Ngôi đền bên dòng Nậm Thi

Nằm bên dòng Nậm Thi - con sông ranh giới giữa 2 tỉnh Lào Cai (Việt Nam) và Vân Nam (Trung Quốc), đền Thượng (hay còn gọi là Thánh Trần Từ) từ lâu đã là điểm đến của hàng vạn du khách thập phương mỗi năm. Đền thờ Quốc công tiết chế Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn - một danh nhân lịch sử vĩ đại, người đã có công lớn trong sự nghiệp bảo vệ bờ cõi non sông đất Việt và là vị thánh linh thiêng tôn quý trong tâm thức các thế hệ người dân Việt Nam.

Chúng tôi có dịp đến đền Thượng vào một ngày giữa tháng 3-2022. Bên dòng sông Nậm Thi, ngôi đền sừng sững, uy nghiêm, như một chứng nhân lịch sử về tinh thần dân tộc không nao núng trước giặc ngoại xâm phương Bắc. Lịch sử ghi lại, đền Thượng được xây dựng vào thời Lê, niên hiệu Chính Hoà (1680-1705). Đền tọa lạc trên núi Mai Lĩnh, ở độ cao 1.200m so với mực nước biển, thuộc phố Bảo Thắng, châu Thủy Vĩ, tỉnh Hưng Hóa nay là phường Lào Cai, T.P Lào Cai, tỉnh Lào Cai. Nơi đền Thượng toạ lạc - đồi Mai Lĩnh, cách đây hơn 700 năm là nơi được Hưng Đạo Vương chọn làm nơi hỏa hiệu cho quân đội chống giặc phương Bắc.

Đền Thượng thu hút nhiều du khách đến tham quan, hành lễ.

Sau khi bước chân qua cổng đền, chúng tôi đi 81 bậc thềm đá, tới chân gốc đa cổ thụ hơn 300 năm tuổi xum xuê tỏa bóng nơi sân đền. Cây đa này đã được công nhận là cây di sản Việt Nam vào ngày 1-9-2012. Dưới gốc đa cổ thụ có ngôi miếu nhỏ thờ Thánh Mẫu Thượng ngàn, trước miếu ghi câu đối “Thụ mộc đa sinh thế thế/ Tiên cô hóa hiện hiện linh linh”. Theo tín ngưỡng của người Việt, cây đa được coi là hiện thân của Thánh Mẫu Thượng ngàn. Trong cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm, bà đã góp công đánh giặc bảo vệ bờ cõi nước Nam, ghi công ơn bà, nhân dân lập miếu thờ ngay dưới gốc đa.

Cạnh cây đa là ngôi đền chính được xây dựng khang trang với các gian thờ: cung thờ Phật Thích Ca Mâu Ni, cung thờ Tam tòa Thánh Mẫu; ban thờ Đức Thánh Trần Hưng Đạo; cung thờ Đức Vua cha Ngọc Hoàng... và các ban thờ phía tả Vu - hữu Vu thờ Chầu bà Đệ Nhị Sơn Trang, Thập Nhị Tiên Cô, Chầu hầu cận Chúa và Cậu Bé thủ đền... Tất cả đều được sắp đặt theo trình tự. Bên cạnh đền Thượng là ngôi đình hình vuông với 4 cửa, 8 rồng chầu, giữa phương đình hình rùa vàng lưng đội bia đá khắc tích "Đức Thánh Trần". Nơi đây, trước kia là nơi nghỉ chân của các quan quân đi tuần, ngày nay, là rừng sinh thái với đủ các loại cây trồng bảo vệ môi trường, phục vụ du khách tham quan, nghỉ chân thưởng thức khí hậu trong lành.

Với bề dày lịch sử, giá trị văn hóa và vị trí đắc địa, đền Thượng đã trở thành biểu tượng văn hóa tín ngưỡng và điểm nhấn trong phát triển du lịch của tỉnh Lào Cai. Năm 1996, đền Thượng đã được xếp hạng Di tích lịch sử cấp Quốc gia. Lễ hội đền Thượng thường được tổ chức vào các ngày 13, 14 và ngày Rằm tháng Giêng Âm lịch. Phần lễ có hoạt động rước bài vị của Đức Thánh Trần; dâng hương tế lễ; đọc bản Văn tế kể về công lao cao to lớn của Đức Thánh Trần đối với đất nước. Phần hội bao gồm trình diễn văn nghệ, vũ hội dân gian và nhiều trò chơi truyền thống. Năm 2017, Lễ hội đền Thượng được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia. Ngoài lễ hội chính, đền Thượng còn tổ chức lễ dâng hương ngày 20 tháng 8 Am lịch vào chính giỗ của Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn.

Chị Ngô Thị Phương, phường Nam Cường, T.P Lào Cai, cho biết: Hai năm nay, do ảnh hưởng của dịch COVID-19, đền Thượng không tổ chức phần hội, nhưng phần lễ vẫn diễn ra đầy đủ, trang nghiêm. Với tấm lòng thành kính, người dân chúng tôi vẫn thường xuyên đến đền, dâng hương, tưởng nhớ, bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc với Đức Thánh Trần Hưng Đạo và các thế hệ cha ông đã có công xây dựng, bảo vệ Tổ quốc.

Trải qua hơn 300 năm với bao thăng trầm lịch sử, đền Thượng và cây đa cổ thụ vẫn vững chãi, sừng sững nơi biên ải, tô thắm thêm nét văn hóa, tinh thần tự lực tự cường, lòng yêu nước của dân tộc ta.