Cách làm đẹp độc đáo của phụ nữ Hà Nhì đen

Y Tý thuộc xã vùng cao biên giới phía Bắc của huyện Bát Xát, tỉnh Lào Cai. Xã có 16 thôn, bản thì 8 thôn, bản là người Hà Nhì đen sinh sống, chiếm 54,2% dân số. Sống trên vùng núi đá có độ cao trên 2.000 m, quanh năm giá rét, trang phục và cách làm đẹp của phụ nữ nơi đây vô cùng độc đáo  

Bên cạnh bộ trang phục truyền thống, phụ nữ Hà Nhì đen rất chú ý đến mái tóc, sáng tạo ra bộ tóc giả, chiếc mũ, kiểu khăn không chỉ để giữ ấm, mà còn làm đẹp và là dấu hiệu để thể hiện những khác biệt về tuổi tác và tình trạng hôn nhân.

Trước đây, để có bộ tóc giả ưng ý, đúng kiểu, đồng bào phải tốn khá nhiều thời gian và công sức. Tóc giả được bện bằng sợi tách ra từ vỏ, rễ cây trong rừng. Đồng bào lấy một số loại cây cỏ đặc biệt để chế biến, chiết xuất thành thuốc nhuộm, rồi đổ thuốc vào một cái máng gỗ, sau đó nhúng tóc giả vào nhuộm nhiều lần sao cho chúng có màu đen giống tóc thật, để khi đội lên, không ai nhận ra tóc thật và tóc giả. Sau khi nhuộm, tóc giả lại tiếp tục mang ra cắt tỉa để hoàn chỉnh. Hiện nay, đồng bào đã bắt đầu dùng sợi len để thay thế các loại sợi vỏ và rễ cây rừng vì tính tiện lợi của nó.

Trang phục của phụ nữ Hà Nhì đen ở Y Tý.

Trong ngôi nhà của người Hà Nhì đen luôn có vài bộ tóc giả treo trên vách. Những cô gái đến tuổi trưởng thành, để trang điểm cho vẻ đẹp nữ tính của mình, ngoài những đồ trang sức thì không thể thiếu bộ tóc để đội đầu. Mỗi khi muốn đeo bộ tóc giả, các cô gái xõa mái tóc của mình xuống phía bên phải rồi kết nối, bện chặt tóc thật và giả lại với nhau, tạo ra mái tóc dài đến chấm đất. Phía cuối của mái tóc giả được buộc lại thành 3 chùm giống như những bông hoa và cuộn bộ tóc giả thành từng khoanh trên đầu. Ngày thường cũng như ngày hội, phụ nữ đều không rời bộ tóc giả này. Họ luôn mang theo chiếc lược nhỏ để chải lại tóc mái và khi cần thì xổ ra chải chuốt lại cho thẳng, không để tóc lòa xòa xuống phía trán. Phủ bên ngoài mái tóc là tấm khăn vuông bằng vải nhuộm chàm, khích thước mỗi chiều khoảng 40 - 60 cm, ở rìa và bốn góc khăn thường thêu hoa văn hình ô vuông hay lượn sóng, gắn thêm các tua chỉ màu hay đính thêm những hạt cườm màu.

Sự khác biệt giữa phụ nữ chưa chồng và đã có chồng chính là cách đội tóc giả và khăn. Tóc và khăn đội lệch 1 bên là các cô gái chưa chồng, đội chính giữa đầu và có thêm mảnh khăn trên cùng là phụ nữ đã có gia đình. Theo truyền thuyết, mảnh khăn trên đỉnh đầu là để giữ hồn lại, phụ nữ đã có chồng thì phải giữ hồn mình thật chặt. Phụ nữ Hà Nhì ở Y Tý đội tóc giả và đội khăn không chỉ để làm đẹp mà còn để giữ ấm đầu, tối ngủ làm gối hay quàng cổ cho ấm.