Cùng với số lượng hợp tác xã (HTX) lớn (hiện có 566 đơn vị), nhiều hơn đa phần các tỉnh khác ở khu vực phía Bắc, chất lượng hoạt động của các HTX tại tỉnh cũng được Liên minh HTX Việt Nam đánh giá cao. Kết quả đó có được trước hết là từ nỗ lực nội tại của chính các HTX, đồng thời không thể không nhắc đến sự quan tâm hỗ trợ, tạo điều kiện của các cấp, ngành chức năng, trong đó có hiệu quả của việc xây dựng các HTX điển hình tiên tiến.
Để thúc đẩy phong trào HTX thì cần thiết là phải lựa chọn và xây dựng các HTX kiểu mới điển hình tiên tiến trên các lĩnh vực nhằm tạo sức lan tỏa, nhân rộng. Điều đó góp phần xóa bỏ định kiến của không ít người về mô hình HTX kiểu cũ, giúp mọi người thấy rõ hơn, đầy đủ hơn hơn về vai trò, ý nghĩa của HTX kiểu mới trong việc hỗ trợ kinh tế hộ, tạo liên kết bền vững trong sản xuất, tiêu thụ sản phẩm và góp phần quan trọng trong xây dựng nông thôn mới. Ông Nguyễn Văn Dũng, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh chia sẻ như vậy và cho biết thêm: Việc xây dựng các mô hình HTX điển hình tiên tiến đã được tỉnh quan tâm chỉ đạo từ lâu, là một chỉ tiêu cứng trong Đề án Phát triển kinh tế tập thể (KTTT); được các địa phương, ngành chức năng quan tâm triển khai và đã đạt nhiều kết quả đáng ghi nhận.
Việc lựa chọn và xây dựng các mô hình HTX điển hình là trách nhiệm chính và trước tiên của cấp huyện. Hiện không có tiêu chí cụ thể cho việc lựa chọn mô hình HTX và xác định HTX là điển hình tiên tiến, các cấp, ngành thường dựa vào một số biểu hiện thuộc đặc trưng cơ bản nhất của HTX kiểu mới, như: Hỗ trợ hiệu quả cho thành viên nhưng vẫn đảm bảo tính tự chủ của kinh tế hộ; đúng nguyên tắc tự nguyện, tự chủ và tự chịu trách nhiệm; có sản phẩm và dịch vụ tốt; đảm bảo việc làm cho người lao động; tạo được sự liên kết bền vững trong sản xuất, tiêu thụ sản phẩm; ban lãnh đạo năng động, tâm huyết… Các mô hình HTX có tiềm năng trở thành điển hình sẽ được quan tâm tư vấn, hỗ trợ bằng nhiều hình thức: Vay vốn ưu đãi từ Quỹ hỗ trợ HTX tỉnh, thu hút nhân lực trẻ có trình độ về làm việc, tập huấn, đào tạo nghề, thiết kế mẫu mã, quảng bá, kết nối tiêu thụ sản phẩm…
Từ chủ trương và cơ chế cụ thể đó, thời gian gần đây, nhiều HTX được lựa chọn để xây dựng thành mô hình hoặc đã là điển hình tiên tiến được tạo điều kiện, hỗ trợ như: HTX Chè La Bằng, HTX Chè Nhật Thức, HTX Chè Hảo Đạt, HTX Nông sản an toàn Tràng Xá, HTX Rau an toàn Hùng Sơn, HTX Đông Cao, HTX Hoa Trung, HTX Gà đồi Đông Thịnh… Chị Hoàng Thị Hải, Giám đốc HTX Nông sản an toàn Liên Minh (xã Liên Minh, Võ Nhai) bày tỏ: Khi mới thành lập HTX năm 2018, trong điều hành, quản trị và xây dựng phương án sản xuất – kinh doanh, chúng tôi gặp nhiều bỡ ngỡ, các thành viên cũng chưa tin tưởng nhiều vào Ban lãnh đạo, thiếu vốn hoạt động nên rất khó khăn. Để phát triển và sản phẩm bước đầu có chỗ đứng trên thị trường như hiện nay, yếu tố quan trọng là chúng tôi được các cơ quan chuyên môn của huyện tư vấn, hỗ trợ sản xuất chè VietGAP, được cán bộ Liên minh HTX tỉnh thường xuyên động viên, tư vấn sản xuất – kinh doanh, quản lý HTX, được hỗ trợ 150 triệu đồng để mua máy chế biến chè, đào tạo nghề cho các thành viên.
Ngoài hỗ trợ của Trung ương và của tỉnh, một số địa phương đã quan tâm dành nguồn ngân sách thường xuyên hỗ trợ cho các HTX, nhất là những đơn vị được xây dựng điểm, đồng thời triển khai khá hiệu quả các cơ chế hỗ trợ HTX. Ví dụ như huyện Đại Từ mỗi năm dành từ 500-700 triệu đồng hỗ trợ các mô hình HTX điểm xây dựng vùng nguyên liệu, mua sắm thêm trang thiết bị sản xuất.
Vì vậy, số lượng và chất lượng mô hình HTX điển hình tiên tiến của tỉnh liên tục tăng và xuất hiện ở hầu khắp các ngành, lĩnh vực. Đến nay, toàn tỉnh có 62 mô hình HTX điển hình tiên tiến, trong đó có một số mô hình cấp quốc gia (HTX Chè Tân Hương, HTX Vận tải ô tô Tân Phú…).
Trong bối cảnh khu vực KTTT còn nhiều khó khăn, yếu kém và dễ “tổn thương”, không ít người còn nghi kị, định kiến với HTX thì các mô hình HTX điển hình tiên tiến hoạt động đúng bản chất, hiệu quả sẽ như những điểm sáng, góp phần quan trọng thúc đẩy phong trào HTX. Thực tế hiện nay, nhiều mô hình HTX điển hình của tỉnh đã tạo được “tiếng vang”, thu hút nhiều tổ chức, cá nhân đến tham quan học tập. Lãnh đạo một số HTX điển hình đã được mời đi chưa sẻ kinh nghiệm, truyền dạy tại các lớp tập huấn cán bộ, thành viên HTX, đào tạo nghề ở nhiều nơi.
