Sản xuất lúa lai có ưu thế hơn hẳn so với lúa thuần về năng suất, sản lượng, nhưng chi phí đầu tư cao, khó tiêu thụ, giá bán thấp… Đây là những lý do khiến cho nhiều hộ dân ở huyện Phú Bình “quay lưng” với cây lúa lai để chuyển sang trồng các loại lúa thuần.
Vụ mùa năm 2016, huyện Phú Bình gieo cấy được 1.076ha lúa lai, giảm 466ha so với vụ mùa năm 2015. Để tìm hiểu rõ hơn về những nguyên nhân khiến cho cây lúa lai bỗng lung lay “chỗ đứng” ở huyện Phú Bình, chúng tôi đã trao đổi với nhiều bà con nông dân trên địa bàn huyện và được biết, lúa lai tuy chất lượng gạo dẻo hơn và cho năng suất cao hơn lúa thuần từ 50-70kg/sào nhưng giá bán lại thấp hơn so với lúa thuần. Hiện tại, lúa thuần đang có giá khoảng 7.000 đồng/kg, còn lúa lai chỉ bán được với giá từ 5.500 đồng đến 6.000 đồng/kg. Hơn nữa, việc tiêu thụ lúa lai rất khó khăn bởi hầu hết thóc gạo bà con làm ra đều không có công ty nào đứng ra thu mua, chủ yếu người dân tự mang bán cho các cửa hàng chế biến, sản xuất mỳ, bún, bánh phở… mà những sản phẩm này lại chỉ có lúa thuần mới phù hợp.
Thêm một nguyên nhân nữa là chi phí đầu tư giống, việc thâm canh, chăm chút cho lúa lai cũng cao hơn hẳn lúa thuần, chỉ tính riêng tiền thóc giống thì 1kg lúa lai có giá khoảng 100 nghìn đồng, cao hơn lúa thuần từ 60-65 nghìn đồng. Tuy bà con đã được tỉnh hỗ trợ 30 nghìn đồng tiền thóc giống/sào lúa lai, nhưng đến nay, nhiều hộ dân ở Phú Bình vẫn không muốn gắn bó với giống lúa này. Bà Nguyễn Thị Ngọt, ở xóm Tây Bắc, xã Kha Sơn cho biết: Nhà tôi có 8 sào ruộng, 2 vụ lúa mùa năm 2014 và 2015, tôi đã dành ra 3 sào để cấy thử giống lúa lai BTE-1, kết quả là năng suất giống này cao hơn hẳn so với lúa thuần nhưng rất khó bán. Tôi phải để lại cho gia đình ăn dần và chăn nuôi gia súc, gia cầm. Năm nay, toàn bộ diện tích ruộng nhà tôi đều cấy bằng lúa thuần.
Tương tự như gia đình bà Ngọt, trước năm 2016 gia đình ông Cao Đức Huy, ở xóm Trại Vàng, xã Tân Đức cũng dành 7/10 sào ruộng để cấy lúa lai nhưng do khó khăn về đầu ra nên đến nay nhà ông cũng đã giảm diện tích lúa lai xuống còn một nửa. Ông Huy cho biết: Tôi thấy việc đưa cây lúa lai vào gieo trồng để tăng năng suất là hợp lý, theo tính toán của tôi, nếu sản phẩm làm ra có chỗ tiêu thụ ổn định thì dù lúa lai được bán với giá 6.000 đồng/kg vẫn cho thu nhập cao hơn lúa thuần. Do đó, chính quyền địa phương cần có sự liên kết với các đơn vị để bao tiêu sản phẩm cho bà con. Nhà tôi hiện cũng chỉ cấy lúa lai đủ để gia đình ăn và chăn nuôi.
Tìm hiểu thêm từ Phòng Nông nghiệp và PTNT huyện Phú Bình chúng tôi được biết, đây là lần đầu tiên diện tích lúa lai trên địa bàn huyện giảm nhiều như vậy. Ngoài những nguyên nhân trên còn một nguyên nhân khác là việc trợ giá cho bà con nông dân không được tỉnh thực hiện ngay từ đầu vụ, năm nay các công ty cung cấp thóc giống cũng không đồng ý cho khách hàng nợ lại số tiền được tỉnh trợ giá nên rất ít người muốn đầu tư cho lúa lai. Hiện nay, đa số bà con trên địa bàn huyện Phú Bình đều tập trung vào trồng các giống lúa thuần, trong đó chủ yếu là giống Khang dân 18. Tuy việc giảm diện tích lúa lai chưa ảnh hưởng đến sản lượng lương thực bởi vụ mùa này tổng diện tích gieo cấy của toàn huyện Phú Bình tăng được hơn 300ha so với kế hoạch, thời tiết khá thuận lợi giúp cây lúa sinh trưởng tốt, nhưng nếu không tích cực tuyên truyền cho bà con thì diện tích lúa lai ở huyện có khả năng vẫn tiếp tục giảm, nhất là khi tỉnh ta đang có chủ trương chỉ trợ giá giống lúa cho những cánh đồng liền vùng, liền thửa.
Trao đổi với chúng tôi về vấn đề này, ông Thái Quang Hải, Phó Chủ tịch UBND huyện Phú Bình cho biết: Để duy trì diện tích lúa lai và đảm bảo được sản lượng lương thực, những vụ gieo cấy tiếp theo, huyện sẽ chỉ đạo ngành nông nghiệp tìm hiểu nhu cầu của từng địa phương để định hướng, khuyến cáo bà con đưa những giống lúa lai thích hợp vào sản xuất. Đẩy mạnh tuyên truyền việc áp dụng phương pháp canh tác lúa cải tiến SRI nhằm giảm lượng giống, lượng phân đạm và công chăm sóc cho bà con. Cùng với đó, huyện sẽ phấn đấu tăng diện tích các giống lúa thuần chất lượng cao, bởi nếu thời tiết thuận lợi, nông dân thực hiện đúng quy trình và kỹ thuật canh tác thì hiệu quả mà lúa thuần chất lượng cao mang lại cũng không thua kém lúa lai là bao.
