Việt Nam và Liên hiệp châu Âu (EU) vừa đạt được bước đột phá quan trọng tiến tới ký kết Hiệp định Thương mại tự do (FTA) Việt Nam – EU (EVFTA) khi hai bên thống nhất việc tách riêng nội dung bảo hộ đầu tư và cơ chế giải quyết tranh chấp giữa nhà nước và nhà đầu tư (ISDS) ra khỏi EVFTA thành một hiệp định riêng (gọi là Hiệp định Bảo hộ đầu tư – IPA); thống nhất toàn bộ quá trình rà soát pháp lý EVFTA; thống nhất toàn bộ các nội dung của IPA được tách ra từ EVFTA trước đây.
Bước đột phá mới
EVFTA được lãnh đạo Việt Nam và EU tuyên bố kết thúc đàm phán từ tháng 12-2015. Với các hiệp định khác, thường mất từ sáu tháng đến một năm để rà soát pháp lý và có thể đi đến ký kết. Tuy nhiên, trong trường hợp này thì phức tạp hơn do EU có thay đổi về quy trình phê chuẩn các FTA. Kết quả làm việc giữa Việt Nam và EU vừa qua, hai bên đã hoàn thành toàn bộ các nội dung để có thể chuẩn bị cho việc ký kết và tiếp theo là phê chuẩn EVFTA và IPA. Thời gian tới, hai bên sẽ thực hiện các bước: EU cần dịch EVFTA sang 24 ngôn ngữ, còn phía Việt Nam dịch sang tiếng Việt. Sau đó, EU cần trình Hiệp định ra Hội đồng châu Âu (gồm đại diện lãnh đạo các nước EU để phê duyệt trước khi ký). Sau khi hoàn thành thủ tục, nội dung như trên, hai bên có thể chính thức ký Hiệp định. Nếu mọi việc diễn ra suôn sẻ, Hiệp định có thể được ký kết vào cuối năm 2018, kịp trình Nghị viện châu Âu và Quốc hội Việt Nam phê chuẩn vào đầu năm 2019. Ðối với IPA, quá trình phê chuẩn có thể sẽ lâu hơn vì cần tất cả các nước thành viên EU phê chuẩn thì mới có hiệu lực. Tuy nhiên, điều này không ảnh hưởng quan hệ kinh tế - thương mại hai bên vì chúng ta vẫn còn các IPA đã ký với các thành viên EU.
Ðể Hiệp định được ký kết và phê chuẩn, vẫn còn nhiều việc phải làm. EVFTA là hiệp định đầu tiên của EU với một nước đang phát triển trong khu vực. Hiện EU mới có FTA với Hàn Quốc và mới kết thúc quá trình rà soát pháp lý với Nhật Bản và Xin-ga-po trước Việt Nam khoảng một tháng. Ðể EVFTA được ký kết và có hiệu lực, Việt Nam phải chứng minh đủ khả năng thực thi các tiêu chuẩn cao của Hiệp định. Với kết quả đạt được, cam kết mở cửa thị trường mạnh mẽ trong Hiệp định EVFTA chắc chắn sẽ thúc đẩy quan hệ thương mại song phương, giúp mở rộng hơn nữa thị trường cho hàng xuất khẩu, nhất là những sản phẩm mà Việt Nam có thế mạnh như dệt may, giày dép, nông sản (kể cả gạo, đường, mật ong, rau, củ, quả…), thủy sản, đồ gỗ; máy móc, thiết bị, ô-tô, xe máy, đồ uống có cồn, một số loại nông sản của EU. Có thể nói, toàn bộ hàng xuất khẩu của Việt Nam sang EU sẽ được xóa bỏ thuế nhập khẩu ngay sau khi Hiệp định có hiệu lực, hoặc sau một lộ trình ngắn. Ðây có thể coi là mức cam kết cao nhất mà Việt Nam đạt được trong các FTA đã ký kết cho tới nay. Ðiều này càng có ý nghĩa khi hiện nay, chỉ hơn 42% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang EU được hưởng mức thuế 0% theo Chương trình ưu đãi thuế quan phổ cập (GSP). Tuy nhiên, thời gian tới, khi Việt Nam đạt đến trình độ phát triển kinh tế nhất định thì GSP sẽ không còn nữa. Nếu EVFTA không có hiệu lực sớm thì sẽ rất khó khăn cho doanh nghiệp Việt Nam cạnh tranh ở thị trường EU.
Thời gian qua, quan hệ thương mại - đầu tư giữa Việt Nam và EU đã có những bước phát triển tích cực. Kim ngạch thương mại song phương đã tăng hơn 12 lần, từ mức 4,1 tỷ USD năm 2000 lên hơn 50,4 tỷ USD năm 2017; trong đó xuất khẩu của Việt Nam vào EU tăng 13,6 lần (từ 2,8 tỷ USD lên hơn 38,3 tỷ USD) và nhập khẩu vào Việt Nam từ EU tăng hơn 9 lần (1,3 tỷ USD lên 12,1 tỷ USD). Ðiểm nổi bật nhất trong quan hệ thương mại - đầu tư giữa Việt Nam và EU là tính bổ sung lẫn nhau mạnh mẽ. Có rất ít lĩnh vực mà hai bên cạnh tranh đối đầu. EVFTA sẽ mang đến những lợi ích kinh tế to lớn, thiết thực cho cả hai bên. Trên cơ sở đó, tiềm năng phát triển thương mại, đầu tư và hợp tác song phương sau khi EVFTA được ký kết là rất lớn. Trong bối cảnh Việt Nam đang tích cực đàm phán, ký kết, thực hiện các FTA với nhiều đối tác thương mại lớn thì EVFTA sẽ có tác động cộng hưởng với Cộng đồng Kinh tế ASEAN và các Hiệp định FTA khác, tạo ra sức hút cho đầu tư từ EU, từ đó thúc đẩy quá trình đổi mới mô hình tăng trưởng của Việt Nam, góp phần xây dựng môi trường kinh doanh minh bạch, ổn định cho các doanh nghiệp, nhà đầu tư.
Lợi ích to lớn, thiết thực
Với cam kết xóa bỏ thuế nhập khẩu lên tới hơn 99% biểu thuế và giá trị thương mại mà hai bên đã thống nhất, cơ hội gia tăng xuất khẩu cho những mặt hàng Việt Nam có lợi thế như dệt may, da giày, nông thủy sản (kể cả gạo, đường, mật ong, rau, củ, quả), đồ gỗ... là rất đáng kể. Các mặt hàng trước đây chúng ta chưa thể xuất khẩu do hàng rào thuế quan còn cao, giờ cũng sẽ có thể tiếp cận được thị trường EU với giá cả cạnh tranh hơn. Theo các chuyên gia quốc tế, riêng với dệt may, EVFTA có thể giúp Việt Nam xuất khẩu tăng thêm được 1,54 tỷ USD vào năm 2023 và 5,82 tỷ USD vào năm 2028 so với trường hợp không có FTA. Ðây là những con số rất có ý nghĩa bởi theo tính toán chung, cứ 1 tỷ USD xuất khẩu hàng dệt may sẽ tạo ra khoảng 250 nghìn việc làm trực tiếp. Ðối với EU, lợi ích thu được cũng rất rõ ràng, nghiên cứu của EU đã chỉ ra EVFTA sẽ tăng thu nhập quốc dân của EU trong dài hạn, với mức tăng có thể lên tới 29,5 tỷ ơ-rô. Ðể khai thác tối đa lợi ích của Hiệp định này, các doanh nghiệp của chúng ta, nhất là các doanh nghiệp nhỏ và vừa, cần chủ động nghiên cứu thông tin để có sự chuẩn bị tích cực. Việc chuẩn bị nên được tiến hành toàn diện từ nghiên cứu cơ hội, thách thức của thị trường EU đến các giải pháp như nâng cao chất lượng, mẫu mã sản phẩm; phát huy lợi thế cạnh tranh, tăng hiệu suất... Cần lưu ý là để tận dụng được ưu đãi từ Hiệp định, doanh nghiệp cần bảo đảm sản phẩm đáp ứng yêu cầu về quy tắc xuất xứ, về tiêu chuẩn kỹ thuật và về vệ sinh an toàn động thực vật của EU...
Việc thúc đẩy thu hút đầu tư từ EU vào Việt Nam là một trong những kỳ vọng, những lợi ích tương đối rõ ràng, có thể dự đoán được từ khi hai bên chuẩn bị khởi động đàm phán. Hiện nay, mặc dù chưa có Hiệp định FTA, nhưng tính đến năm 2017, đã có 24 trong tổng số 28 nước thành viên EU đầu tư vào Việt Nam với khoảng 2.000 dự án còn hiệu lực, tổng vốn đầu tư đăng ký đạt hơn 21,5 tỷ USD. Các nhà đầu tư EU đã có mặt tại hầu hết các ngành kinh tế quan trọng của Việt Nam, tập trung nhiều nhất vào công nghiệp chế biến, chế tạo; sản xuất, phân phối điện khí nước; thông tin truyền thông; kinh doanh bất động sản; khai khoáng. Sau khi hiệp định được ký kết, môi trường đầu tư - kinh doanh của Việt Nam sẽ được cải thiện theo hướng cởi mở, thông thoáng hơn; hệ thống pháp luật, chính sách ổn định và minh bạch hơn, đầu tư từ EU được dự đoán sẽ tăng trưởng hơn nữa.
Tính đến hết tháng 4-2018, kim ngạch xuất nhập khẩu giữa Việt Nam và EU đạt 17,34 tỷ USD, tăng 14,91% so với năm 2017, trong đó xuất khẩu đạt 13,36 tỷ USD (tăng 16,92%) và nhập khẩu đạt 3,98 tỷ USD (tăng 8,64%). Các thị trường có giá trị xuất khẩu đạt hơn 2 tỷ USD trong tháng 4-2018 là Hà Lan (2,33 tỷ USD, tăng 13% so với cùng kỳ năm 2017) và Ðức (2,25 tỷ USD, tăng 9,6%).
Theo nghiên cứu của các chuyên gia quốc tế, EVFTA sẽ giúp xuất khẩu của Việt Nam tăng thêm bình quân từ 4% đến 6%/năm trong vòng 10 năm kể từ khi Hiệp định có hiệu lực. Giả sử EVFTA có hiệu lực vào năm 2019 thì xuất khẩu vào EU sẽ tăng thêm 6 tỷ USD ngay trong 1 đến 2 năm đầu tiên so với trường hợp không có FTA. Tới năm 2028, sẽ tăng thêm từ 75 đến 76 tỷ USD so với trường hợp không có FTA.
.jpg?width=300&height=-&type=resize)
