Với mô hình kinh tế vườn không giống ai - trên thanh long, dưới chè nên nhiều người trong vùng gọi chị Phùng Thị Xuân, xóm Làng Hin, xã Phấn Mễ (Phú Lương) là một nông dân khác biệt.
Nói về chị Xuân, chị Dương Thị Hồng, Chủ tịch Hội Nông dân xã Phấn Mễ, tâm đắc: Mô hình vườn của gia đình chị Xuân đáp ứng được các yêu cầu nông dân mong đợi. Đó là tiết kiệm đất, nước tưới, phân bón, thuốc trừ sâu; không ô nhiễm môi trường và ít công lao động, nhưng mang lại hiệu quả kinh tế cao. Hiện mô hình này đang được nhiều nông dân trong vùng áp dụng, làm theo.
Nhắc đến mô hình của gia đình, không cần mở nhật ký sản xuất của gia đình, chị Xuân nói làu làu: Gia đình tôi có hơn 5.000m2 đất vườn, 3.600m2 đất ruộng. Ruộng cấy 2 vụ, sau khi phơi khô, quạt sạch thu được 4 tấn thóc; chè hái 7 lứa/năm được gần 1 tấn; thanh long trồng gần 1.000 trụ. Hiện, tôi đang trồng thay thế hơn 400 trụ thanh long giống mới, hơn 500 trụ thanh long ruột đỏ, còn lại cho thu hoạch ổn định với sản lượng 25 tấn/năm. Chưa kể thu nhập từ 2 chiếc máy cày, máy bừa của gia đình làm dịch vụ ngoài đồng.
Miệng nói, tay thoăn thoắt bổ thanh long mời khách, cử chỉ gần gũi, thân thiện, tôi cảm nhận được ở chị Xuân như vậy… Chị mau mắn bảo: Trước đây, gia đình còn có ổi, vải nhưng đã phá hết để chuyển đất sang trồng thanh long và chè, nên nhà chỉ có nước trà và quả đỏ đãi khách… Tôi nói vui: Trà thơm, quả ngọt làm dịu vợi oi nồng ngày Hè...
Đưa chúng tôi ra thăm vườn, câu chuyện vượt khó thoát nghèo, vươn lên trở thành hộ có kinh tế khá giả của gia đình chị càng thêm phấn chấn. Tôi thầm nhủ: Ai cũng có một quá khứ vất vả, cực nhọc để tạo lập cuộc sống. Nhưng với chị có lẽ khác.
30 năm trước, chị Xuân lập gia thất cùng anh Trần Văn An, người cùng xã. Ngày ra ở riêng, bố mẹ chồng chia cho 10 sào ruộng và hơn 5.000m2 đất gò đồi để hai vợ chồng tự cấy trồng lấy cái ăn. Có đất sản xuất nhưng thiếu vốn đầu tư, nên lúc nông vụ thư nhàn, vợ chồng chị tranh thủ vào rừng đốn củi, bóc măng mang ra chợ bán, đi làm thuê lấy tiền công. Có đồng nào cũng đều gom lại mua con lợn, con gà gầy tạo vốn đầu tư cho sản xuất.
Rồi các con lần lượt ra đời. Cái ăn, cái mặc, học hành con trẻ đều cần đến tiền. Đủ thứ việc động đâu đều trông vào hạt thóc. Cũng như nhiều gia đình nông dân khác, mảnh vườn của gia đình chị được xới lộn lên để trồng nhiều loại cây, bắt đầu là mơ lai, hồng không hạt, vải. Nhưng quả chín không đủ ngọt nuôi người, chị Xuân đành chặt bỏ, chuyển đất sang trồng chè; rồi đổ trụ bê tông trồng xen thanh long ruột đỏ.
Để có được khu đất bằng phẳng như bây giờ, vợ chồng chị phải đổ nhiều mồ hôi san bạt, cải tạo. Chị cho biết: Năm 2007, tôi phá bỏ diện tích chè già cỗi và trồng lại bằng chè cành giống mới. Năm 2014, tôi mua sắt, xi măng, cát, sỏi tự đúc thêm trụ trồng thanh long ruột đỏ. Vậy là 7 năm nay, trên cùng một diện tích đất, tôi thu được 2 loại sản phẩm: Thanh long ở tầng trên, chè ở tầng dưới.
Tôi nói vui: Còn đàn gà cục tác bới đất tìm mồi dưới gốc chè và bên chân trụ thanh long.
Chị cười bảo: 2 loại cây tôi trồng trên cùng một diện tích đất đều cho thu hoạch từ tháng Tư đến hết tháng Mười. Công việc vất vả hơn, nhưng cho tôi thu nhập kép… Giây lát dừng lời, vẻ suy nghĩ, chị tiếp tục câu chuyện: Để giảm công sức lao động, giảm chi phí mua phân bón, tôi duy trì nuôi dăm, ba con lợn trong chuồng, toàn bộ chất thải được xử lý qua bể biogas. Nhờ đó, gia đình không phải mua chất đốt, đồng thời, có nước bơm tưới cho bãi chè và trụ thanh long. Một thú vị là nước bể biogas đã qua xử lý bảo đảm không ô nhiễm môi trường, nhưng vẫn rất tốt cho cây trồng. Vì thế, gia đình không tốn chi phí đầu tư mua phân bón hóa học. Hơn nữa, cây trồng phát triển khỏe mạnh, kháng bệnh tốt, không phải sử dụng đến thuốc trừ sâu.
Thời đại số, mạng xã hội giúp chị Xuân có khách hàng ở nhiều tỉnh, thành trên cả nước. Cứ Zalo, Facebook… khách hàng được thăm vườn trực tuyến, trầm trồ ngắm 2 thứ cây cộng sinh trên cùng một diện tích đất. Kể từ mùa Xuân đến hết mùa Hạ, khi chè mơn mởn búp non màu diệp lục, thì thanh long đua hoa trắng tinh khôi, khi lúc lỉu quả. 2 thứ cây ở hai tầng cao thấp tự điểm tô cho nhau, tạo thành khung cảnh đẹp khiến nhiều người mãn nhãn tìm về tham quan, học tập mô hình.
