Đại Từ là vùng đất có nhiều đồi núi, điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng rất thích hợp với việc trồng các loại cây ăn quả. Phát huy tiềm năng, lợi thế này, những năm gần đây, huyện tập trung chỉ đạo và hỗ trợ bà con nhân dân mở rộng diện tích trồng, từng bước hình thành các vùng cây ăn quả tập trung có giá trị kinh tế cao.
Với mục tiêu chuyển đổi cơ cấu cây trồng để nâng cao giá trị, hiệu quả kinh tế, thời gian gần đây, cây ăn quả được coi là một trong những loại cây trồng chủ lực trên địa bàn huyện Đại Từ. Nhằm mở rộng diện tích cây ăn quả, huyện chỉ đạo các xã tận dụng những vùng đất bãi, gò đồi và diện tích trồng lúa, chè không hiệu quả để chuyển sang trồng cây ăn quả. Cùng với đó, Phòng Nông nghiệp - PTNT, Trạm Khuyến nông huyện thường xuyên phối hợp với các địa phương tổ chức tập huấn và vận động nhân dân tích cực cải tạo đất, đưa các giống cây ăn quả có giá trị kinh tế cao vào sản xuất, góp phần quan trọng nâng cao thu nhập, đời sống của bà con.
Một trong những loại cây ăn quả mũi nhọn ở Đại Từ là cây bưởi. Hiện nay, trên địa bàn huyện có hơn 100ha bưởi, gồm các giống chính là bưởi Hoàng trạch, bưởi Diễn và bưởi da xanh. Với cơ chế Nhà nước hỗ trợ 70% giá giống và 50% lượng vật tư phân bón, mỗi năm huyện mở rộng được trên 30ha bưởi. Năm nay, toàn huyện trồng mới 33ha, tập trung ở các xã: Khôi Kỳ, Phú Cường, Mỹ Yên, Ký Phú, Cát Nê và Yên Lãng. Thời điểm này, bà con vừa thu hoạch xong vụ bưởi Hoàng trạch và chuẩn bị bước vào vụ thu hoạch bưởi Diễn. Ban đầu, cây bưởi Diễn được đưa về trồng tại xã Tiên Hội từ những năm 2001-2002, sau đó dần nhân rộng ra các xã khác. Ông Tô Viết Sơn, Chủ tịch UBND xã Tiên Hội cho biết: Đất đai ở đây đặc biệt phù hợp với các loại cây ăn quả, nên thời gian gần đây, xã đã tập trung đẩy mạnh phát triển các loại cây ăn quả, nhất là bưởi Diễn. Ngoài các diện tích đất đồi, bãi, bà con đã trồng cây ăn quả xen canh với cây chè. Hiện nay, trong tổng số gần 100ha cây ăn quả của xã thì có đến gần 60ha là bưởi, và xã đang triển khai ô mẫu thâm canh bưởi diễn tại các xóm Tiên Trường 1, Tiên Trường 2 và Đại Quyết, với tổng diện tích 4ha. Đồng thời, xã cũng đang tiếp tục nhân rộng diện tích sản xuất bưởi theo tiêu chuẩn VietGAP, nâng cao chất lượng quả, uy tín trên thị trường, từng bước phát triển nhãn hiệu bưởi Tiên Hội.
Cùng với cây bưởi, các loại cây ăn quả khác cũng đang phát triển mạnh ở huyện và liên tục được mở rộng diện tích như: nhãn, cam Canh, cam Cao phong, chuối, ổi… Ngày càng nhiều mô hình trồng cây ăn quả có doanh thu tiền tỷ mỗi năm. Một trong số đó phải kể đến mô hình trồng nhãn của gia đình ông Hàn Tân Hoa, xóm Tiên Trường 2. Với diện tích trên 6.000m2 đất vườn đồi, hiện nay ông có khoảng trên 100 gốc nhãn đang tuổi cho trái nhiều với khoảng 2 tạ quả/vụ/cây. Với kinh nghiệm gần 10 năm trồng nhãn, cộng với sự cần cù ham học hỏi, hiện nay, ông Hoa đã ghép thành công cây nhãn lồng Hưng Yên với cây nhãn miền để có chất lượng quả ngon, giá bán cao hơn, đồng thời rút ngắn thời gian cho quả. Nếu như trước, phải mất 3 năm sau khi trồng nhãn mới cho quả thì những cây nhãn ghép của ông chỉ cần 2 năm là có thể thu hoạch.
Hay mô hình trồng cam của ông Nguyễn Văn Ánh, xóm La Vĩnh, xã Cát Nê cũng đang được các lái buôn biết đến. Ông Ánh cho biết: Tôi vốn làm vận tải, lập nghiệp và phát triển doanh nghiệp ở tận miền Trung. Mỗi lần về quê, thấy đất đai rộng rãi, màu mỡ, trong khi bà con cấy lúa, trồng khoai, thu nhập chẳng được bao nhiêu, nên tôi đã mua đất đồi, bãi để trồng cam. Với cách thức là bỏ tiền thuê chuyên gia đến trồng, chăm sóc, mặc dù đầu tư cao, song tránh được rủi ro, giống như mua hàng được bảo hành, cây chết sẽ được trồng lại, ngoài ra, quá trình sinh trưởng, phát triển của cây đều được các chuyên gia thực hiện đúng kỹ thuật nên cây trồng phát triển tốt, năng suất, chất lượng đạt cao. Nhờ đó, ngay từ vụ đầu tiên, với 6ha cam Cao Phong, tôi thu được 9 tấn quả, bán được 500 triệu đồng. Năm nay là vụ thu thứ hai chắc chắn năng suất sẽ đạt cao hơn. Ngoài cam Cao Phong, năm nay tôi có 2ha cam Canh bắt đầu cho thu hoạch.
Đến nay, toàn huyện có trên 300ha cây ăn quả các loại đang cho thu hoạch, tập trung ở các xã: Tiên Hội, Quân Chu, Cát Nê, Ký Phú, Yên Lãng và thị trấn Quân Chu. Bước đầu đã hình thành các vùng trồng cây ăn quả tập trung, mang lại hiệu quả kinh tế cao như: bưởi Diễn ở Tiên Hội, bưởi Hoàng trạch, nhãn ghép, chuối ở Quân Chu… Hiện nay, song song với việc khuyến khích nhân dân chuyển đổi những diện tích cây trồng kém hiệu quả sang trồng cây ăn quả, tiếp tục mở rộng diện tích trồng cây ăn quả, huyện đặc biệt chú trọng đến nâng cao chất lượng trái cây thông qua đưa các giống cây trồng có năng suất, chất lượng vào thâm canh, áp dụng quy trình sản xuất cây ăn quả theo tiêu chuẩn VietGAP. Ngoài ra, huyện tập trung rà soát, quy hoạch vùng sản xuất cây ăn quả tập trung, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, quảng bá sản phẩm, phát triển thị trường. Với sự quan tâm đầu tư phát triển cây ăn quả, trong tương lai, Đại Từ sẽ có thêm nhiều vùng sản xuất cây ăn quả tập trung, giá trị cao trên bản đồ cây ăn quả ở địa phương. Nhất là hiện nay, Đại Từ là một trong những địa phương được tỉnh quy hoạch vùng sản xuất cây ăn quả công nghệ cao với 200ha, gồm: bưởi, cam, nhãn. Với cơ chế chính sách ưu đãi, sự quan tâm đầu tư về xúc tiến thương mại, khoa học kỹ thuật, cơ sở hạ tầng… chắc chắn cây ăn quả sẽ là một điểm nhấn trong cơ cấu cây trồng ở địa phương.