Trong bộ tiêu chí quốc gia về xây dựng Nông thôn mới (NTM), tiêu chí số 13 về hình thức tổ chức sản xuất liên quan mật thiết với các tiêu chí còn lại. Thực tế xây dựng NTM những năm qua trên địa bàn tỉnh đã chứng minh, không chỉ nâng cao thu nhập cho nông dân mà các Hợp tác xã (HTX) còn góp phần làm thay đổi diện mạo nông thôn trong thời kỳ hội nhập.
Theo thống kê của Liên minh HTX tỉnh, đến hết năm 2016, toàn tỉnh có 402 HTX. Trong đó, có 181 HTX nông nghiệp và 221 HTX phi nông nghiệp. Tính đến thời điểm này, số lượng đã nâng lên 407 HTX. Tuy còn phát triển ở những mức độ khác nhau, song các HTX đã chủ động vươn lên, thực sự trở thành chỗ dựa tin cậy cho thành viên. Thực tế cho thấy, HTX nếu phát triển đúng hướng sẽ là một yếu tố và động lực quan trọng góp phần tạo nền tảng để thúc đẩy quá trình xây dựng NTM. Bởi lẽ, ngoài tiêu chí số 13, HTX còn góp phần tích cực đảm bảo các tiêu chí: 2 (giao thông), 3 (thủy lợi), 10 (thu nhập), 11 (hộ nghèo), 12 (cơ cấu lao động)… Điều này thể hiện rõ ràng ở các góc độ như: góp phần nâng cao thu nhập, làm tốt dịch vụ cho người dân và tích lũy từ hoạt động sản xuất để đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng ở nông thôn.
HTX dịch vụ sản xuất nông lâm nghiệp Liên Sơn (xã Sơn Cẩm, Phú Lương) là một ví dụ. Được thành lập từ năm 1976, đến nay, HTX đã phát triển trên 1.220 thành viên. Cùng với việc tích cực tham gia vào quy hoạch phát triển sản xuất, quy hoạch thủy lợi, HTX đã đẩy mạnh tuyên truyền, vận động thành viên tham gia góp ngày công, kinh phí làm đường giao thông nông thôn, thuỷ lợi nội đồng, góp phần cùng địa phương thực hiện hiệu quả tiêu chí về giao thông và thuỷ lợi. Song song với đó, HTX đã tiến hành mở rộng và nâng cao chất lượng hoạt động các dịch vụ cung ứng giống, vật tư, đẩy mạnh ứng dụng các biện pháp kỹ thuật sản xuất, đưa các giống cây trồng, vật nuôi cho năng suất, chất lượng cao vào sản xuất. Năm 2016, HTX đã cung ứng được trên 285 tấn phân bón, đáp ứng 70-80% nhu cầu sử dụng phân bón của nhân dân, phục vụ nhu cầu tưới tiêu cho trên 90ha lúa 2 vụ và 50ha cây trồng vụ đông cho 7 xóm: Thanh Trà 1, Thanh Trà 2, Táo 1, Táo 2, Quang Trung 1, Quang Trung 2 và Hiệp Lực. Về dịch vụ tín dụng nội bộ, Ban quản lý đã huy động nguồn vốn trong dân được hơn 5,5 tỷ đồng, thực hiện cho hàng nghìn lượt thành viên vay đầu tư phát triển sản xuất…
Ông Đoàn Quang Vinh, xóm Quang Trung 2 (xã Sơn Cẩm, Phú Lương) cho biết: Ngoài sử dụng các dịch vụ nông nghiệp, từ năm 2007, tôi đã mạnh dạn vay vốn từ HTX để mở xưởng sản xuất gạch thủ công và mua xe ben, máy xúc để làm dịch vụ san lấp mặt bằng. Đến nay, kinh tế gia đình tôi ngày một ổn định, doanh thu đạt 500-700 triệu đồng/năm, thù lao trung bình 8-10 triệu đồng/tháng/lao động lái máy xúc. Có thu nhập ổn định, gia đình tôi tích cực đóng góp tiền, công sức xây dựng đường giao thông, nhà văn hóa và ủng hộ các hoạt động khác ở địa phương.
Đối với các địa phương, hoạt động của các HTX trên địa bàn tỉnh ngày càng thiết thực, hiệu quả đã góp phần thúc đẩy quá trình xây dựng NTM. Đơn cử như tại T.X Phổ Yên, dưới sự quan tâm của chính quyền địa phương, các HTX đã phát huy vai trò trong việc đẩy mạnh ứng dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật, nâng cao trình độ sản xuất, mang lại thu nhập cao hơn cho các thành viên, góp phần quan trọng vào công tác xóa đói giảm nghèo của địa phương. T.X hiện có gần 60 HTX và Quỹ tín dụng đang hoạt động, giải quyết việc làm cho trên 5.900 thành viên và người lao động. Tính đến nay, trên địa bàn T.X đã có 7 xã đạt chuẩn NTM và 13/14 xã (chiếm 93%) đạt tiêu chí số 13.
Nhìn chung, hoạt động của các HTX trên địa bàn tỉnh ngày càng thiết thực, hiệu quả, góp phần thúc đẩy quá trình xây dựng NTM ở các địa phương. Hiện, khu vực HTX hiện có trên 40.800 thành viên và người lao động. Thu nhập bình quân của người lao động đạt trên 30 triệu đồng/người/năm. Ông Ngô Xuân Tình, Phó Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh cho biết: Thời gian tới, Liên minh HTX tỉnh sẽ tích cực phối hợp với các địa phương, dành sự quan tâm, đầu tư về mọi mặt để phát triển kinh tế HTX, tạo cơ sở vững chắc để đẩy nhanh tiến độ xây dựng NTM trên địa bàn tỉnh. Đồng thời, giới thiệu các mô hình HTX thực hiện hiệu quả chương trình xây dựng NTM để nhân rộng, đẩy mạnh hơn nữa công tác tuyên truyền, phổ biến các chương trình phát triển nông nghiệp, xây dựng NTM cho cán bộ, thành viên HTX, giúp họ hiểu rõ được vai trò, nhiệm vụ trong thực hiện chương trình xây dựng NTM ở địa phương…