Đi Bình Định bao nhiêu bận, bao nhiêu lần dong ruổi trên đường, thấy tấm bảng đề chữ “Thắng cảnh Hầm Hô” vậy mà cứ đi thẳng. Đến nay mới có dịp ghé vào, để rồi ngạc nhiên cùng Hầm Hô.
Cứ nghe địa danh Hầm Hô là hình dung là một “cái hầm”, nhưng thực ra đó là suối Hầm Hô, trong Non nước Bình Định, nhà thơ Quách Tấn đã giải thích: “Hầm Hô thuộc xã Tây Phú, huyện Tây Sơn. Hai ngọn nguồn của sông Đá Hàng, một từ vùng Núi Bà Cương, An Tượng chảy lên, một từ Đồng Le chảy ra, đến Đồng Giang hợp lại chảy ra Đồng Hươu rồi chảy thẳng ra sông Côn. Từ Đồng Giang đến Đồng Hươu gọi là Suối Hầm Hô.
Nước chảy trong lòng suối đá mọc lởm chởm, hai bên bờ đá dựng như thành, nơi bàn nơi khúc, húc hiểm gập ghềnh. Chảy được vài cây số thì đổ xuống một hầm đá rộng bồng bênh, bọt bắn tung tóe, tiếng kêu ồ ồ.Hầm ấy đích thị là Hầm Hô. Suối do hầm mà mệnh danh.”
À, thì ra theo dòng suối có nhiều cái “hầm” nước, nước lao xuống hầm phải “hô” lên mà thành tên. Còn nữa: “Suối Hầm Hô rất nhiều cá. Nhất là mùa gió Nam, mùa nước lụt, cá sông về nguồn đẻ, dồn vào đây lại càng nhiều. Từng bầy kéo vào suối trông "đặc cả nước", rồi đua nhau "bay" lên ngọn thác Hầm Hô mà về nguồn. Do đó Hầm Hô còn có tên nữa là "Thác Cá Bay".
Dòng sông Kút trải dài uốn lượn theo núi xanh trùng điệp với những cảnh quan hoành tráng nên thơ đang nép mình phía sau Hầm Hô. Còn Hầm Hô thì chỉ với một phần cảnh quan của mình, với đá hững hờ chen cùng nước, nước chảy tự độ cao chừng 5-8 mét xuống khiến cho cảnh quan trở nên tuyệt mỹ.
Có thể đến Hầm hô bắt cứ lúc nào, nhưng đẹp nhất là vào mùa hoa lộc vừng nở. Tất nhiên rừng ở Hầm Hô không chỉ có lộc vừng. Con đường nhỏ chen trong rừng đi tiếp lên trên. Bao nhiêu cây cỏ ở đây đều đẹp, như những cây đùng đình vẫn hay bị các nhà làm cây cảnh săn về làm cây vườn, hoặc các loại gỗ quí như gõ, lim… Đi mãi, cửa rừng mở toang ra cho nhìn thấy cảnh vật hoang sơ và đẹp. Nhiều ngôi nhà sàn được thiết kế sát hai bên suối, khuất trong cỏ cây, dựa vào núi là chỗ nghỉ ngơi. Những gộp đá xếp ngẫu nhiên, những ô nước nhỏ giữa đá là chỗ tắm. Vài chiếc cầu do bàn tay con người khéo léo sắp đặt làm duyên thêm cho không gian thiên nhiên.
Một chút lãng mạn, một chút phiêu lưu, có thể thuê chiếc kayak rồi tự mình chèo dọc theo con suối, để nghe dưới thuyền nước đang réo gọi. Thích thú hơn nữa là cùng vào chiếc thuyền nhỏ khám phá Hầm Hô cùng với hai người chèo thuyền ăn mặc theo trang phục nghĩa quân Tây Sơn. Một con suối nhỏ dài cả hơn 500 mét, chảy giữa rừng là cuộc hành trình chèo thuyền vượt qua.
Ngay tại cổng vào Hầm Hô, phía bên trái có một đền thờ. Đó là đền thờ hai cụ tiền hiền đã lập dựng Hầm Hô là ông Lê Kim Bôi và Lê Kim Bảng. Hàng năm, vào ngày 20.1 âm lịch, tại đây có lễ cúng trang nghiêm của người dân đối với tiền nhân và ngày này trở thành ngày hội của Hầm Hô.
