Bên mái đèo Ngang

Ðèo Ngang là con đèo lịch sử, đượm nét hoài cổ từng được nhiều tao nhân mặc khách lưu dấu bằng những tuyệt phẩm thơ còn mãi với thời gian. Bây giờ đèo Ngang vẫn là một thắng cảnh nổi tiếng với núi non - biển - đảo hữu tình, thu hút rất đông du khách. Bên mái đèo Ngang, tỉnh Quảng Bình đang tập trung xây dựng thành một điểm đến mang đậm nét du lịch tâm linh kết hợp nghỉ dưỡng biển độc đáo.

Từ thành phố Ðồng Hới theo quốc lộ 1A ra bắc chừng 80 km là đến đèo Ngang. Ở đây, dãy núi Trường Sơn như một lưỡi kiếm đâm ra tận biển, tạo nên một vùng núi non với cảnh sắc sơn thủy rất đỗi hữu tình. Ðèo là một đoạn quốc lộ 1A dài khoảng 6,5 km, quanh co uốn lượn theo triền các dãy núi, từ xã Quảng Ðông (Quảng Trạch) vươn dần lên đỉnh rồi đổ xuống xã Kỳ Nam (huyện Kỳ Anh, Hà Tĩnh). Bây giờ có hầm đường bộ cho nên đèo chỉ còn là tuyến đường du lịch. Ðứng trên đèo nhìn xuống phía đông là Biển Ðông với đảo Yến, đảo Hòn La ở mạn Quảng Bình, mạn Hà Tĩnh là những ghềnh đá lô nhô đâm ngang ra bờ biển tạo thành những bãi tắm cát trắng mịn màng. Thấp thoáng dưới chân đèo phía bắc, phía nam là những ngôi nhà, dòng suối chảy quanh co, uốn khúc bên những ruộng lúa, rừng cây gợi nhớ đến những câu thơ trong bài thơ nổi tiếng Qua đèo Ngang của Bà Huyện Thanh Quan: Bước tới đèo Ngang bóng xế tà/Cỏ cây chen đá, lá chen hoa...

Lên đỉnh đèo, nơi có tấm bảng phân chia địa giới hai tỉnh Quảng Bình, Hà Tĩnh, chúng tôi đến thăm di tích "Hoành Sơn quan" đứng trầm mặc giữa đồi thông xanh. Theo sử sách ghi lại, đây là cửa ải Hoành Sơn trấn giữ trên con đường thiên lý bắc - nam xưa. Cửa Hoành Sơn cao hơn 4 m, được xây từ triều Minh Mạng thứ 14 (năm 1833), hiện còn nguyên vẹn, cùng với hai nền móng của tường lũy bằng đá chạy theo hai hướng vào núi và xuống biển. Dường như còn đâu đây quanh bậc đá rêu phong những dấu chân tiền nhân một thời xuôi ngược nam, bắc trên con đường thiên lý và cả các bậc tao nhân mặc khách ghé lại, lưu cho hậu thế những câu sấm truyền, áng thơ trữ tình vương nặng bước người qua. Gần ngay chân đèo khoảng 600 m là đền thờ Công chúa Liễu Hạnh, nằm trong cụm di tích, danh thắng đèo Ngang. Ðền được dựng từ năm 1557, sau đó bị hư hỏng nhiều, nay đã được phục hồi theo nguyên mẫu. Cách đèo Ngang khoảng 3 km là Vũng Chùa - đảo Yến, nơi yên nghỉ của Ðại tướng Võ Nguyên Giáp - vị Tướng, Tổng Tư lệnh huyền thoại của chiến tranh nhân dân Việt Nam, nơi đã trở thành điểm đến linh thiêng, mỗi năm đón cả triệu lượt người đến dâng hương, viếng thăm.

Theo quy hoạch du lịch Quảng Bình đến năm 2025, cùng với Di sản thiên nhiên thế giới Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng thì ở phía bắc tỉnh cũng được quy hoạch một điểm du lịch mà chủ yếu ở khu di tích - danh thắng đèo Ngang. Thế mạnh của điểm đến này là du lịch tâm linh với khu mộ Ðại tướng Võ Nguyên Giáp và đền thờ Công chúa Liễu Hạnh. Bên cạnh đó, nơi đây còn có nhiều đảo nhỏ và bãi biển đẹp đang được đầu tư thành các khu du lịch sinh thái nghỉ dưỡng biển và làng nghề kết hợp du lịch cộng đồng. Theo Chủ tịch Tập đoàn Trường Thịnh Võ Minh Hoài, mới đây, tỉnh Quảng Bình đã chấp thuận chủ trương cho đơn vị đầu tư xây dựng khu du lịch Vũng Chùa - đảo Yến với số vốn hơn 500 tỷ đồng, trên diện tích 45 ha. Dự án được triển khai với mục tiêu xây dựng khu du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng biển kết hợp vui chơi giải trí, du thuyền, đáp ứng nhu cầu nhiều đối tượng du khách. Ngoài nghỉ dưỡng biển, thăm Hoành Sơn quan, di tích đền thờ Công chúa Liễu Hạnh, khách còn được ngắm rạn san hô, hệ sinh thái ở biển Vũng Chùa, đảo Hòn La, tham quan đảo Yến, đảo Chim. Theo nhiều người dân xã Quảng Ðông, huyện Quảng Trạch, đảo Chim cách bờ chỉ vài ba hải lý, là nơi sinh sống của chim hải âu xám (còn gọi là chim nhạn). Ðảo rộng chưa đầy 1 km2 nhưng là thiên đường lý tưởng cho hàng triệu con chim hải âu xám, chim yến… cư trú.

Nói về tiềm năng du lịch của khu vực phía nam đèo Ngang, Giám đốc Sở Du lịch tỉnh Quảng Bình Hồ An Phong hồ hởi khi đề cập đến làng biển Cảnh Dương, trong tương lai sẽ hình thành làng văn hóa - du lịch biển đặc trưng của Quảng Bình. Với tiềm năng và lợi thế về tài nguyên tự nhiên cùng với vị trí tiệm cận khu di tích, danh thắng đèo Ngang, khu du lịch Vũng Chùa - đảo Yến, làng Cảnh Dương có bề dày truyền thống văn hóa với nhiều phong tục độc đáo được tạo lập trong gần 375 năm hình thành và phát triển của vùng đất này. Ðể biến Cảnh Dương thành làng văn hóa - du lịch biển đầu tiên của Quảng Bình, Sở Du lịch tỉnh Quảng Bình phối hợp chính quyền địa phương thực hiện dự án "cung đường bích họa" tại làng biển này với những bức tranh tường, tranh 3D độc đáo, kể lại câu chuyện về quá trình hình thành, phát triển, truyền thống anh hùng trong kháng chiến và những nét đẹp bình dị của làng biển trù phú. Ðồng thời, Sở Du lịch cũng đang phối hợp các đơn vị thực hiện và kêu gọi đầu tư các dự án du lịch, dịch vụ để mang đến cho du khách những sản phẩm, dịch vụ du lịch chất lượng, những sự trải nghiệm khác biệt tại Cảnh Dương như không gian trưng bày hai bộ xương cá voi lớn nhất và lâu đời nhất Việt Nam dưới hình dạng nguyên thủy, công viên thuyền thúng, nhà hàng Cá Voi…

Bây giờ, dưới chân đèo Ngang thuộc hai tỉnh Quảng Bình và Hà Tĩnh, đời sống người dân đã có nhiều thay đổi. Nhà cửa kiên cố san sát, sinh kế cũng được bảo đảm hơn. Riêng phía nam đèo, tiềm năng của dải đất ven biển Quảng Ðông - Cảnh Dương đang từng bước được đánh thức đã giúp người dân cải thiện cuộc sống rõ rệt. Trong đó phải kể tới việc hình thành Khu kinh tế Hòn La với nhiều nhà máy, xí nghiệp sản xuất hàng hóa và gần đây là các dự án du lịch đang được triển khai sẽ giúp vùng đất vươn lên, đổi thay từng ngày.