Độc đáo bánh tét “bán nguyệt” làng Đại An Khê

Từ lâu, mỗi độ tết đến xuân về, bánh tét “bán nguyệt” đã trở thành một món ăn không thể thiếu trong mâm cỗ của người dân xã Hải Thượng, huyện Hải Lăng, tỉnh Quảng Trị. Đặc biệt, đối với những người con xa quê, hình ảnh chiếc bánh tét “bán nguyệt” lại khiến họ bồi hồi, xao xuyến nhớ gia đình và quê hương nơi chôn nhau cắt rốn của mình.

Về Đại An Khê trong những ngày giáp Tết nguyên đán, từ xa mùi bánh thơm lừng lan tỏa trên khắp con đường. Là nghề truyền thống được cha ông truyền lại từ bao đời, bánh tét “bán nguyệt” nơi đây khác hẳn với bánh chưng, bánh tét ở những miền quê khác trên đất nước Việt Nam. Bánh tét “bán nguyệt” hay còn gọi là bánh tét mặt trăng có hình thức độc đáo, bắt mắt. Lát bánh được cắt ra khi dọn lên đĩa có hình thức rất đẹp, phần nếp nấu chín có màu xanh của lá, ở giữa phần nhân được làm bằng đậu xanh có hình mặt trăng. Nhìn tổng thể lát bánh nhìn giống như một vầng trăng treo trên cao giữa bầu trời xanh trên lũy tre làng êm đềm, hồn hậu.

Điểm khác biệt của chiếc bánh chính là màu sắc, hình thù chiếc bánh. Để làm ra được một chiếc bánh đẹp phải chọn lá ngót tươi, giã lấy nước. Nước lá rau ngót có vai trò rất quan trọng trong quá trình làm bánh bởi nước lá sau khi được vắt ra phải trộn ngay với nếp mới giữ được màu đẹp. Bánh sau khi nấu chín sẽ có màu xanh tự nhiên, khi ăn sẽ không thấy ngán hay béo của nhân mà có mùi thơm nhẹ nhàng, khoan khoái, kích thích vị giác. Bánh tét “bán nguyệt” ngày xưa không có thịt, phần nhân được làm bằng đậu xanh nấu nhuyễn trộn với tiêu, hành, dầu ăn. Để gói được thành hình mặt trăng đòi hỏi người gói phải chắc tay, vừa cột vừa nén để lớp vỏ bọc không bị bung ra, sau đó ép chặt 2 cái bánh lại với nhau để luộc. Chiếc bánh sau khi nấu chín cắt thành lát dọn lên đĩa bày trên mâm cỗ nhìn rất hài hòa đẹp mắt tượng trưng cho sự sung túc, no đủ và bình yên…

Bánh tét “bán nguyệt” có vị trí quan trọng trong đời sống tâm linh của người Đại An Khê. Từ xa xưa trong bất cứ ngày giỗ, chạp của gia đình, dòng họ hay của làng đều bắt buộc có đĩa bánh đặt trên bàn thờ tổ tiên. đĩa bánh gửi gắm tâm tư, tình cảm, khát vọng cũng như mong muốn của người dân dâng lên ông bà, tổ tiên phù hộ cho gia đình, dòng họ, làng mạc luôn được bình yên, hạnh phúc. Chiếc bánh tét “bán nguyệt” cũng thể hiện cho tình yêu, hạnh phúc gia đình, với hình ảnh 2 chiếc bánh được buộc chặt vào nhau trải qua quá trình nấu nhiều giờ liền được ví von như một đôi vợ chồng được gắn chặt với nhau cùng nhau vượt qua khó khăn, gian khổ của cuộc đời để đến bến bờ hạnh phúc, bình yên.

Ngày xưa bánh tét “bán nguyệt” được nấu chủ yếu trong những dịp lễ, tết thì nay bánh được làm để bán quanh năm. Không những có mặt trên khắp các thị trường trong tỉnh, bánh còn xuất hiện ở các tỉnh thành lớn như: Hà Nội, Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Huế… thậm chí được đưa ra nước ngoài cho bà con Việt kiều. Những ngày giáp Tết, những nồi nấu bánh của hơn 10 hộ gia đình làm nghề trong làng luôn đỏ lửa để phục vụ nhu cầu của khách gần xa. Trung bình mỗi chiếc bánh có giá từ 45.000-60.000 đồng tùy thuộc vào kích cỡ, trọng lượng bánh do khách hàng đặt.