Vân Sơn tự - Ngôi chùa duy nhất ở Côn Đảo

Đứng bên hồ An Hải bạt ngàn sen, nhìn lên triền núi Một, rực lên mái ngói đỏ tươi giữa nền xanh mây trời và rừng cây cổ thụ soi bóng lên mặt biển Đông, chùa Vân Sơn Núi Một (Vân Sơn tự) đẹp như một bức tranh thủy mặc. Trong thấp thoáng ráng chiều, rừng lá lao xao gọi gió đại ngàn, bỗng ngân lên tiếng chuông chùa thánh thót như truyền đi thông điệp yêu chuộng hòa bình từ nơi từng bị coi là “địa ngục trần gian” ...

Thượng tọa Thích Trung Sơn, Trụ trì Vân Sơn tự chậm rãi kể cho chúng tôi nghe lịch sử hình thành ngôi chùa: Vân Sơn tự tọa lạc trên Núi Một huyện Côn Đảo, do Mỹ Ngụy xây dựng năm 1964 nhằm phục vụ tín ngưỡng tâm linh cho các gia đình của những người làm việc trong bộ máy hành chính, các quan chức, binh sĩ trên đảo, bên cạnh đó còn mục đích mị dân, trá hình che mắt báo chí và dư luận quốc tế về sự cai trị tù nhân tàn bạo của chế độ Mỹ Ngụy. Từ những năm 1960 ở nhà tù Côn Đảo, địch ra sức tăng cường bóc lột khổ sai bằng hình thức tổ chức “lao động cộng đồng” vào các ngày Chủ nhật. Tháng 4-1965, địch bắt tù nhân án chung thân bị cấm cố ở Trại 2 (Phú Hải) đi xây chùa Núi Một, người tù phải khuân vật liệu: Cát, đá, xi măng… từ dưới chân núi lên đỉnh núi.  

Sau năm 1975, chùa là nơi thờ Phật của người dân trên đảo, là công trình văn hóa nằm trong quần thể khu di tích lịch sử, danh thắng của huyện Côn Đảo, đã được tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu công nhận di tích lịch sử văn hóa và danh thắng cấp tỉnh. Là một di tích lịch sử gắn liền với địa danh Côn Đảo, trong những năm qua, các tăng ni, phật tử trên cả nước hành hương về đây đã đóng góp nhiều vật lực để xây dựng, tôn tạo chùa. Với sự tài trợ của Báo Công an Nhân dân, Quỹ thiện tâm… đã tổ chức khởi công dự án “Đầu tư xây dựng tôn tạo di tích chùa Núi Một với tổng kinh phí gần 100 tỷ đồng. Sau gần một năm thi công trùng tu và tôn tạo, chùa Vân Sơn đã hoàn thành vào 12-2011, tổng diện tích quần thể khu di tích này là 19.434m2 với các hạng mục: Cổng, Gác chuông, tượng Phật, miếu Địa Tạng, miếu Sơn Thần, nhà tổ, nhà khách và các hệ thống hạ tầng kỹ thuật giao thông, cấp điện, cấp thoát nước. Qua đó gắn kết việc phát huy giá trị di tích lịch sử Nhà tù Côn Đảo với chùa Núi Một để trở thành một điểm danh lam thắng cảnh, góp phần xây dựng Côn Đảo phát triển thành khu kinh tế du lịch văn hóa tâm linh theo quan điểm phát triển chung của tỉnh Bà Rịa Vũng Tàu.

Đến Vân Sơn tự một lần, du khách sẽ cảm nhận được ở một công trình kiến trúc văn hóa, mang đậm bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc Việt Nam và cũng thấy được tinh thần dân tộc Việt, kiên định, vững vàng, bất khuất vượt qua mọi thử thách. Ngôi chùa duy nhất trên đảo được tổ chức hài hòa với cảnh quan môi trường xung quanh, kết nối chặt chẽ với hệ thống di tích lịch sử Côn Đảo, là nơi tôn nghiêm để du khách và nhân dân địa phương gửi gắm tâm nguyện an lành và hướng thiện.