% là 9 xã: Cao Ngạn, Phúc Hà (T.P Thái Nguyên); Đắc Sơn, Tân Phú (T.X Phổ Yên); Úc Kỳ (Phú Bình); Vô Tranh (Phú Lương); Linh Sơn, Hóa Thượng (Đồng Hỷ); Ký Phú (Đại Từ). 6 xã còn lại có tỷ lệ hộ nghèo trên 12% là: Trung Hội, Bảo Cường (Định Hóa); Vạn Thọ (Đại Từ); Yên Đổ (Phú Lương); Xuân Phương (Phú Bình); La Hiên (Võ Nhai). Tuy nhiên, Bộ tiêu chí Quốc gia về Chương trình XDNTM quy định các xã nông thôn chỉ đạt chuẩn tiêu chí hộ nghèo khi có tỷ lệ hộ nghèo dưới 10%. Như vậy nếu tính tỷ lệ giảm nghèo bình quân 2%/năm như mục tiêu tỉnh ta đề ra thì năm 2016, toàn tỉnh chỉ có 9/15 xã có thể đạt tiêu chí hộ nghèo.
Cùng với các tiêu chí thu nhập bình quân, hộ nghèo, văn hóa cũng đang là tiêu chí khó thực hiện. Chỉ tính riêng với 15 xã đăng ký đạt chuẩn NTM trong năm 2016, số địa phương 3 năm liên tục đạt tiêu chí văn hóa trong giai đoạn 2011-2015 chỉ có 4 xã; số địa phương 2 năm liên tục đạt tiêu chí này có 5 xã, các xã còn lại mới chỉ có 1 năm. Đặc biệt, không có xã nào liên tục đạt tiêu chí văn hóa từ 4 đến 5 năm. Trong khi đó, theo quy định của Bộ tiêu chí Quốc gia, xã đạt chuẩn tiêu chí văn hóa phải có từ 70% số xóm đạt xóm văn hóa từ 5 năm liên tục trở lên. Căn cứ vào thực trạng đánh giá về tiêu chí văn hóa của 15 xã đăng ký đạt chuẩn NTM năm 2016, xét theo chuẩn của Bộ tiêu chí Quốc gia thì năm 2016 tỉnh ta sẽ không có xã đạt tiêu chí văn hóa.
Ông Trần Nho Hưởng, Phó Chánh Văn phòng Điều phối Chương trình XDNTM tỉnh cho biết: Việc thực hiện tiêu chí thu nhập bình quân dù khó khăn nhưng các xã đăng ký phấn đấu đạt chuẩn NTM giai đoạn 2016-2020, nhất là 15 đăng ký “về đích” trong năm nay vẫn có thể hoàn thành nếu theo Bộ tiêu chí của tỉnh, “chuẩn” của tiêu chí này tăng từ thấp đến cao. Cụ thể, năm 2016, “chuẩn” để hoàn thành tiêu chí thu nhập bình quân là 23 triệu đồng, năm 2017 là 26 triệu đồng, năm 2018 là 29 triệu đồng, năm 2019 là 32 triệu đồng và năm 2020 là 36 triệu đồng/người/năm. Với việc tăng “chuẩn” theo từng năm, đến năm 2020, Thái Nguyễn vẫn hoàn thành tiêu chí theo đúng quy định của Bộ tiêu chí Quốc gia (Quyết định số 342/QĐ-TTg ngày 20-2-2013 của Thủ tướng Chính phủ về sửa đổi một số tiêu chí của Bộ tiêu chí Quốc gia XDNTM khu vực Trung du miền núi phía Bắc quy định xã đạt tiêu chí về thu nhập đến năm 2020 thu nhập bình quân là 35 triệu đồng/người/năm).
Tương tự, với việc thực hiện tiêu chí văn hóa, để đạt “chuẩn”, Bộ tiêu chí của tỉnh cũng nên phân ra theo từng năm. Trong đó, các năm 2016 và 2017, “chuẩn” cho xã đạt tiêu chí văn hóa là có 70% số xóm đạt xóm văn hóa; các năm 2018 và 2019, các xã đạt tiêu chí văn hóa phải có 70% số xóm đạt xóm văn hóa 2 năm liên tục. Riêng năm 2020, các xã đạt tiêu chí này phải có 70% số xóm đạt xóm văn hóa 3 năm liên tục.
Đối với việc thực hiện tiêu chí hộ nghèo, cùng với sự nỗ lực của mỗi người nông dân (chủ thể trong XDNTM), các cấp, ngành chức năng của tỉnh nên quan tâm tập trung lãnh đạo, chỉ đạo, nhất là trong huy động mọi nguồn lực để hỗ trợ bà con phát triển sản xuất, nâng cao thu nhập, góp phần làm giảm tỷ lệ hộ nghèo trên địa bàn... Có những giải pháp để hoàn thành các tiêu chí khó, tin rằng trong giai đoạn 2016-2020, tỉnh ta sẽ tiếp tục là một trong những điểm sáng về XDNTM của các tỉnh trung du miền núi phía Bắc.
