Trong Chương trình xây dựng nông thôn mới (XDNTM), công tác quy hoạch đóng vai trò then chốt, tạo nền móng để thực hiện các tiêu chí còn lại. Vì vậy, việc quy hoạch cần đi trước và đòi hỏi có tầm nhìn xa trông rộng để phù hợp với sự phát triển của nông nghiệp, nông thôn. Tuy nhiên, sau hơn 5 năm huyện Đại Từ triển khai thực hiện Chương trình XDNTM cho thấy công tác quy hoạch đã bộc lộ một số điểm chưa phù hợp.
Tính đến nay, huyện Đại Từ đã có 12 xã được công nhận đạt chuẩn NTM (nhiều nhất tỉnh). Nhờ thực hiện Chương trình XDNTM, toàn huyện đã có những thay đổi tích cực về cơ sở hạ tầng nông thôn, nâng cao đời sống nhân dân. Hiện nay, các xã còn lại đang tập trung nguồn lực đầu tư hoàn thiện những tiêu chí chưa đạt để cán đích NTM theo đúng kế hoạch.
Tuy nhiên, nếu đối chiếu với đồ án quy hoạch NTM của các địa phương thì hiện nay có không ít công trình, dự án quy hoạch một nơi nhưng lại xây dựng một nẻo, hoặc quy hoạch nhưng không thực hiện được. Xin dẫn chứng một vài ví dụ cụ thể: Khu giết mổ gia súc, gia cầm tập trung của xã Cát Nê trước đây được quy hoạch xây dựng tại xóm Nông Trường, nhưng đến nay không thể thực hiện được và hiện xã vẫn chưa có khu giết mổ. Cũng tại xóm này, trước đây có quy hoạch khu trồng nấm nhưng hiện nay lại được người dân trồng cam, bưởi. Giải thích về vấn đề này, ông Đỗ Thanh Tâm, Chủ tịch UBND xã Cát Nê cho biết: Xã không thể triển khai xây dựng khu giết mổ tập trung tại địa điểm đã được quy hoạch bởi nó nằm ngay gần khu chăn nuôi, nếu đặt khu giết mổ tại đây thì nguy cơ xảy ra dịch bệnh cho đàn vật nuôi là khó tránh khỏi. Còn đối với khu trồng nấm thì trước đây khu vực này vốn là trại nấm của người dân, nhưng do gặp khó khăn trong sản xuất nên người dân đã chuyển sang trồng cam canh và bưởi diễn. Ngoài ra, trong quy hoạch, xã Cát Nê có tới 4 khu nghĩa trang, nhưng trên thực tế xã chỉ cần 2 khu là đảm bảo đủ việc chôn cất.
Không chỉ riêng Cát Nê, nhiều xã khác trong huyện cũng có những công trình, dự án triển khai không theo đúng quy hoạch NTM. Về nguyên nhân thì có rất nhiều, ngoài những lý do khách quan (như một số dự án mới phát sinh, hoặc bị vướng mắc trong công tác giải phóng mặt bằng) thì còn có nguyên nhân chủ quan liên quan đến năng lực của đơn vị tư vấn, hoặc cách thức triển khai thực hiện… Ông Nguyễn Văn Thắng, Trưởng phòng Kinh tế - Hạ tầng huyện Đại Từ cho biết: Sau khi có chỉ đạo, hướng dẫn của Trung ương, của tỉnh và các ngành chức năng, huyện đã đẩy mạnh công tác tuyên truyền để cán bộ, đảng viên và nhân dân hiểu rõ vai trò, tầm quan trọng của công tác quy hoạch chung trong XDNTM. Đồng thời, Ban Chỉ đạo XDNTM của huyện đã tổ chức các cuộc họp với các xã, đơn vị tư vấn từng bước xây dựng quy hoạch để trình các cấp có thẩm quyền phê duyệt. Sau khi quy hoạch được duyệt, UBND huyện đã chỉ đạo các xã thực hiện cắm mốc quy hoạch để quản lý. Sau hai năm triển khai Chương trình XDNTM, huyện đã lập xong quy hoạch cho 29/29 xã. Tuy nhiên, tại một số địa phương, công tác tuyên truyền và quản lý mốc giới quy hoạch NTM chưa được chặt chẽ, dẫn đến bị mất mốc giới, gây khó khăn cho công tác quản lý. Thêm vào đó, do các xã lập quy hoạch đồ án NTM từ năm 2011 nên đến nay một số vị trí quy hoạch không còn phù hợp để triển khai dự án phát triển sản xuất hoặc xây dựng công trình kết cấu hạ tầng của địa phương (như: Nhà văn hóa xóm, khu thể thao xã, bãi xử lý rác thải, quy hoạch vùng chăn nuôi, sản xuất, khu dân cư…). Mặt khác, việc lập quy hoạch NTM được triển khai từ xóm đến xã nên nhiều địa phương kê quá nhiều hạng mục đầu tư vào quy hoạch, do đó không có nguồn lực đầu tư...
Trước thực trạng này, hiện nay, huyện Đại Từ đang tập trung rà soát để điều chỉnh quy hoạch NTM cho phù hợp. Trong đó quan trọng là rà soát quy hoạch về đất đai, sản xuất, xây dựng. Từ nay đến tháng 10-2017, huyện sẽ điều chỉnh quy hoạch của toàn bộ các xã trên địa bàn. Tính từ đầu năm tới nay, huyện đã có 9 xã tổ chức rà soát và đề nghị điều chỉnh quy hoạch XDNTM. Để công tác điều chỉnh quy hoạch NTM được thực hiện tốt, huyện đã thành lập hội đồng thẩm định để xuống trực tiếp hướng dẫn các xã. Hiện tại, Ban Chỉ đạo Chương trình của huyện đang thực hiện điều chỉnh quy hoạch tại 5 địa phương là: Ký Phú, Vạn Thọ, Khôi Kỳ, Phú Xuyên và thị trấn Quân Chu. Trong đó, đáng chú ý là các hạng mục: Điều chỉnh quy hoạch chợ nông thôn xã Vạn Thọ; quy hoạch chi tiết sân thể thao xã Khôi Kỳ, Ký Phú; thống nhất việc xây dựng, sửa chữa nhà văn hóa xóm tại tất cả các xã, thị trấn; điều chỉnh quy hoạch các điểm thu gom rác thải.
