Mỗi lần đến Quế Hiệp (Quế Sơn), có dịp thưởng thức những món ăn đậm chất vùng miền, để rồi mang nỗi nhớ - cái hương vị đặc trưng của củ nén rẫy Lộc Đại (nay là thôn Lộc Thượng, xã Quế Hiệp) quyện vào những món ăn, cứ thôi thúc bước chân trở lại.
Củ nén là gia vị không thể thiếu trong mỗi bếp ăn, bữa ăn của người xứ Quảng và nhiều vùng chuyên canh cây nén cũng hình thành trên một số vùng cát trắng ở Thăng Bình, Quế Sơn, Tam Kỳ. Song, có một loại nén rẫy thơm ngon không chê vào đâu, được trồng trên đất đồi núi, đất có xỉ tro, tức là đất rẫy hoặc đất canh tác cây keo lá tràm, sau khai thác keo, người dân vùng Lộc Đại mới đốt đi để có lớp xỉ tro rất hợp với việc trồng nén.
Mùa trồng nén bắt đầu từ tháng 7, tháng 8 âm lịch và thu hoạch vào tháng Giêng, tháng 2 âm lịch năm sau. Củ nén rẫy khi vừa về tới nhà đã có thương lái chờ sẵn thu mua, giá cũng cao gấp đôi so với thị trường, từ 75 - 80.000 đồng/kg tươi.
Theo ông Trần Phước Binh (73 tuổi), người dân Lộc Đại tự hào về hạt nén rẫy, hạt nếp đắng, giống đậu phụng bản địa và xem là vốn quý của làng. Vì ngon, vì quý nên các nơi đến mua, dù giá cao gấp đôi. “Củ nén ở làng tôi vừa đem về đã có người tới mua sạch. Mà củ nén đó đem khử với dầu phụng ở đây thì không chi bằng” - ông Binh kể. Lộc Đại nói riêng, Quế Hiệp nói chung có cả trăm hộ trồng nén rẫy, người trồng ít thu hoạch chừng tạ, nhiều thì lên 5 - 7 tạ/vụ.
Củ nén rẫy tạo hương vị đặc trưng, thơm ngon ra sao thì đúng là phải thưởng thức mới cảm nhận hết được. Giữa không gian mát mẻ của Suối Tiên, củ nén phi với dầu phụng Lộc Đại, thơm lừng, mùi thơm lan tỏa khiến ai nấy hít hà. Mới thấy, điều tự hào của người Lộc Đại là có cơ sở. Nén đó, dầu đó mà thấm vào mớ thịt gà đồi, xào kỹ, rồi xáo vào nồi xôi nếp đắng, đúng là tuyệt. Rồi cũng củ nén đó, đem ướp cá lóc, cá trê đồng, rim khô, tạo nhưn khô, chan lên tô phở sắn đã chuẩn bị sẵn cùng những vá nước lèo đã thấm gia vị thơm ngon, nóng hổi, không gì sánh bằng. Lươn ướp củ nén đem nướng, cá kho củ nén, thịt bò ướp củ nén rất tuyệt. Canh khoai môn, cũng với gia vị là dầu phụng, củ nén làm hương liệu, nồi xương nhừ và thơm lừng, vị béo của khoai nấu nhừ tan chảy nơi đầu lưỡi... Món chuối chát um với đuôi bò, um cá cũng có dầu phụng và củ nén Lộc Đại. Gỏi phở sắn với nhưn cá tràu, trê bắt từ ao rất ngon, bởi thịt cá dai, có vị béo, rồi dầu phụng đã khử nén đóng vô hộp múc rưới đều, xới tơi sợi phở sơ chế sẵn, trộn đều, không thể chê vào đâu được...
Ai có dịp đến Quế Hiệp thưởng thức các món ăn truyền thống, để nỗi nhớ hương vị từ các món ăn và tình cảm người chế biến gửi vào lòng. Củ nén Lộc Đại theo chân người con quê hương đi khắp nơi. Mùa nén Lộc Đại khiến làng quê chộn rộn hơn khi lái buôn khắp nơi tìm về...
