Nâng cao giá trị lúa nếp Thầu Dầu

Khi nhắc đến đặc sản lúa gạo của Phú Bình, nhiều người nhớ ngay đến lúa nếp Thầu Dầu, loại gạo có hương thơm nhẹ, ăn có vị đậm dẻo, đã được Cục Sở hữu trí tuệ công nhận nhãn hiệu tập thể vào năm 2012. Để đưa đặc sản này đến gần hơn với người tiêu dùng, những năm qua, huyện Phú Bình đã triển khai nhiều giải pháp, trong đó chú trọng đến công tác nâng cao chất lượng giống và sản xuất lúa theo hướng hữu cơ, an toàn.  

Trao đổi với chúng tôi, ông Nguyễn Văn Hòa, Trưởng phòng Nông nghiệp và PTNT huyện thông tin: Phú Bình là huyện thuần nông, tổng diện tích đất trồng lúa hàng năm trên 12.000ha, trong đó diện tích lúa nếp Thầu Dầu khoảng 120ha, được gieo trồng chủ yếu tại các xã Úc Kỳ, Xuân Phương, Nhã Lộng (phù hợp với thổ nhưỡng nơi đây). Loại lúa nếp Thầu Dầu này do có nhiều ưu điểm như: Thơm, dẻo, vị đậm, có hàm lượng dinh dưỡng cao hơn các giống nếp khác nên được người dân địa phương sử dụng làm các loại bánh, rượu, đặc biệt là sản xuất tương của làng nghề truyền thống tương nếp Úc Kỳ… Tuy nhiên, đây là giống lúa bản địa, người dân thường tự để giống cho các vụ sau nên dễ bị lẫn tạp, thái hóa. Chính vì vậy, trong 3 năm liên tiếp (2016-2018), Phòng Nông nghiệp và PTNT đã phối hợp với Trung tâm hợp tác Quốc tế Trường Đại học Thái Nguyên và UBND xã Úc Kỳ triển khai mô hình chọn lọc, phục tráng giống lúa nếp Thầu Dầu. Kết quả, đã chọn được 200kg hạt giống siêu nguyên chủng của 8 dòng nếp Thầu Dầu thấp cây với nhiều ưu điểm: Khả năng chống chịu sâu bệnh cao hơn; năng suất trung bình của các dòng đạt trung bình 47 tạ/ha (cao hơn khoảng 1-2 tạ/ha so với giống lúa cũ).

Cùng với việc chọn lọc giống lúa chất lượng, huyện Phú Bình cũng quan tâm, khuyến khích, tạo điều kiện để các địa phương, người dân tiếp cận, đưa  tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất. Đơn cử như xã Úc Kỳ, một trong 3 địa phương được chọn làm điểm xây dựng Dự án Cánh đồng mẫu lớn và cũng là vùng trọng điểm gieo trồng giống nếp Thầu Dầu của huyện (Úc Kỳ có 80ha lúa nếp Thầu Dầu). Trong vụ mùa năm 2019, huyện Phú Bình đã phối hợp với Trung tâm Khuyến nông tỉnh và Công ty TNHH một thành viên Quế Lâm Phương Bắc thực hiện mô hình sản xuất lúa nếp Thầu Dầu theo hướng hữu cơ tại cánh đồng mẫu lớn của địa phương. Tham gia mô hình này, 143 hộ dân ở 5 xóm Trại, Tân Lập, Múc, Ngoài 1, Ngoài 2 có đất nằm trong “cánh đồng mẫu lớn” đã đăng ký gieo cấy với diện tích ban đầu 14ha. Tham gia mô hình, người dân được tập huấn kiến thức, hỗ trợ tiền giống lúa, phân bón và thuốc bảo vệ sinh học. Gieo trồng bằng giống lúa nếp Thầu Dầu được hỗ trợ, gia đình tôi thu được thóc to đều, tỷ lệ chắc hạt cao hơn năm trước, ở 4 sào gieo cấy, năng suất trung bình đều đạt 1,7 tạ/sào, cao hơn 20-30kg/sào so với mọi năm. 

Không chỉ quan tâm đến khâu sản xuất, với mục tiêu phát triển nông nghiệp theo hướng hàng hóa, góp phần nâng cao thu nhập cho người dân, huyện Phú Bình cũng chú trọng hình thành chuỗi liên kết từ khâu sản xuất đến khâu tiêu thụ. Cụ thể, các ngành chức năng của huyện đã hướng dẫn, tạo điều kiện thuận lợi để xã Úc Kỳ thành lập Tổ liên kết lúa nếp Thầu Dầu, đồng thời hỗ trợ Tổ liên kết 2 máy hút chân không, cấp phát trên 2.000 bao bì và trên 10.300 tem dán mang nhãn hiệu tập thể lúa nếp Thầu Dầu cho các hộ đăng ký sử dụng nhãn hiệu. Bà Dương Thị Thành, Tổ trưởng Tổ liên kết chia sẻ: Tổ liên kết hiện có 30 thành viên, để tăng hiệu quả hoạt động, Tổ phân chia thành 3 nhóm như: nhóm sản xuất giống lúa, nhóm thu mua, chế biến và nhóm tiêu thụ sản phẩm. Tổ cũng đứng ra bao tiêu cả sản phẩm của tổ viên và người dân, với giá 25-30 nghìn đồng/kg (cao hơn 15-20% so với bán thô thông thường).

Cùng với sản phẩm lúa gạo, các sản phẩm làm từ nếp Thầu Dầu như bánh chưng, bánh dày, tương nếp cũng được địa phương giới thiệu trong các hoạt động lễ hội, hội chợ để quảng bá đến du khách… Riêng với sản phẩm tương nếp, mới đây, Hội Nông dân huyện cũng đã giải ngân 670 triệu đồng cho 12 hộ dân vay ưu đãi, Phòng Kinh tế - Hạ tầng huyện cũng đang hoàn thiện hồ sơ xây dựng thương hiệu tương Úc Kỳ…, từ đó  mở ra hướng phát triển mới cho gần 200 hộ sản xuất, kinh doanh tương của làng nghề truyền thống tương nếp Úc Kỳ.