Thi hành án dân sự trong các bản án hình sự

Thi hành án là khâu cuối cùng của quá trình tố tụng nhằm đưa các bản án, quyết định của Tòa án có hiệu lực pháp luật được thực thi. Ngoài các vụ việc dân sự phải thi hành án, trong các vụ án hình sự cũng có phần thi hành án dân sự. Đây là nhiệm vụ của cơ quan thi hành án phải thực hiện thường xuyên để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức và Nhà nước khi giải quyết các vụ án hình sự…  

Thi hành án dân sự (THADS) trong các bản án, quyết định hình sự là một trong những nội dung quan trọng của cơ quan thi hành án. Theo quy định tại Mục 1, chương V, Luật Thi hành án dân sự sửa đổi bổ sung năm 2014 thì những việc phải thi hành án trong bản án, quyết định hình sự thuộc thẩm quyền của cơ quan THADS bao gồm: Hình phạt tiền, tịch thu tài sản, truy thu tiền - tài sản thu lời bất chính, xử lý vật chứng, án phí; thi hành nghĩa vụ cấp dưỡng, bồi thường thiệt hại về tính mạng sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, bồi thường thiệt hại về tài sản... Phạm vi, nội dung phải thực hiện phần dân sự trong các vụ án hình sự rất rộng nhưng đã được cơ quan THADS T.P Thái Nguyên triển khai đồng bộ, kết quả thi hành phần dân sự trong các bản án, quyết định hình sự được cấp trên đánh giá rất khả quan. Tuy nhiên, kết quả thu hồi tài sản trong các vụ án kinh tế, tham nhũng, lừa đảo chiếm đoạt tài sản còn ở mức thấp do người phải thi hành án tẩu tán tài sản hoặc không có tài sản để thi hành án.

Cùng với đó là Luật Thi hành án hình sự và các văn bản hướng dẫn đã có hiệu lực thi hành nhưng trên thực tế việc thực hiện phối kết hợp giữa các cơ quan chức năng liên quan, UBND các phường, xã của T.P Thái Nguyên vẫn còn những bất cập nhất định. Đặc biệt là việc thông tin giữa trại giam, cơ sở giam giữ về nơi chấp hành hình phạt tù của người phải thi hành án là phạm nhân cho cơ quan THADS đôi lúc còn chưa kịp thời, đồng bộ. Đồng chí Lê Thị Kim Dung,Chi cục trưởng Chi cục THADS T.P Thái Nguyên cho biết: Tổng số thụ lý án loại dân sự trong các bản hình sự của cơ quan THADS T.P Thái Nguyên mỗi năm khoảng gần 2.000 việc với số tiền phải thi hành trên 43 tỷ đồng. Tuy nhiên, đối với các đối tượng đang chấp hành án phạt tù việc THADS là một bài toán nan giải vì không có tiền, tài sản dẫn đến không có điều kiện để thi hành án. Công tác quản lý nhân khẩu ngay sau khi người phải thi hành án chấp hành xong hình phạt tù cũng là vấn đề còn bị bỏ ngỏ tại một số phường, xã của T.P Thái Nguyên. Vì sau khi mãn hạn tù, người phải thi hành án thường bỏ đi khỏi nơi đăng ký hộ khẩu thường trú nên không thể liên lạc để giải quyết các vấn đề liên quan đến trách nhiệm THADS, dẫn đến tình trạng tồn đọng án dân sự hiện nay. 

Bên cạnh đó, việc xác minh, kê biên xử lý tài sản trong các vụ án hình sự chiếm nhiều thời gian cũng gây khó khăn cho cơ quan THADS. Điển hình như Bản án số 183HSPT/14-4-2017 của Tòa án Nhân dân Tối cao, xét xử đối với bị cáo Vi Nghĩa Hà là cán bộ Phòng giao dịch Ngân hàng Quốc tế (VIB) - Chi nhánh Phan Đình Phùng, phạm tội lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản; hình phạt chính tù chung thân, phải bồi thường cho Ngân hàng TMCP Quốc tế trên 15 tỷ đồng. Bản án hình sự đã được thi hành, nhưng phần bồi thường dân sự thì không biết đến khi nào Vi Nghĩa Hà mới thực hiện xong. Việc tổ chức thi hành phần trách nhiệm dân sự trong bản án hình sự pháp luật, hiện nay, không có quy định cụ thể thời gian từ khi bắt đầu thực hiện đến khi kết thúc một vụ việc, mà chỉ quy định một số thủ tục trong quá trình thực hiện nên vụ án Vi Nghĩa Hà đến nay vẫn chưa giải quyết xong.

Do vậy, để nâng cao hiệu quả thu hồi tiền, tài sản của Nhà nước bị thất thoát, chiếm đoạt trong các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế phần dân sự trong bản án hình sự đã được cơ quan THADS T.P Thái Nguyên lập kế hoạch đối với từng vụ việc cụ thể để tổ chức thi hành kịp thời, hiệu quả. Đồng thời, cơ quan THADS T.P Thái Nguyên đã, đang tăng cường sự phối hợp liên ngành, nhất là công tác xác minh truy tìm tài sản, tháo gỡ khó khăn vướng mắc, chủ động nắm bắt thông tin ngay từ giai đoạn xét xử để có biện pháp thi hành đạt hiệu quả hơn, như: Kê biên, phong tỏa tài khoản, tài sản của các đối tượng phạm tội; phòng ngừa, hạn chế việc tẩu tán tài sản của đối tượng phạm tội… Chi cục THADS T.P Thái Nguyên cũng đã tập trung thực hiện công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật THADS trong cộng đồng dân cư nhằm nâng cao nhận thức cho người dân về ý thức chấp hành bản án; phối hợp với các phòng, ban của thành phố, chính quyền các phường, xã thực hiện tốt Thông tư số 07/2013/TTLT-BTP-BCA-BTC về hướng dẫn trình tự thủ tục thu, nộp, quản lý tiền, giấy tờ của người phải thi hành án dân sự và trả tiền, giấy tờ cho người được thi hành án dân sự là phạm nhân; vận động, thuyết phục thân nhân, gia đình người phải thi hành án thực hiện thay nghĩa vụ cho con em họ nhằm giảm vụ việc tồn đọng...

Việc triển khai thực hiện nghiêm phần dân sự trong các bản án hình sự của cơ quan THADS T.P Thái Nguyên là bảo vệ cán cân công lý, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các tổ chức, cá nhân.