Những năm trước, sản lượng và giá trị xuất khẩu của tỉnh thường song cùng, nghĩa là không có sự chênh lệch đáng kể trong tăng trưởng. Tuy nhiên, thực tế những tháng đầu năm nay lại cho thấy, trong khi sản lượng các sản phẩm xuất khẩu tăng bình quân tới gần 20% thì giá trị xuất khẩu lại chỉ vượt khoảng 10%.
Phụ thuộc vào một nhóm hàng
Sở dĩ năm 2016, tỉnh ta đặt mục tiêu đạt giá trị xuất khẩu lên tới 21 tỷ USD, vượt trên 4 tỷ USD so với kết quả thực hiện năm trước là bởi nhóm hàng điện tử và linh kiện điện tử có xu hướng tiếp tục tăng mạnh. Mặt khác, việc tăng hay giảm kim ngạch xuất khẩu của tỉnh hiện nay hoàn toàn phụ thuộc vào một số sản phẩm mới nổi là điện thoại di động, máy tính bảng của Samsung. Tuy nhiên, những tháng đầu năm nay, các sản phẩm này không có sự gia tăng đột biến giống như hai năm trước. Tính đến nay, giá trị xuất khẩu của nhóm hàng điện tử và linh kiện điện tử đạt 7,14 tỷ USD, tăng 14,4% so với cùng kỳ năm trước.
Theo phân tích của Cục Thống kê tỉnh thì những tháng đầu năm nay có sự khác biệt rất rõ giữa sản lượng và giá trị xuất khẩu của nhóm hàng chủ lực nói trên. Mặc dù vẫn tăng khá cao, nhưng trong khi sản lượng các sản phẩm điện tử vượt gần 20% so với cùng kỳ năm trước thì giá trị xuất khẩu của mặt hàng này chỉ tăng khoảng 10%. Cụ thể, 6 tháng đầu năm 2015, Samsung Thái Nguyên sản xuất được khoảng 45 triệu chiếc máy tính bảng, điện thoại di động, tăng 6 lần so với năm trước và thấp hơn khoảng từ 15% đến 20% so với cùng kỳ năm nay. Tuy nhiên, giá trị xuất khẩu lại tăng không tương ứng. Nếu những tháng đầu năm 2015, giá bình quân mỗi sản phẩm điện tử của Samsung xuất khẩu đạt 170 USD thì hiện nay chỉ được khoảng 144 USD, tức là giảm 26 USD/sản phẩm.
Vì sao lại có sự vênh nhau giữa giá trị và sản lượng xuất khẩu? Các chuyên gia kinh tế cho rằng, có hai lý do, thứ nhất là vì Samsung chủ động thay đổi cơ cấu mặt hàng, từ sản xuất các dòng sản phẩm đẳng cấp, có giá trị lớn xuống dòng sản phẩm thông dụng, giá trị thấp phục vụ số đông khách hàng. Thứ hai, năm nay Samsung ít đưa ra các sản phẩm mới, có giá trị lớn để tạo sức hút người tiêu dùng. Mặt khác, xu thế chung của thị trường khi có sản phẩm mới, giá bán sản phẩm đó sẽ đội lên, từ đó đạt giá trị cao hơn, nhưng cũng rẻ ngay vì phải nhường chỗ cho các sản phẩm khác, ưu việt hơn ra đời.
Như vậy, dù sản lượng vẫn tăng cao, nhưng giá trị xuất khẩu của tỉnh chưa đạt như mong muốn. Dự ước hết 6 tháng đầu năm nay, kim ngạch xuất khẩu của tỉnh đạt gần 9 tỷ USD, bằng khoảng 45,5% kế hoạch cả năm. Đây là kết quả khiến những tháng cuối năm cũng như khu vực xuất khẩu có vốn đầu tư nước ngoài (chủ yếu sản xuất sản phẩm điện tử và linh kiện điện tử) của tỉnh phải thực sự nỗ lực mới có thể hoàn thành kế hoạch đề ra.
Sản phẩm truyền thống khó bù đắp
Ông La Hồng Ninh, Cục trưởng Cục Thống kê tỉnh cho rằng, thực tế đã chứng minh, nếu kim ngạch xuất khẩu địa phương nào phụ thuộc quá nhiều vào một nhóm hàng thì khi thị trường của nhóm hàng đó biến động xấu sẽ ảnh hưởng rất lớn tới tổng kim ngạch xuất khẩu của địa phương đó. Với chúng ta, nếu thị trường sản phẩm điện tử và linh kiện điện tử gặp khó, chắc chắn kim ngạch xuất khẩu của tỉnh ta sẽ có nhiều bất lợi. Những năm trước, giá trị xuất khẩu của tỉnh chỉ khiêm tốn ở mức 200 đến 300 triệu USD mỗi năm do không có mặt hàng xuất khẩu giá trị lớn. Con số xuất khẩu hàng tỷ USD rồi cả chục tỷ USD mà tỉnh có được ở thời điểm này đều là nhờ chủ yếu vào Samsung và các doanh nghiệp phụ trợ cho Samsung. Theo số liệu của Sở Công Thương, toàn bộ sản phẩm xuất khẩu còn lại của tỉnh, trong đó có những mặt hàng truyền thống như sắt thép, khoáng sản, may mặc, chè... cộng lại cũng chưa thể đạt được một 1 tỷ USD mỗi năm, nên dù có tăng mấy thì cũng không đủ khả năng bù đắp nếu Samsung sụt giảm sản lượng và giá trị xuất khẩu.
Gần 6 tháng qua, các sản phẩm xuất khẩu truyền thống của tỉnh cũng giành kết quả tốt: Sản phẩm may xuất khẩu đạt trên 74 triệu USD, tăng khoảng 16%; kim loại màu và tinh quặng kim loại màu đạt trên 62 triệu USD, tăng 25,9%; sản phẩm từ sắt thép đạt 18,9%, tăng 4,7%... Tuy vậy, giá trị các loại sản phẩm này lại đạt rất thấp so với tổng kim ngạch xuất khẩu toàn tỉnh. Ví dụ từ đầu năm đến nay toàn tỉnh mới xuất khẩu được 916 tấn chè các loại, chỉ đóng góp được 1,71 triệu USD vào tổng kim ngạch xuất khẩu lên tới gần 9 tỷ USD của tỉnh, giảm trên 50% cả về sản lượng và giá trị xuất khẩu.
Vậy, liệu chúng ta có hoàn thành kế hoạch xuất khẩu cả năm 2016? Theo các nhà phân tích thì khả năng tỉnh ta vẫn sẽ hoàn thành nhưng với điều kiện khu vực có vốn đầu tư nước ngoài phải nỗ lực rất nhiều. Mặt khác, thị trường xuất khẩu theo quy luật bao giờ cũng ổn định và tăng mạnh trong những tháng cuối năm. Hơn nữa, Samsung, đơn vị xuất khẩu chủ lực của tỉnh dự kiến cũng sẽ đưa vào vận hành giai đoạn 2 vào cuối năm nay với công suất, sản lượng có thể tăng gấp đôi hiện tại...
