Lễ hội Thắk Kôông của người Khmer Sóc Trăng

Lễ hội Thăk Kôông, hay còn gọi là lễ hội cúng dừa, là một trong những lễ hội thể hiện nét văn hóa đặc sắc, riêng biệt của người Khmer ở Sóc Trăng.

Lễ hội Thăk Kôông được tổ chức ở chùa Mahasal Thatmon, xã An Hiệp, huyện Châu Thành, tỉnh Sóc Trăng, từ ngày 14 - 16 tháng 3 âm lịch hàng năm, để cầu mong cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, con người có được cuộc sống an lành, hạnh phúc...

Lễ hội Thăk Kôông bắt nguồn từ truyền thuyết: Ngày xưa, ở An Trạch, tự nhiên nổi lên một gò đất hình dạng như chiếc cồng. Mỗi lần có chân người dẫm lên, gò đất phát ra âm vang như tiếng cồng. Ai lên giẫm được là gia đình may mắn, khỏe mạnh và mùa màng thuận lợi. Được ít lâu, tiếng cồng trong gò đất nhỏ dần rồi mất hẳn. Người dân trong vùng tin là gò đất có thần linh, nên lập một ngôi miếu thờ. Hàng năm, dân làng An Trạch cùng nhau tổ chức lễ hội cầu an ở miếu này và gọi đó là lễ hội Thăk Kôông. Trong tiếng Khmer, Thăk Kôông có nghĩa đạp cồng, nhằm gợi lại sự tích về tiếng cồng vang lên từ đất.

Người dân thắp nhang tại chùa Mahasal Thatmon trong ngày lễ hội.

Lễ vật không thể thiếu trong lễ hội Thăk Kôông là những chiếc bình bông được làm bằng trái dừa tươi, gọi là Slathođôn. Trái dừa tươi vạt bằng hai mặt, mặt trên cắm nhang, đèn cầy, cây bông. Cây bông được tạo thành bởi những lá trầu xanh và những bông hoa vạn thọ, hoa sen, hoặc hoa cúc. Có nhiều cách cắm hoa khác nhau, nhưng có một quy luật chung là đại đa số các bình bông được cấu thành 3 tầng, tượng trưng cho Tam Bảo nhà Phật, mỗi tầng trang trí bởi các loại bông, trầu cau, mỗi loại phải đủ 5 chiếc, như tượng trưng cho Ngũ Giới. Ngoài ra, còn có các lễ vật khác như: dầu gió, chỉ đỏ, hạt giống lúa, bắp, đậu...

Trước khi vào lễ chính, các vị sư ở chùa Mahasal Thatmon tiến hành khất thực, cầu an cho dân làng. Nghi lễ thượng kỳ, chính thức khai hội Thăk Kôông được tổ chức vào ngày 15/3. Người dân dâng lễ vật gồm hai mâm đồ mặn và chay cúng các vị thần ở ngay bên cạnh cột cờ trong sân chùa. Vị Acha làm chủ lễ, thắp nhang, dâng 3 tuần trà, cờ hội vừa được kéo lên cao hòa cùng tiếng trống, tiếng cồng khua động cả một góc làng.

Vào các đêm diễn ra lễ hội, các vị sư tổ chức thuyết pháp, cầu an cho dân chúng. Người dân vào chùa thắp nhang, đèn cầy lên bàn thờ Phật. Mọi người cùng đến chùa thưởng thức các tiết mục văn nghệ, dù kê, múa hát...

Miếu thờ Thăk Kôông.

Ngày kết thúc lễ, người Khmer tổ chức nghi lễ tống tiễn. Tất cả lễ vật: muối, gạo, củi... được đặt trong một chiếc thuyền bằng bẹ chuối. Các vị Acha tiến hành thắp nhang cầu khấn, tạ ơn thần linh. Sau 3 tuần rượu, nghi lễ kết thúc, tiếng trống, tiếng cồng vang lên, cờ lễ kéo xuống, kết thúc lễ hội. Lễ vật, thuyền lễ bằng chuối được mang đến một con kênh, thả trôi theo dòng nước.

Sau khi du khách ra về, người dân ở An Trạch thực hiện nghi lễ rắc tro để cầu cho mùa màng tươi tốt. Nghi lễ này trước đây được thực hiện bởi những bà lão và thiếu nữ người Khmer, ngày nay, có sự tham gia của tất cả mọi người, người Khmer cũng như người Việt, người Hoa trong vùng. Họ lấy những hạt giống ngũ cốc đã được đặt trên bệ thờ suốt những ngày lễ hội, một ít tro, nhang từ các lư hương... mang ra rải trên cánh đồng, để dâng cúng đất đai, hồn lúa, những vị thần bảo hộ cho ruộng vườn, để tỏ lòng biết ơn và cầu mong những hạt giống ấy, những tro, nhang ấy sẽ mang về một vụ mùa bội thu, người dân no ấm, hạnh phúc.

Ngày nay, Lễ hội Thăk Kôông của đồng bào Khmer ở Sóc Trăng không chỉ có người Khmer tham gia mà còn có người Việt, người Hoa trong và ngoài tỉnh cùng tham gia thực hiện các nghi lễ, thể hiện truyền thống uống nước nhớ nguồn, tinh thần cố kết cộng đồng, đặc trưng văn hóa đặc sắc của người Khmer ở Sóc Trăng nói riêng, người Khmer ở Nam Bộ nói chung.