Bản Ngoại là xã có diện tích cây màu tập trung lớn của huyện Đại Từ, cũng là một trong những địa phương đi đầu trong việc xây dựng các vùng sản xuất chuyên canh các loại cây màu. Nhờ nhanh nhạy trong việc chuyển đổi cây trồng, nên bà con ở đây không những đẩy được đói, nghèo lùi xa mà nhiều hộ còn có thể làm giàu từ sản xuất nông nghiệp.
Dẫn chúng tôi đi thăm những cánh đồng vừa được bà con trồng các loại cây màu vụ đông, đồng chí Triệu Hồ Quang, Chủ tịch UBND xã Bản Ngoại cho biết: Vụ đông là vụ sản xuất chính trong năm của người dân ở đây, nên được bà con chú trọng lắm. Ngay sau khi thu hoạch xong lúa mùa là người dân tập trung làm đất, đánh luống trồng các loại cây màu. Vụ này, toàn xã trồng được trên 80ha cây màu các loại như: củ đậu, khoai tây, cà chua, rau…
Thời điểm này, người dân trong xã đang tập trung chăm sóc các loại cây trồng, đồng thời thu hoạch các diện tích củ đậu được trồng trước đó. Để củ đậu cho thu hoạch mùa này, bà con đã xuống giống trồng từ tháng 7, gối tiếp tháng 8 và tháng 9, như vậy thời gian thu hoạch sẽ kéo dài từ tháng 10 đến sau Tết Nguyên Đán. Củ đậu vụ này thường ngọt, được giá nên bà con trồng nhiều hơn các vụ khác. Đây còn là loại cây dễ trồng, ít sâu bệnh, nên năng suất khá ổn định. Bởi thế, từ khi cây củ đậu xuất hiện ở địa phương đến nay, bà con liên tục duy trì và không ngừng mở rộng diện tích. Hiện toàn xã có trên 22ha củ đậu, mỗi năm cho sản lượng trên 1.000 tấn.
Cùng với củ đậu, dưa hấu cũng là cây trồng gắn bó lâu năm với người dân Bản Ngoại và đem lại thu nhập khá. Hiện, toàn xã có trên 11ha, năng suất đạt trên 24 tấn/ha, sản lượng gần 269 tấn/năm. Chị Lâm Thị Chiến, thôn Phú Hạ cho biết: Năm ngoái dưa được mùa, quả nào quả nấy to đẫy đà, gia đình tôi có 10 sào ruộng thì một nửa trồng củ đậu, nửa còn lại trồng dưa, thu được hơn 6 tấn quả, trừ chi phí lãi gần 40 triệu đồng. Đấy là chưa tính hai vụ củ đậu cũng được mùa, được giá.
Ngoài hai loại cây trồng được bà con trồng nhiều là dưa hấu và củ đậu, Bản Ngoại được biết đến là địa phương luôn đi đầu trong việc chuyển đổi cây trồng, mạnh dạn đưa các loại cây trồng mới vào trồng thử nghiệm và phát huy hiệu quả. Đơn cử như năm 2016, anh Nguyễn Văn Di, xóm Phố đã đưa vào trồng thử 1 sào dưa vàng vân lưới. Qua chăm sóc, theo dõi quá trình phát triển của cây, anh khẳng định: Loại dưa này có khả năng phát triển trên đất Bản Ngoại, chất lượng quả ngọt, vỏ mỏng và điều đặc biệt là giá bán của loại dưa này trên thị trường hiện rất cao: trên 40.000 đồng/kg.
Bên cạnh những cây trồng mới, các loại cây màu truyền thống cũng được bà con không ngừng mở rộng như: Khoai tây, cà chua, dưa bở, dưa lê, bí, rau… với tổng diện tích trồng màu cả năm của xã là trên 300ha. Trong đó, diện tích chuyên canh các loại cây màu là gần 100ha. Giá trị sản phẩm thu hoạch bình quân trên 1ha đất trồng trọt đạt gần 100 triệu đồng. Riêng đối với các diện tích chuyên canh cây màu đạt 270 triệu đồng/ha/năm, cao hơn bình quân chung toàn huyện gần 170 triệu đồng. Nhờ đó, đời sống của người dân ngày càng nâng lên, theo kết quả bình xét hộ nghèo đa chiều đầu năm 2016, xã còn trên 500 hộ nghèo, chiếm trên 23%, đến cuối năm giảm xuống còn 320 hộ, chiếm trên 14%.
Đồng chí Chủ tịch UBND xã cho biết thêm: Đối với 1 xã thuần nông như Bản Ngoại thì để giảm được gần 200 hộ nghèo trong vòng 1 năm là một sự nỗ lực lớn. Xã có 19 xóm, trên 2.000 hộ dân, đa số người dân ở đây đều làm nông nghiệp, vì thế để nâng cao đời sống thì không cách nào khác là phải chuyển đổi cây trồng, nâng cao hiệu quả kinh tế trong sản xuất nông nghiệp. Sở dĩ, Bản Ngoại luôn tích cực đưa các loại cây trồng mới vào sản xuất cũng không ngoài mục tiêu tìm ra loại cây trồng phù hợp với điều kiện đất đai, mang lại hiệu quả kinh tế cho người dân. Cái thuận của Bản Ngoại là với tổng diện tích trên 1.200ha đất sản xuất nông nghiệp, địa phương có nhiều cánh đồng rộng, tương đối bằng phẳng, và nguồn nước tưới rất dồi dào. Hiện nay, xã đang đầu tư xây dựng tuyến kênh mương chính qua các xóm: Phố, Rừng Lâm, Quang Trung, Khâu Giang… với tổng chiều dành 500m để tạo điều kiện cho bà con sản xuất, giúp người dân có thể mở rộng được diện tích cây màu. Xã cũng đang đưa vào trồng thử nghiệm mô hình cây măng tây và sắp tới sẽ tiếp tục đưa một số cây trồng mới có tiềm năng phát triển như: ớt, dưa lưới... đồng thời mở rộng diện tích chuyên canh cây màu, quy hoạch vùng sản xuất nông nghiệp công nghệ cao để bắt kịp xu thế phát triển nông nghiệp hiện nay.